Με τη χρησιμοποίηση των υλικών πραγμάτων και ιδιαίτερα εκείνων που χρησιμεύουν πιο
άμεσα στη διατήρηση της ύπαρξής μας, στην προστασία μας από τους κοινούς
κινδύνους και στην επίλυση προβλημάτων επιβίωσης, είναι δυνατό να
πραγματοποιήσουμε μια άποψη για τον εαυτό μας, με την οποία όχι μόνο δε θα
αισθανόμαστε "τιποτένιοι" αλλά και θ’ αφαιρεί τη δυνατότητα των άλλων να μας αμφισβητήσουν. Πολλά από αυτά τα υλικά πράγματα και οι δυνατότητές τους δεν μπορούν να γίνουν δικά μας χωρίς τη συμφωνία των άλλων και δεν μπορούμε να τα δημιουργήσουμε εμείς οι ίδιοι ή τουλάχιστον με την ποιότητα και τις προδιαγραφές που θα θέλαμε. Ο συνηθισμένος κοινός τρόπος, για
να τ’ αποκτήσουμε και για να τα χρησιμοποιήσουμε με τη δική τους συμφωνία,
είναι να τα ανταλλάξουμε με δικά μας πράγματα ή με τη χρησιμότητα, που έχουμε
άμεσα εμείς οι ίδιοι και με τις δραστηριότητές μας. Επειδή, όμως, είναι δύσκολο ή αδύνατο να καθορίζεται σε τόσα πολλά πράγματα ποια με ποια θα ανταλλάσσονται, σε ποιες στιγμές, να υπάρξει συμφωνία και να πραγματοποιείται με τον καθένα αυτός ο ακαθόριστος τρόπος ανταλλαγής, αυτού του είδους τα
προβλήματα επιλύνονται με τη χρησιμοποίηση του κοινού υλικού μέσου, το οποίο
λέγεται «χρήμα».
Το χρήμα, ως
κοινό υλικό μέσο με μια ορισμένη ανταλλακτική και αγοραστική αξία, που είναι η
προκαθορισμένη δυνατότητά του να ανταλλάσσεται με ορισμένα πράγματα, μπορεί να
χρησιμεύει έτσι έμμεσα, για να διαμορφώσουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους
και για να επιτύχουμε τους στόχους μας, σα να ήταν όλα εκείνα τα πράγματα και
όλες οι δυνατότητές τους. Αυτή τη σταθερή δυνατότητα την έχει και για τους
άλλους. Μπορούμε να το "ανταλλάζουμε" με πράγματα, να χρησιμοποιήσουμε τα πράγματα με
τα οποία το ανταλλάξαμε και να δώσουμε το ίδιο ως αντάλλαγμα για τις
δραστηριότητες κάποιων άλλων, που μας εξυπηρετούν. Σαν έννοια αντανακλάει έναν
απροσδιόριστο αριθμό δυνατών πραγμάτων, τις δυνατότητές τους και τις
δυνατότητες των ίδιων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Συνεπώς δικαιολογημένα
έχει θεοποιηθεί από τον αποπροσανατολισμένο άνθρωπο, ο οποίος προτρέπεται να
εξυψώσει τον εαυτό του απέναντι στους άλλους, συμπεριφέρεται σα να ήταν η
επαρκής αιτία του εαυτού του και αξιολογεί τη ζωή με εξωτερικές αξίες. Η
θεοποίησή του και οι θυσίες που γίνονται για την απόκτησή του αντανακλούν τον
εγωκεντρισμό, τον αποπροσανατολισμό και γενικά την αναξιότητά τους ν’
αξιοποιήσουν οι άνθρωποι πραγματικά τη ζωή τους στην ουσία της με την άμεση
δικαιολόγησή της και με τη διαμόρφωση αυτογνωσίας.
Είναι αστείο,
ότι μια μεγάλη πλειονότητα ανθρώπων, οι οποίοι πιστεύουν στην ισχύ του
χρήματος για μια ομορφότερη ζωή, που ονειρεύονται τα πλούτη, οι οποίοι
επιλέγουν ένα σκοταδιστικό και αλήτικο τρόπο ζωής και έχουν το θράσος να
συμβουλεύουν για την προτεραιότητα και τη σημαντικότητά του, αυτοί οι ίδιοι
είναι αποτυχημένοι και παρά τις προσπάθειές τους. Είναι πολύ διασκεδαστικό να
τους αντιμετωπίζουμε με τις δικές τους υλιστικές απόψεις και εκτιμήσεις για το
νόημα της ζωής. Χρειάζεται το ίδιο πολλή ανοησία ένας τέτοιος ανθρωπάκος να
επιδεικνύεται και να συμβουλεύει έναν αλήτικο, αισθησιοκρατικό και άπληστο
τρόπο ζωής, με την αυταπάτη ότι ο ίδιος είναι στη θέση ενός πλούσιου, εύπορου
και επιτυχημένου ανθρώπου.
Κακές απόψεις
για τους οικονομικά ισχυρούς και για όσους ασκούν την εξουσία βρίσκουν ευνοϊκό
έδαφος να καλλιεργηθούν σε στρώματα χαμηλού εισοδήματος, σε άπορους και σε
άνεργους. Μπορούν να τους φανταστούν απατεώνες, σκληρούς, αδιάφορους, διεφθαρμένους, άπληστους και καταχραστές. Στην πραγματικότητα, αναγνωρίζουν σε
καθρέφτη τον εαυτό τους και τις δικές τους επιθυμίες. Πρόκειται για μία
συνηθισμένη επιπόλαιη γενίκευση, με τη λογική της ισοπέδωσης, όπου κάτω από
την ίδια λέξη συμπεριλαμβάνονται όλα αδιακρίτως και τους αποδίδονται τα ίδια
χαρακτηριστικά. Τα πολλά χρήματα και ο πλούτος δεν προτιμούν ένα συγκεκριμένο
τύπο ανθρώπου, αν και κάποιοι είναι έτοιμοι να κάνουν τα πάντα για να τα
κερδίσουν ή δεν το επέτυχαν.
Όλοι
επιθυμούμε τα πολλά χρήματα και όσο περισσότερα τόσο το καλύτερο. Όμως, πέρα
από την τύχη και τις εύστοχες αποφάσεις, δεν είναι ο καθένας διατεθειμένος να
βγάλει χρήματα με τις ίδιες προσπάθειες και θυσίες. Να διαθέσει τον ίδιο
χρόνο, να κοπιάσει το ίδιο, να διακινδυνέψει το ίδιο, να χρησιμοποιήσει τους
ίδιους τρόπους, να συνεργαστεί με τους ίδιους όρους, να αλλάξει τον τρόπο ζωής
του, να ανεχθεί τα ίδια προβλήματα και να απολαμβάνει το ίδιο τις ίδιες
επιτυχίες. Για τους ίδιους λόγους, διαφορετικά θα αξιοποιήσει ο καθένας τα
πολλά χρήματα. Αναλόγως του τρόπου που αντιλαμβάνεται γύρω του τον κόσμο, ποια
είναι η άποψή του για το νόημα της ζωής, ποιες οι ανάγκες του, οι
προτεραιότητές του, οι επιθυμίες του, οι γνώσεις του, ποιος τρόπος ζωής τον
ευχαριστεί. Με τα ίδια χρήματα μπορεί κάποιος να καταστραφεί τελείως από την
κακή διαχείρισή τους ή να επιτύχει μία ήρεμη και δημιουργική ζωή και να
προσφέρει για την κοινή ευημερία, χωρίς να χάσει τη δική του απόλαυση.
Με τον
εγκλωβισμό του στοχασμού στην πυκνοκατοικημένη τσιμεντούπολη και με την
καθημερινή πολυλογία κοντεύουμε να ξεχάσουμε τα αυτονόητα. Ο άνθρωπος είναι
εξαναγκασμένος να συνεργαστεί με άλλους για να μπορέσει να επιβιώσει, σε
καθημερινή βάση. Όταν αυτός ξεκινάει τη ζωή του χωρίς την ευνοϊκή τύχη να τον
βοηθήσουν και να βρει έτοιμες τις προϋποθέσεις για την επιβίωσή του, τότε
είναι εξαναγκασμένος να αποδεχτεί την εργασία με τους όρους και το αντάλλαγμα
που του θέτουν οι άλλοι, οι οποίοι έχουν προηγηθεί και έχουν εξασφαλίσει την επιβίωσή τους. Οι δραστηριότητες για την αυτοσυντήρηση και η
εξαναγκασμένη εργασία δεν είναι δραστηριότητες έξω από τη ζωή, με σκοπό να
ζήσουμε εκ των υστέρων. Η εργασία μπορεί να είναι η μισή από την άυπνη ζωή μας και σε
πολλές περιπτώσεις η υλική και η ηθικοδιανοητική
καταστροφή της με αντάλλαγμα ορισμένες άλλες δυνατότητες. Δεν είναι κακή και φυγόπονη η
επιδίωξη, να βρει κάποιος πιο δίκαιους όρους και το ανάλογο αντάλλαγμα, να
αποφεύγει την εκμετάλλευσή του και τις εργασίες που τον ζημιώνουν
πολλαπλάσια με γνωστούς τρόπους. Το κακό είναι η εκμετάλλευση της ανάγκης και
κάποιας αδυναμίας του, κάτι που δεν έπαψε να γίνεται με τον πιο προκλητικό,
ακραίο, φανερό, εκβιαστικό, βάρβαρο και δολοφονικό τρόπο. Όπως θα ήταν άδικη, η προσπάθεια ν’ αλλάξουν οι όροι και τ’ ανταλλάγματα ξανά με "προσαρμοστικό" τρόπο που βολεύει τις προσωπικές επιδιώξεις ή αντιθέτως με βίαιο τρόπο εναντίον του κατεστημένου. Είναι, επίσης, άδικο να παραβλέπουμε τις προθέσεις, τους στόχους, τη θετική
συνεισφορά, τα προβλήματα και τις αδυναμίες εκείνων που βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση όσο άδικο είναι να
ανεχόμαστε τις περιπτώσεις
αδικίας που διαπράττουν εκείνοι και να συμμετέχουμε με επίγνωση στα σχέδιά τους για να βολευτούμε προσωπικά. Δεν χρειάζονται δυσνόητες θεωρίες, κοπιαστικές
αναλύσεις και πολύ διάβασμα για να τα διαπιστώσει κάποιος αυτά.
Δυστυχώς, η
δουλεία και η εκμετάλλευση δεν έπαψαν να υπάρχουν ούτε στις αποκαλούμενες πιο
αναπτυγμένες χώρες του κόσμου. Σε ορισμένες περιπτώσεις άλλαξε ο τρόπος, έγινε
λιγότερο ορατός, έγινε έμμεσος και το πιο προκλητικό με την κάλυψη των νόμων ή
με την απουσία τους. Η φύση είναι κατειλημμένη, περιφραγμένη, ιδιοκτησία
άλλων, καταστρέφεται, ενώ για λόγους εθνικούς και οικονομικούς ανέκαθεν
δικαιολογούνται ορισμένες ανισότητες, επιβάλλονται υποχρεώσεις χωρίς ίσα
ανταλλάγματα και μπορούν ν’ ανατραπούν όλα τα δεδομένα. Εάν δεν βρούμε την
επιθυμητή εργασία ή εκείνη την οποία μπορούμε να προσφέρουμε κινδυνεύουμε να
πεθάνουμε από ασιτία και δίψα. Το ίδιο, εάν δεν εργαστούμε με τους όρους που
μας θέτουν ή αν δεν αποδεχτούμε να συνεργαστούμε με τους απατεώνες, τους
ανισόρροπους κερδοσκόπους και αν δεν ανεχθούμε διάφορες ηθικές και νομικές
παραβιάσεις. Μας εξαναγκάζουν να συνεργαστούμε και να ανεχθούμε τους
απατεώνες, τους επιτυχημένους κακοποιούς, τους εκμεταλλευτές και να πράξουμε
κι εμείς το ίδιο για να επιβιώσουμε. Η κρατική εξουσία, η οποία θα έπρεπε να
διευθετεί, να βάζει τα δίκαια όρια, να προστατεύει το δίκαιο, να είναι αρωγός
για την επιβίωση των πολιτών, ν’ αποθαρρύνει τη διαφθορά και την εκμετάλλευση,
να αναδεικνύει τις εσωτερικές αξίες, ακόμα είναι ανήμπορη ή αδιαφορεί. Το
χειρότερο, εκπροσωπεί και συνεργεί για τους ανήθικους σκοπούς, για τα
οικονομικά σχέδια ορισμένων ισχυρών, για μικρές ομάδες με φανερούς και με
κρυφούς τρόπους εις βάρος των φιλήσυχων ανθρώπων που δεν επιζητούν περισσότερα από μία αξιοπρεπή επιβίωση. Με την ίδια λογική που σφαγιάζονται και χρησιμοποιούνται
αλύπητα όλα τα είδη της πανίδας με διάφορες αιτιολογίες για να εξυπηρετήσουν
την επιβίωση του ανθρώπου και τους «ανώτερους» σκοπούς του, δυστυχώς με την
ίδια επιτρέπεται να θυσιάζονται και να χρησιμοποιούνται άνθρωποι.[2]
Τελικά εάν
διανοηθούμε πόσο χρόνο ξοδεύουν οι άνθρωποι για να επιτύχουν την επιβίωση και
την υπερίσχυσή τους, πόσο χρόνο για να επιλύσουν τις διαφορές τους, να
συνυπάρξουν και να απολαύσουν, πόσο περιορίζουν το στοχασμό στις σχέσεις τους
και πόσο χρόνο δεν στοχάζονται. Αν διανοηθούμε πόσος
χρόνος χάνεται από άσκοπες προσπάθειες, πόσες πλάνες διατηρήθηκαν εξαιτίας της
επιπολαιότητας, από την ίδια τη χρήση της γλώσσας και από διάφορα συμφέροντα
και πόσες γνώσεις δεν διατηρήθηκαν. Αν διανοηθούμε όλα αυτά και όσα έχω
εξηγήσει για την αποπροσανατολιστική δυνατότητα της γλώσσας, τότε θα
πειστούμε, ότι η πορεία του πολιτισμού και του ανθρώπου στη Γη, όπως τη
γνωρίζουμε από την ιστορία, δεν ήταν η μοναδική ή η αναγκαία. Όχι μόνο θα
μπορούσε να είναι αφάνταστα διαφορετική αλλά και να έχει φθάσει πολύ πιο
γρήγορα σε πολλές σημαντικές επιστημονικές επιτυχίες και ανακαλύψεις, για τις
οποίες χρειάστηκαν έως και χιλιάδες χρόνια για να γίνουν. Θα μπορούσε να
αποφευχθεί πολύς χαμένος χρόνος για την γνώση, την τεχνολογία και την απαλλαγή
από την ανοησία. Όσο μπορεί η άγνοια, η πλάνη και η γνώση να παραμορφώσουν και
να καταστρέψουν την ηθική, άλλο τόσο η έλλειψη ηθικής αποπροσανατολίζει και
παραμορφώνει τη γνώση και τη διάνοια, συνηθίζω να λέω.
Παρόμοια,
πιστεύω, ότι θα μπορούσαν να ξεπεραστούν πολύ πιο γρήγορα πολλά από τα
προβλήματα επιβίωσης των ανθρώπων και η ζωή να γίνει πιο όμορφη. Με λιγότερη
αδικία, περισσότερη αρμονική συνεργασία, με λιγότερες επιζήμιες συνέπειες για
το φυσικό περιβάλλον και με λιγότερα δυσάρεστα ατυχήματα. Θα μπορούσαν αυτά να
γίνουν πολύ πιο γρήγορα και ας μην είχε μεγαλώσει τόσο πολύ η ανθρώπινη γνώση
με τις προκλήσεις της. Το ότι χάνεται τόσος πολύς χρόνος, αυτό έχει πιο άμεση
σχέση με τη δειλία, τη μεροληψία και την ιδιοτέλεια όσων διοικούν, διευθύνουν,
πολιτεύονται, φτιάχνουν νόμους και αντιπροσωπεύουν μεγάλους αριθμούς ανθρώπων.
Αυτό σημαίνει, ότι οι καλές προθέσεις, οι υποσχέσεις και οι ευχές μας μπορεί
να είναι αληθινές, όμως συνυπάρχουν με άλλες επιθυμίες, σκοπούς και όνειρα που
υπερισχύουν από την πιο μικρή ηλικία, όπου καλλιεργούνται οι εξωτερικές αξίες, η μονόπλευρη υλιστική άποψη για το νόημα της ζωής και η υλιστική άποψη για τη δύναμη του ανθρώπου στη ζωή.
