24-Γιατί υπάρχει η αδικία και η δυστυχία και ποιος ο ρόλος του Θεού;

 

Ο Θεός είναι τέλειος, όχι γιατί έχει ατελείωτες δυνατότητες, όχι γιατί μπορεί να κάνει τα πάντα, αλλά γιατί είναι άμεσα τα πάντα και δεν έχει καμιά δυνατότητα απραγματοποίητη. Αν μπορούσε να ενεργήσει διαφορετικά ή να κάνει κάτι ακόμα, τότε θα ήταν ατελής και ασταθής σαν ένα εξωτερικό μέρος.

 

Δε δημιούργησε το Σύμπαν, γιατί δεν είναι μία άλλη πραγματικότητα τελείως άσχετη, διαφορετική ή ανεπηρέαστη από εκείνο. Διαφορετικά δε θα μπορούσε να το δημιουργήσει ή δε θα ήταν  αυτοτελής και τότε δε θα ήταν η  κοινή  ουσία των πραγμάτων, ενώ τα πράγματα υπάρχουν σχετικά σαν τρόποι διαμόρφωσης μίας ουσίας.

 

Ο Θεός δεν έχει αισθητικότητα και εξωστρεφικές-εγωκεντρικές δραστηριότητες, όπως εμείς. Η εμβιότητα πρώτα απ’ όλα είναι μία εσω-διανοητική σχέση της ουσίας με τον εαυτό της και αρχίζει με μεγάλη έλλειψη εμπειρίας και αυτογνωσίας. Ο Θεός που είναι αυτοτελής και δε βρίσκεται σε κανένα περιβάλλον πρέπει να έχει την τέλεια αυτογνωσία. Δε θέλει και δεν περιμένει τίποτε από κανέναν, γιατί όσα θα μπορούσε να θέλει εκ των υστέρων έχουν πραγματοποιηθεί εκ των προτέρων.

 

Γνωρίζει το μέλλον, γιατί αυτός είναι άμεσα όλη η πραγματικότητα απ’ όλες τις στιγμές και έχει άμεση γνώση αυτής, δηλαδή του Εαυτού του. Ο Θεός είναι ο Χρόνος* στο σύνολό του. Η κοσμολογία μετά την προσέγγιση στην εσωτερική αρχή των βιολογικών φαινομένων και της σχέσης τους με την αμεσότητα της ύπαρξης του Σύμπαντος στο σύνολο του Χρόνου πλησιάζει τη Θεολογία.

 

Είναι δίκαιος και αξιόπιστος. Δεν είναι μία εξωτερική αυτοτελής ύπαρξη, που αναμειγνύεται στην ανθρώπινη ζωή με ένα δικό του εξωτερικό σκοπό ή σαν αυταρχικός δικαστής. Αντιθέτως, οι σχετικές υπάρξεις είναι αυτός ο ίδιος σαν ατελής μέσα στο χρόνο και στο χώρο και όλες οι συνέπειες προσδιορίζονται από τα ίδια τα πράγματα με  τρόπους, που  δεν ανατρέπουν ποτέ τη σταθερότητα του Κοινού Συνόλου. Από την ποιότητα και τη δραστηριότητά τους δημιουργούνται οι ανάλογες σχέσεις και  συνέπειες και  αντιστρόφως, οι  τελευταίες δημιουργούν τα πρώτα.

 

Ο Θεός είναι αυτοπροσδιορισμένος και ανεξάρτητος, δηλαδή ελεύθερος. Όχι γιατί μπορεί να ενεργήσει με άλλους τρόπους, όχι γιατί μπορεί να πραγματοποιήσει ατελείωτες δυνατότητες και να κάνει ακόμα περισσότερα, αλλά γιατί, όπως είπε ο Σπινόζα, «ελεύθερο λέγεται το πράγμα που υπάρχει μόνον από την αναγκαιότητα της φύσης του και που προσδιορίζεται μόνο από τον εαυτό του να ενεργήσει». Με αυτήν την έννοια, σαν μέρη αυτής  της αυτοτελούς ύπαρξης είμαστε και εμείς ως ένα όριο ελεύθεροι, ωστόσο όχι επαρκώς, όπως εκείνος. Εμείς με τις δυνατότητές μας δεν είμαστε προσδιορισμένοι ανεξάρτητα από τον εαυτό μας ή μόνο από έναν εξωτερικό Θεό. Είμαστε αυτός ο ίδιος σαν ατελής μέσα στο χρόνο.