|
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΛΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ
Παραδείγματα λογικής συνέπειας, με την οποία μπορεί
κάποιος να εκφράσει άποψη και να πάρει θέση υπέρ ή κατά σε ειδικά ζητήματα,
χωρίς να είναι ειδικός και να αποφύγει λάθη, παρά την άγνοιά του.
Υπάρχουν ζητήματα και απόψεις, με τα οποία δεν
συμφωνούμε. Διότι διαφωνούμε εξ’ αρχής με τη βάση επάνω στην οποία
αναπτύσσονται. Δεν χρειάζεται να εξοικειωθούμε μαζί τους. Δεν αποδεχόμαστε
τα αρχικά δεδομένα που χρησιμοποιούν. Λ.χ. όταν
κάποιος μας περιγράφει πως είναι ο παράδεισος και η κόλαση στο μεταθανάτιο
κόσμο. Δεν χρειάζεται να εισχωρήσουμε σε βάθος στις αρχαίες θρησκευτικές
γραφές και να διδαχθούμε ιστορικές λεπτομέρειες για να πάρουμε μία θέση,
όταν εξ’ αρχής με βάση κάποια άλλη εμπειρία απορρίπτουμε την ύπαρξη
άϋλων ζωϊκών μορφών,
όταν απορρίπτουμε την ύπαρξη θεανθρώπων, όταν αμφισβητούμε την αξιοπιστία
των αρχαίων καταγραφών και αποκαλύψεων.
Από τη διαπίστωση μερικών κοινών γνωρισμάτων στους
ανθρώπους μέσα από την προσωπική εμπειρία μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα
για τη συμπεριφορά του ανθρώπου και την κοινωνία στα παλαιότερα χρόνια.
Συμπεράσματα μέσα από γενικεύσεις, οι οποίες μας επιτρέπουν να μιλήσουμε για
το παρελθόν χωρίς να είμαστε ιστορικοί και αντιθέτως μας αποτρέπουν να
οδηγηθούμε σε φανταστικές απόψεις. Όπως λ.χ. ότι οι αρχαίοι θεοί ήταν
εξωγήινοι. Ενώ κάποιοι με πολλές ιστορικές γνώσεις έχουν υποστηρίξει
υπερβολικές περιγραφές, έχουν εξηγήσει με πολλή φαντασία και με άτοπες
θεωρίες. Δεν είναι λίγες οι λέξεις που χρησιμοποιούμε
καθημερινά, χωρίς να αποδίδουν την πραγματικότητα. Είναι ασαφείς,
επιδέχονται πολλούς ορισμούς και ο καθένας φέρνει στη φαντασία του
διαφορετικές εμπειρίες με το άκουσμά τους. Συχνά, οι λέξεις αυτές δεν
επιδέχονται περισσότερη ακρίβεια στον ορισμό τους και κάποιοι επιμένουν να
τους αποδώσουν μία πραγματικότητα, όπως τη φαντάζονται. Οι ειδικοί και οι
στοχαστές ανεγείρουν θεωρίες, τις οποίες έπειτα επιχειρούν να τις επιβάλλουν
στην πραγματικότητα. Χωρίς τα αναμενόμενα αποτελέσματα και σε πολλές
περιπτώσεις συγκρούονται μαζί της. Πόσα έχουμε ακούσει να λέγονται για την
αγάπη, για την ελευθερία, τη δημοκρατία, τη ψυχική υγεία! Καλό θα ήταν να
τις αποφεύγουμε και να περιγράφουμε τα πράγματα με περισσότερες λεπτομέρειες
και την κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Όχι να μεταδίδουμε τη δική μας μοναδική
εμπειρία και την επιθυμητή φαντασία μας με μία συνηθισμένη φράση, την οποία
ο καθένας καταλαβαίνει διαφορετικά ή χρειάζεται να προσπαθήσει πολύ για να
τη καταλάβει.
Παράδειγμα. Σε ποιον από τους δύο γονείς μοιάζει το
μωρό; Ενώ δεν είναι φανερό, γιατί να κοπιάζουμε και να λογομαχούμε για να
πείσουμε ότι συμβαίνει πραγματικά, κάτι που βρίσκεται στη φαντασία και στις
επιθυμίες μας; Εκτός και αν έχουμε αποφασίσει να κάνουμε βαθιά επιστημονική
έρευνα… Μου ζητούσαν ανταλλακτικά ηλεκτρονικά εξαρτήματα και
πριν πει ο πελάτης όλα τα γράμματα και τα νούμερα, που ήταν ο κωδικός του
εξαρτήματος, απαντούσα αρνητικά ότι δεν υπήρχε διαθέσιμο. Πως απαντούσα
χωρίς να έχω ακούσει όλον τον κωδικό, απορούσαν μερικοί. Κάποιοι το απέδιδαν
σε φυγοπονία. Η εξήγηση ήταν απλή. Δεν διέθετα κανένα εξάρτημα, το οποίο να
άρχιζε με τα πρώτα γράμματα (ή αριθμούς), που καθόριζαν μία σειρά από πολλά
παρόμοια εξαρτήματα. Όποια κι αν ήταν η συνέχεια του κωδικού, δεν είχε νόημα.
Δεν είχα και το βιβλίο για να βρω κάποιο αντίστοιχο. Η απάντηση θα ήταν ξανά
αρνητική. Αρκούσε που γνώριζα ποιες σειρές εξαρτημάτων βρίσκονταν στα
συρταράκια.
Σε μία άλλη περίπτωση με ερώτησαν εάν τηλεφώνησα… και
απάντησα αμέσως αρνητικά «όχι», πριν ολοκληρώσουν την ερώτηση. Πως γνώριζα
για ποιον θα έλεγαν, απόρησαν. Η ανταπάντηση ήταν απλή: Δεν είχα τηλεφωνήσει
σε κανέναν.
Παράδειγμα περιορισμού του εύρους μιας έννοιας: Συχνά
θα ακούσουμε πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή μας και η συμπεριφορά μας εάν
είχαμε πράξει διαφορετικά στο παρελθόν ή αν κάτι δεν μας είχε συμβεί. Αυτή
είναι μία διαπίστωση που μπορεί να γίνει για όλους. Η δεκαετία του ’80 ήταν
ανεπανάληπτη και ξεχωριστή. Περιορίζουμε την αλήθεια σε αυτή τη δεκαετία,
όταν αυτό ισχύει για όλες τις δεκαετίες. Θα ήταν πιο εύστοχο να τη
χαρακτηρίσουμε πιο συγκεκριμένα με τα γνωρίσματα που την ξεχωρίζουν.
Ένα άλλο παράδειγμα. Το κλάσμα 2 / √ 2 = √ 2. Αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να εντυπωσιάσει και να θεωρηθεί ξεχωριστή ιδιότητα των συγκεκριμένων αριθμών. Όταν όμως, δούμε πως κάθε αριθμός διαιρεμένος από τον ίδιο αριθμό σε ρίζα έχει αποτέλεσμα τον διαιρέτη, τότε δεν θα ψάξουμε ποια ιδιαίτερη σχέση υπάρχει ή δεν υπάρχει στους
συγκεκριμένους αριθμούς.
Άλλο παράδειγμα απλής και κοινής λογικής. Μέσα στο
λεωφορείο όλα τα παράθυρα ήταν θαμπωμένα και πολλοί επιβάτες στέκονταν
όρθιοι. Ένας ζήτησε να ανοίξει λίγο το παράθυρο. Ο άλλος που στεκόταν κοντά
στο παράθυρο ζήτησε να κλείσει, διότι του ερχόταν ο κρύος αέρας. Γι’ αυτόν ο
κίνδυνος να ασθενήσει ήταν πιο πιθανός και φανερός. Με τα κλειστά παράθυρα
ήταν πιο ασαφές και πιο αβέβαιο αν κάποιος και ποιος θα μολυνθεί από κάποιο
μικρόβιο. Από μία άποψη είχαν δίκιο και οι δύο. Υπήρχε και η λύση… να
απομακρυνθεί ο δεύτερος από το παράθυρο. Με την αυστηρή λογική, δεν είναι βέβαιο αν θα ζούμε
αύριο. Λέγοντας αυτό σε ένα συνηθισμένο άνθρωπο, αυτός μπορεί χωρίς
επιστημονική γνώση και τελείως επιπόλαια να ισχυριστεί με βεβαιότητα για τη
ζωή του την επόμενη μέρα. Εάν βάλουμε ένα στοίχημα μαζί του, μάλλον θα το
χάσουμε. Η επιπόλαια άποψή του δεν θα είναι τυχαία σωστή. Από την προσωπική
εμπειρία του προκύπτει αμέσως, ότι είναι πιθανότερο να βρίσκεται στη ζωή
στις αμέσως επόμενες ημέρες και ότι εκλείπουν οι λόγοι που θα μπορούσαν να
τη στερήσουν τόσο γρήγορα. Αυτό που δεν είναι φανερό για εκείνον είναι η
διαφορά της μεγάλης πιθανότητας από την 100% βεβαιότητα. Λοιπόν, κάτι το
οποίο δεν είναι βέβαιο δεν είναι οπωσδήποτε αβέβαιο 100%. Κάποιος μεγάλης ηλικίας θυμάται με συγκίνηση τα
παλαιότερα τραγούδια που του άρεσαν και μας τονίζει ότι έπαψε να υπάρχει
καλή μουσική. Το σωστότερο θα ήταν να κάνουμε μια σύντομη καταγραφή και
αναφορά στις μουσικές παραγωγές από τα χρόνια εκείνου έως τα νεότερα και να
υπενθυμίσουμε μεγάλες επιτυχίες. Θα πρέπει να είμαστε ενημερωμένοι και
γνώστες. Μπορούμε ωστόσο με την απλή λογική, χωρίς να είμαστε γνώστες ή
μουσικοί, να καταλάβουμε ότι ο χρόνος συνεχίζει να κυλάει και δεν μπορεί να
έπαψε να βγαίνει καλή μουσική. Δεν ακούγεται λογικό ότι η καλή μουσική
έβγαινε τα παλαιότερα χρόνια και ότι για το μέλλον δεν θα υπάρχουν ικανοί
δημιουργοί, τραγουδιστές, μεγάλες εμπνεύσεις και επιτυχίες. Όταν οι συμπτώσεις είναι υπερβολικά πολλές, όταν κάτι
συμβαίνει σε απίθανο μεγάλο αριθμό, τότε αυτό λογικά μας κάνει εντύπωση και
μπορεί να μας προβληματίσει. Κάτι ασυνήθιστο, κάτι που συμβαίνει σε μικρό
αριθμό ή σπανίως, απαιτεί μία εξήγηση όταν θα συμβεί αντιθέτως. Και όταν
αποδίδουμε κάτι κοινό σε μεγάλο αριθμό όμοιων πραγμάτων, πρέπει να
υποψιαζόμαστε μήπως το κάνουμε μεροληπτικά, έτσι επειδή φαίνεται να
ταιριάζει ή βολεύει για να δώσουμε επιθυμητές εξηγήσεις. Θα έχουμε ακούσει πολλές φορές να προσπαθούν να
εξηγήσουν με σκοτεινές δυνάμεις και με φανταστικό τρόπο (λ.χ. με την
επίδραση των αστερισμών) κάποια συνηθισμένα
γεγονότα τα οποία έχουν προκληθεί από ανθρώπινη δράση. Όπως λ.χ το τροχαίο
ατύχημα ενός πολιτικού. Ενώ αυτά τα γεγονότα, θα μπορούσαν να εξηγηθούν με
πιο κοινό τρόπο και υπάρχουν πολλοί λόγοι, για τους οποίους αυτά τα γεγονότα
θα μπορούσαν να προκληθούν με πιο έξυπνο, πιο απαρατήρητο και πιο
επιτυχημένο τρόπο. Η καχυποψία, η άγνοια και η απόσταση που μας χωρίζει από
τα πράγματα παρακινούν εύκολα τη φαντασία και δεν μας αφήνουν να δούμε τα
πιο απλά, υποτιμούμε τον παράγοντα «τύχη» και τις λεπτομέρειες που
επηρεάζουν τη ζωή μας. Ένα σημαντικό γεγονός δεν γίνεται κατ’ ανάγκη με σκόπιμο
τρόπο και με την επιδίωξη κάποιων.
Ίσως η πιο σημαντική επιτυχία της απλής λογικής είναι
η συγκρατημένη έκφραση της άποψής μας. Χωρίς καμία γνώση δεν θα κάναμε
κανένα λάθος. Θέλω να πω, ότι η γνώση είναι πάντοτε ελλιπής και μπορεί να
χρησιμεύει έτσι όπως μας βολεύει. Αν λέμε περισσότερα απ’ όσα γνωρίζουμε
πραγματικά, αυτό δεν γίνεται μόνο από την άγνοια αλλά και από τη γνώση και
το θάρρος που δίνει. Η γνώση χωρίς τη δυνατότητα να βλέπουμε τα όριά της και
χωρίς την αναζήτηση της βεβαιότητας τροφοδοτεί την πολυλογία, την παράνοια,
τον αποπροσανατολισμό, τη σύγχυση και την αυταπάτη. Είναι σημαντικό να
σιωπούμε ή να μη διαβεβαιώνουμε όταν κάπου αγνοούμε, να απαντούμε όταν
είμαστε προετοιμασμένοι και να μην αποδεχόμαστε επιπόλαια όσα ακούμε ή
διαβάζουμε. 
|
