Berne

PATROON: O.L.V. en St. Jan de Doper BISDOM: 's Hertogenbosch HISTORISCHE CIRCARIE: Brabant PROVINCIE: Noord-Brabant HUIDIGE PLAATSNAAM: Heeswijk, gemeente Bernheze STICHTING: 1134

Geschiedenis:
In 1132 besloten ridder Fulco en zijn vrouw Bessela hun kasteel te Berne aan de Maas, nabij Heusden, tot een klooster in te richten. De eerste kloosterlingen waren augustijner kanunnikken uit Rolduc, maar zij raakten door theologische twisten verdeeld.
In 1134 werd de abdij bevolkt met norbertijnen uit Mariënweerd. Bij Berne hoorde een groot domein, met uithoven te Maarsbergen (bij Utrecht), Woerd (in het land van Maas en Waal) en Gaal (bij Uden). Berne lag op het grondgebied van Holland, maar de parochies die het vanaf 1240 verwierf liggen aan de overzijde van de Maas in Brabant.
In 1534 kreeg de abt Koenraad van Malsen het pauselijk recht van mijter en staf. Met hem begint ook de serie geschilderde portretten van de abten van Berne die tot op heden doorloopt. Abt van Malsen bouwde in 1546 een slotje of speelhuis als buitenverblijf op het domein van de abdij in Heeswijk. In juli 1572 werd Berne door de geuzen geplunderd. De abt en kloosterlingen vluchtten naar het refugiehuis in Den Bosch, en verbleven ook nog korte tijd in de proosdij van Maarsbergen. In 1579 werd Berne door de geuzen platgebrand.
Omdat terugkeer naar Berne was uitgesloten werd de abdij in 1623 definitief naar Den Bosch verplaatst, waar een klooster in het Rijke Fraterhuis aan de Hinthamerstraat werd ingericht. Maar de moeilijkheden stapelden zich op. In 1629 moest het klooster in Den Bosch weer worden verlaten. En in 1648 werden alle overgebleven goederen door de Staten van Holland geconfisceerd.
De abt en enkele leden weken uit naar Vilvoorde bij Brussel waar een refugiehuis werd ingericht. De meeste pastoors bleven in hun oude parochies in de Meijerij. Deze situatie bleef lang voortbestaan. Een geregeld abdijleven bestond er niet meer.
In 1797 werd door de Fransen het huis in Vilvoorde opgeheven. De abt vertrok naar het oude slotje in Heeswijk, waar met toestemming van de Staten de pastoor van Heeswijk woonde. De abdij bestond alleen nog in kerkrechterlijke zin en kwam onder rechtstreeks toezicht van Rome. Deze situatie zou tot 1886 voortduren.
Na een moeizame strijd om het bestaan, waarbij opheffing dreigde, werd in 1857 door abt Gerardus Neefs het gemeenschapsleven hersteld op het slotje in Heeswijk. Een jaar later werd er een klein kloostertje bijgebouwd. Abt van Laarhoven bouwde de pandgangen en abt Ceelen begon met de bouw van een abdijkerk, waarvan slechts het koor werd voltooid. Het ledental van de abdij nam sterk toe. In 1886 werd het gymnasium St. Norbertus gesticht.
Verschillende abdijheren waren voormannen op sociaal gebied. Gerlacus van den Elsen werd bekend als de Boerenapostel. Op het gebied van liturgische vernieuwing kreeg de abdij een belangrijke rol. Hieruit groeide ook de drukkerij.
In 1893 vertrokken de eerste missionarissen naar Wisconsin in Noord-Amerika. Uit deze stichting groeiden de grote abdijen van De Pere en Daylesford. In 1923 werd de oude abdij van Windberg in Beieren heropgericht, en in hetzelfde jaar werd de missie in India gesticht. Hieruit zijn het bisdom Jabalpur en de abdij van Jamtara voortgekomen.
Tenslotte werden in 1950 de priorij de Essenburgh bij Harderwijk gesticht, en in 1964 de priorij de Schans in Tilburg.
De abdij van Berne is de oudste nog bestaande kloostergemeenschap van Nederland.