Tongerlo

PATROON: Onze Lieve Vrouw BISDOM: Antwerpen HISTORISCHE CIRCARIE: Brabant PROVINCIE: Antwerpen HUIDIGE PLAATSNAAM: Tongerlo (Antwerpen) STICHTING: 1130/33

Geschiedenis:
In de periode 1130/1133 schonk Giselbert van Castelré een groot domein, waarop hij met steun van abt Waltman van de St. Michielsabdij in Antwerpen een norbertijner klooster stichte, dat al na enkele jaren tot abdij werd verheven. De eerste bewoners kwamen uit de St. Michielsabdij, en Giselbert trad er zelf in als lekebroeder. Rond de abdij groeide een groot domein met agrarische uithoven en meer dan veertig parochies, tot ver in het huidige Nederland gelegen.
Oorspronkelijk was het een dubbelklooster, maar na ongeveer twintig jaar verhuisden de zusters naar de uithof van Eeuwen, bij Broechem. Daar stierf de gemeenschap rond 1361 uit. In 1410 echter stichte abt Jan Geerts een norbertinessenklooster te Herentals.
De invloed van de abdij op het gebied van ontginning, werkverschaffing, onderwijs en armenzorg was in de Kempen erg groot.
In de 15de eeuw had de abdij veel te lijden van de dreigingen van commende-abten, buitenstaanders die om wille van de inkomsten aan het hoofd van de abdij werden geplaatst. Slechts met grote financiële offers kon de abdij haar zelfstandigheid behouden.
In 1504 werd Antoon Tsgrooten tot abt gekozen. Hij liet een prachtige kerk bouwen en de abdijgebouwen vernieuwen. In de kerk werd in 1545 de kopie van het Laatste Avondmaal door Leonardo da Vinci opgehangen, die abt Streytens had gekocht.
In de tijd van de godsdiensttroebelen kreeg de abdij het erg moeilijk. Bij de oprichting van het bisdom Den Bosch in 1559 werd de abdij onder protest ingelijfd bij de bisschoppelijke tafel. De bisschop werd aangesteld tot hoofd van de abdij en de inkomsten moesten dienen tot onderhoud van de bisschop en zijn gevolg. Pas in 1569 kon bisschop Sonnius de abdij werkelijk in bezit nemen. Wanneer hij in de abdij was logeerde hij in het nog bestaande bisschopshuis, gebouwd in 1547 door Rombout Keldermans. Na jaren van juridische strijd herkreeg de abdij in 1592 haar vrijheid en werd de scheiding van het bisdom een feit. Het koste de abdij echter wel een groot deel van haar goederen. In deze jaren werden ook drie pastoors van de abdij in hun parochies door rondtrekkende geuzen vermoord.
Na het concilie van Trente volgde een opbloei op geestelijk gebied. Abt Adriaan Stalpaerts (1608-1629) stichte in Rome het St. Norbertuscollege voor jonge kloosterlingen uit de Brabantse circarie. Abt Van der Achter liet in 1725-1728 het nieuwe prelaatshuis bouwen. De wetenschap kwam in de 18de eeuw in de abdij op een hoog niveau. In 1773 werd de uitgave van de Acta Sanctorum overgenomen na de afschaffing van de Jezuietenorde.
Aan deze bloei kwam tegen snel een einde. In de jaren 1789/1790 werd de abdij meegesleept in de Brabantse Omwenteling, waarin op kosten van de abdij twee Kempische regimenten werden opgericht voor de strijd tegen de Oostenrijkers.
Na jaren van afpersingen van oorlogsbelastingen werden de 130 kloosterlingen in december 1796 door de Fransen uit de abdij verdreven. De gebouwen werden geconfisceerd en verkocht aan twee eigenaars. Die lieten de kerk en het grootste deel van de abdijgebouwen slopen.
Pas in 1835 mochten de overgebleven norbertijnen weer novicen aannemen, en in 1838 werd het gemeenschapsleven weer opgenomen op een kasteel in Broechem. In 1840 werd een deel van de oude abdij terug verworven. Hier groeide de gemeenschap snel aan. In 1852 werd de nieuwe kerk gebouwd. Abt Thomas Ludovicus Heylen (1887-1899) werd de beroemde bisschop van Namen. De abdij werd in 1929 getroffen door een grote brand die vrijwel de gehele abdij verwoeste. De gebouwen werden weer spoedig hersteld. Door de abdij van Tongerlo werd diverse grote missies begonnen. In 1889 begon men in Engeland, in 1898 vertrokken de eerste missionarissen naar de Congo Vrijstaat. Ze stichtten de apostolische prefectuur Uele waaruit het huidige bisdom Buta ontstond. In 1924 volgde de stichting van de huidige abdij Kilnacrott in Ierland, in 1931 de herstichting van de abdij van Leffe. In 1949 vertrokken enkele norbertijnen naar Canada, waaruit de huidige abdij van St. Constant ontstond. De priorij Storrington in Engeland werd in 1952 overgenomen van de zusterabdij Frigolet, en in 1966 vertrokken missionarissen naar Chili.
De liturgische uitgaven van de eigen drukkerij van de abdij zijn door velen gekend.