DİPLOMATİK TEMSİLCİLİK HUKUKU

*ÖZEL HUKUK AÇISINDAN

Büyükelçiliklerde görevli personelin diplomatik ayrıcalık ve bağışıklıkları vardır. Bu ayrıcalıklar tam değildir. Şöyle ki, özel ilişkileri sonucu edinilen taşınmazlarla ilgili davalarda, miras, borçlar, ticaret hukuku açısından bağışıklıklardan faydalanamazlar. Yine yabancı devlete de özel hukuk alanında bağışıklık tanınmamıştır. Diplomatik personelin (elçi, müsteşar,katip, ateşeler) vergi, gümrük, haberleşme, seyahat, diplomatik kurye, bina dokunulmazlığı vardır. Bu dokunulmaz bağışıklıklarından personelin eş, çocuk ve aile bireyleri de faydalanır.

Teknik idari personel (din adamı, doktor , hukuk müşaviri, evrak memuru, tercüman, şef ve memurları) kabul eden devlet vatandaşı olmamak ve de sürekli Türkiye de ikamet etmemek şartıyla diplomatik bağışıklık ve muafiyetlerden faydalanırlar. Doğaldır ki bunların eş, çocuk ve aile bireyleri de faydalanırlar.

Misyonun hizmet personeli (kapıcı, bahçıvan, şöfor, odacı,) kabul eden devletin vatandaşı olmamak ve sürekli Türkiye de ikamet etmemek şartıyla, görevleri nedeniyle işledikleri fiilleri nedeni ile ve aldıkları ücret için vergi bağışıklığından faydalanırlar. Bunlar Türkiye de sürekli mukim veya Türk vatandaşı iseler ancak devletin verdiği imkanlar ölçüsünde bağışıklıktan faydalanırlar.

Türkiye de yürürlükte bulunan Viyana Diplomatik sözleşmesi ve Konsolosluk sözleşmesine göre, Büyükelçilik hizmetlerinin yürütümü için gerekli olan binaların bulunmasında her türlü yardımın gösterileceği ve bunların satın alınmasında her türlü vergiden muaf olunacağı açıkça belirtilmektedir.

Ayrıca Türkiye de halen yürürlükte bulunan ve özel olarak Büyükelçilik amaçlı çıkarılan kanuna göre, karşılıklı olmak şartıyla ve Büyükelçilik binalarının yapılması için arsa tahsisisin Hazinece bedelsiz olarak sağlanacağı hükmü getirilmiştir.

Diplomatik personelin özel aracı ile trafik kazası yapması halinde, kirada oturuyorsa bu nedenle çıkan kira davalarında, Türk mahkemeleri yargılama yapmaktadır. Konsoloslukların görevi ile ilgili hizmetlerin yürütümünde ortaya çıkan uyuşmazlıklar da yukarıdaki bağışıklıktan faydalanacağı ayrıca bina, evrak, kişi dokunulmazlığı tamdır.

*CEZA HUKUKU AÇISINDAN

Diplomatik personelin ceza yargı bağışıklığı tamdır. Görevde bulunduğu ülkede işlediği suçtan ötürü yargılama yapılamaz, cezalandırılamaz, tutuklanamaz. İfadesine başvurulamadığı gibi şahitlik konusunda da zorlanamaz. Ancak kendi isteği ile bu işlemler yapılabilir.

Yine TCK göre, bir diplomata karşı Türkiye de suç işlenmişse, verilecek ceza l/6 oranından l/3 oranına kadar artırılarak ceza verilir. Türkiye de memur olarak bulunan bir yabancıya karşı, görevinden dolayı bir suç işlenirse, Türkiye de bir memura karşı işlenmiş suç gibi sanık cezalandırılır.

Ayrıca bir yabancı devletin arması ve bayrağını hakaret kastı ile kaldırılır, bozulur. veya koparılırsa sanık 3 aydan l yıla kadar cezalandırılır.

Türkiye de suç işleyen diplomat, Türkiye de yargılanamaz ama kendi ülkesinde yargılamaya tabi tutulacaktır. Diplomat aracı imle trafik kazası yaptığında maddi hasarın dışında ölümlü veya yaralamalı durumlarda da ceza yargılamasından bağışıktır.

Elçilik içinde bir suç işlenmişse veya elçilikten dışarıya karşı bir suç işlenmişse hangi mahkemenin yargılama yapacağı tartışmalıdır. Eğer elçilik binasına ülke dışılık açısından baktığımızda Türk mahkemelerinin yargılama yapamayacağını düşünebiliriz.

Eğer suç elçilik binasında ve yabancı vatandaşlar arasında olmuş sa, türk mahkemeleri görevli değildir. Suç elçilik binasında işlenmiş olmakla beraber, mağdur türk vatandaşı veya başka devlet vatandaşı ise o zaman türk mahkemeleri yargılama yapmaya yetkilidir.

Suç elçilik içinde olmuş ve sanık türkse ve mağdurda elçilik ülkesi dışında bir ülke vatandaşı ise o zaman türk kanunları uygulanır.

Elçilikten dışarıya karşı bir suç işlenirse, sanığın kim olduğu önemli olmadan türk mahkemeleri yargılama yaparlar.

Elçiliğin dış güvenliği türk güvenlik güçlerince sağlandığı gibi, elçilik içinde suç işlenmesini ve dışarıya karşı suç işlenmesini önlemek misyon şefinin görevidir. Aksi halde bina dokunulmazlığı kötüye kullanılmış demektir.

Bütün bunların yanında işlenen suçun türü de önemlidir. Suçun türk devletine karşı işlenmiş olması, siyasi, adi, elçiliğe sığınma veya elçilik baskınları gibi suçlarda yargılamada değişiklik olacaktır.

Tebligat konusunda Diplomatik ilişkiler hakkındaki Viyana Sözleşmesi 22, 30, 3l, 37 maddelerinde, tebligat çıkaran makam ve tebliğ edecek memurların azami dikkat göstermesi gerektiği hakkında Adalet Bakanlığı bir tebliğ çıkarmıştır.

Hacı Ali Özhan