CUMHURBAŞKANI YETKİLERİ
Cumhurbaşkanının rektör atamaları ve bazı kararname ile kanunları iadesinde, haklı olarak bazı yakınmalar basında yer alıyor. Son rektör atamalarında Gazi Üniversitesi eski rektörü sn. Rıza Ayhan'ın tepkileri basında genişçe yer aldı. Keza kararname ve kanun iadesinde hükümet zor duruma düştüğünde cumhurbaşkanının yetkileri tartışma gündemi oluşturmakta.
Cumhurbaşkanı sayın Sezer, Anayasa Mahkemesi başkanı sıfatıyla yaptığı konuşmalarda cumhurbaşkanının tek imzalı işlemlerinin yargı denetimine açılması gerektiği ve Anayasa Mahkemesi üyelerini seçme yetkisinin "mahkemelerin bağımsızlığı" ilkesiyle bağdaşmadığını ileri sürmüştü. Siyaset alanında da her parti bu yönde görüş ve önerilerde bulunmuştur. 1993 yılında hazırlanan anayasa taslağı önerisinde CHP şöyle diyor; "Yürütme erkinin bir parçası olan Cumhurbaşkanlığı ile ilgili düzenlemeler parlamenter sistemi zedelemekte ve bozmaktadır...özellikle yargının bağımsızlığına ve yargıç güvencesine dokunan, zarar veren yetkiler kaldırılmalıdır. Cumhurbaşkanının yüksek yargı organlarının "son seçici" si olmaktan çıkarmak gerekir..." değerlendirmesini yapmıştır.
DSP' nin hazırladığı taslakta ise "Cumhurbaşkanına bu maddeyle aşırı ölçüde geniş atama yetkileri tanınmıştır. Başkanlık sisteminin uygulandığı demokratik ülkelerden bile çoğunda Cumhurbaşkanına bu kadar geniş yetkiler tanınmamıştır. ABD başkanının yaptığı atamalardan çoğu da Kongre onayına sunulmaktadır. Yürürlükteki seçim sisteminin adaletsizliği, Cumhurbaşkanına tanınan yetkilerin genişliğini büsbütün sakıncalı kılmaktadır. Onun için Cumhurbaşkanının atamalarla ilgili yetkileri kısılmalıdır." demektedir.
Anayasa hazırlanırken danışma meclisi anayasa komisyonunda da, bazı üyeler, doğrudan halk tarafından seçilmesi halinde ancak bu yetkilerin olabileceğini aksi halde yetkilerin azaltılması şeklinde görüş bildirerek muhalefet şerhi yazmışlardır. Bunun üzerine TRT genel müdürü, Merkez Bankası başkanı ve Diyanet İşleri Başkanını seçmek yetkileri kaldırılmıştır.
Cumhurbaşkanının yetkilerinin parlamenter sistemi zedeleyecek düzeyde olduğu genelde kabul görmüş bir eleştiridir. Cumhurbaşkanının yetkilerinin azaltılması her kesimin isteği olmuştur. Askeri darbe dönemin de hazırlanan anayasanın, darbenin başı olan zatı devlet başkanı yaparak geniş yetkiler vermesi anlaşılabilir bir şeydir, ancak artık koşullar değişmiş ve anayasayı değiştirme zamanı gelmiştir. Bu değişiklikleri AK Parti yapmalıdır. Hatta yedi yıllık süre beş yıla indirilmelidir. Bu konuda daha önce bir değişiklik Demirel'i tekrar seçtirmek amacıyla gündeme geldiğinde reddedilmişti ancak sürenin kısaltılması makul ve yerindedir. Böylece AK Parti Hükümetiyle uyumlu olmadığı açıkça ortada olan sayın Sezer'in görevine son verilmesi de gündeme gelebilecektir.
Yine DSP'nin 1993 yılında önerdiği "Cumhurbaşkanının resen imzaladığı kararlar ve emirler aleyhine, Anayasama Mahkemesi dahil yargı mercilerine başvurulamaz hükmü, Cumhuriyetimizin demokratik hukuk devleti niteliğiyle bağdaşamaz e keyfi uygulamalara yol açabilir. Onun için maddeden bu hüküm çıkarılmalıdır. Bir Cumhurbaşkanının andını çiğnediğine TBMM'nin salt çoğunluğu karar verirse ve bu karar Anayasa Mahkemesince en az üçte iki oy çokluğuyla onaylanırsa Cumhurbaşkanlığı düşebilmelidir. Aksi halde Anayasadaki Cumhurbaşkanlığı andının boş sözlerden ibaret kalabileceği denenerek görülmüştür." şeklindeki önerileri de kanımca kabule değerdir
Kısaca Cumhurbaşkanının yüksek mahkeme üyelerini seçme yetkisi ile rektör atama yetkisi tümden kaldırılmalıdır. Hükümetin kanun, kararname ve kararlarını onaylayıcı yetkileri, parlamenter sistemde sorumsuz kişiye yetki verilmez kuralı gereği önemli ölçüde azaltılması ihtiyacı bulunmaktadır. Anayasa değişikliği ekim ayında gündeme geleceğinden Cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçimi dahil bu konuyla ilgili önerilerin genişçe tartışılması isabetli olacaktır.
Hacı Ali Özhan
bu makale vakit gazetesinde 31 temmuz 2004 tarihinde yayımlanmıştır.
hacı alinin yürütme sayfası kamulaştırılmalıdır neden ?