Wat kunnen we concluderen op grond van de reacties in de periodieken? Hoe stonden de schrijvers in de tijdschriften tegenover de binnenlandse kolonisatie, zoals deze werd gepraktiseerd in Bussum en Blaricum? Welke verschillen en overeenkomsten zijn er tussen de verschillende linkse tijdschriften?   

  Het eerste dat opvalt is de schaarse aandacht in de bladen voor dit verschijnsel. De Nieuwe Tijd besteedde slechts eenmaal expliciet aandacht aan het verschijnsel. Deze aandacht, het opstel van Pieter Wiedijk onder het pseunoniem J.Saks over Walden en haar initiatiefnemer Frederik van Eeden, was wel het meest uitgebreide commentaar op de kolonies en daarmee ook het belangrijkste. De Kroniek lijkt de kolonies domweg te negeren en was in de kleine en schaarse berichten uiterst negatief over de binnenlandse-kolonisatie. Een reden hiervoor zou kunnen zijn dat De Kroniek zeer nauw aan De Nieuwe Tijd verbonden was door lezers en schrijvers ten tijde van de kolonisatie, en het artikel van Wiedijk voldoende achtte, als argumentatie van het sociaal-democratische standpunt in deze kwestie.

  Een overeenkomst tussen de drie periodieken is de overtuiging dat de ondernemingen zouden mislukken. Er is slechts één uitzondering, een artikel in het Sociaal Weekblad, waarin positief werd gesproken over de slagingskansen van het project van Van Eeden in Bussum, vanwege de praktische opzet van de kolonie.

  Het Sociaal Weekblad was, in tegenstelling tot De Nieuwe Tijd en De Kroniek wel positief over het initiatief van de kolonisatie. De  laatste twee behandelden het onderwerp alsof het een demonstratie is van bijzonder weinig socialistisch inzicht. Het grote verschil tussen deze groepen zat in de benaderingswijze van de binnenlandse-kolonisatie. Wiedijk zag, namens de sociaal-democraten, als enig doel het creëren van een communistische samenleving. Zijn benadering was absoluut idealistisch. De wereld is niet klaar voor deze ideale samenleving, dus een poging tot creatie daarvan is nutteloos. Aanpassing van de theorie van de kolonisatie aan de werkelijkheid van het kapitalisme, zoals Van Eeden dat met Walden deed, zou afbreuk hebben doen aan dat ideaal en was daarom uit den bozen. De benadering van het Sociaal Weekblad, namens de links-liberalen, was in tegenstelling tot de analyse van Wiedijk, gedaan vanuit een realistisch oogpunt. Net als de sociaal-democraten beaamden zij dat de ideale samenleving die werd nagestreeft niet in kon bestaan in de kapitalistische wereld. Praktisch gezien had de poging van Van Eeden volgens de schrijvers in dit blad kans van slagen, in tegenstelling tot de poging van het Internationaal Broederschap.

  Na 1903, de brand in Blaricum en het vertrek van S.C.Kijlstra uit de kolonie, wordt er in geen van de drie tijdschriften nog aandacht besteed aan de kolonies. Het laatste dat we horen over Walden is de verhandeling van Wiedijk in De Nieuwe Tijd. Dit artikel was blijkbaar zo overtuigend dat het geen toevoegingen of tegenspraak meer behoefde.

 

Wat kan er gezegd worden in het kader van de discussie over de relatie tussen de kleine geloven en de sociaal-democratie? Over een verandering in de houding van de sociaal-democraten en de kolonisten kan niets worden gezegd, omdat er slechts een zeer korte periode (1899-1903)  aandacht werd besteed aan deze ondernemingen in de bestudeerde periodieken. De SDAP, aan het woord via Wiedijk, staat vijandig tegenover de kolonisten, en met name tegenover de initiator van Walden, Frederik van Eeden. Wiedijk schreef letterlijk dat hij verwacht dat Van Eeden de SDAP zou toenaderen om zijn vergissing toe te geven. Hiermee maakte Wiedijk duidelijk dat de kolonisten niet hoeven te verwachten dat de SDAP ooit van mening zou veranderen.

  De VDB, sprekend via het Sociaal-Weekblad, nam een geïnteresseerde houding aan ten opzichte van de binnenlandse kolonisatie. In principe waren zij geen aanhangers van het kolonie-ideaal, maar stonden wel open voor elke poging om het leven van de arbeider te verbeteren, en dus ook voor de kolonistie. Waren de projecten gelukt dan zou de VDB waarschijnlijk eerder toe hebben geven dat ze mis zat dan de SDAP.