Kitbiet mill-Mediterran

Evenings on Campus, 17 August, 2000

• Ara l-artiklu Għażla Mediterranja mill-ktejjeb Kitbiet mill-Mediterran

• Ara l-Intervista ta' Sergio Grech ma' Adrian Grima

• Ara l-programm tal-Festival Evenings on Campus 2000

• Dwar il-proġett Marenostrum

• Dwar "Vita e Morte di Ruggieri di Risa" ta' Manachuma

• Ara l-programm tal-lejla u l-fuljett dwar Mario Brai u Marenostrum

• "Imagery and Rhythm" - Review by Paul Xuereb (The Sunday Times, 20 Aug., 2000)

Mix-xellug, Karsten Xuereb, Antonino Praticò, Adrian Grima, Mario Brai, Massimo Barilla

Il-mistednin speċjali tal-lejla ta' letteratura u mużika fl-Evenings on Campus 2000 huma l-poeta Massimo Barilla u l-attur Antonino Praticò mill-inizjattiva artistika Taljana Mana Chuma, u l-kantawtur minn Carlofonte (Sardenja), Mario Brai, il-moħħ wara l-proġett ta' mużika multi-etnika Marenostrum. Waqt il-lejla se jinqraw xogħlijiet letterarji ta' l-udjenza. Se jsir ukoll workshop fl-4 ta' Awwissu, fis-7.00pm, għall-awturi Maltin li jixtiequ jieħdu sehem fil-lejla. Għal aktar tagħrif ibgħat email lil inizjamed@maltaforum.org jew ċempel 3290 2236.

Foreign performers at Evenings on Campus

The summer arts festival held on campus will include the participation of foreign artists, Inizjamed coordinator Adrian Grima said.

Mr Grima said this was the first time in its eight-year history that the Evenings on Campus festival will welcome foreign guests. The activity is organised jointly by Inizjamed and the Koperattiva Kulturali Universitarja.

The Inizjamed coordinator said the three artists are Sardinian singer-songwriter Mario Brai, poet and playwright Massimo Barilla, and actor Antonino Praticò from southern Italy.

They will participate in the Kitbiet mill-Mediterran evening which will be held on 17 August at 8.45pm at the new entrance to the university, also known as the new lecture centre. Entrance is free. All works presented during the evening will be in Italian or Maltese, Mr Grima said.

Another novelty in this year's revamped edition is a workshop for Maltese writers, he said.

The workshop will be held in Buskett on 4 August at 7pm, Mr Grima said.

"The idea of this workshop is to give local writers the opportunity to present and discuss their works with their colleagues before actually presenting them to a wider public," Mr Grima explained.

The theme of this year's evening is the Mediterranean. Other workshops for Maltese writers will be held with the foreign participants on 16 and 17 August.

Singer-songwriter Mario Brai writes his lyrics in Italian and in the Carlofortes dialect Tabarkino, a dialect of Ligurian origins. The dialect is flexible and enriched with the sounds that its sea-faring people brought home from their travels all over the world, Mr Grima said.

Actor Antonino Praticò will be presenting part of Massimo Barilla's successful monologue Vita e Morte di Ruggieri di Risa inspired by the sixteenth century epic poem, La Canzone d'Aspromonte.

Barilla and Praticò are members of the artistic organisation Mana Chuma whose cultural identity is strongly tied to the cultural tradition of the South of Italy and the Mediterranean in general, and is inspired by social and political commitment, Mr Grima said.

The actor recently participated in 'The Harbours of the Mediterranean' project organised by the Ente Teatrale Italiano in which actors from all over the Mediterranean worked on a production inspired by the character of Giufà, he said.

Mr Grima said the theatrical project was directed by Marco Baliani, probably one of Italy's most interesting actors and directors of today.

Massimo Barilla was recently in Turin to present his well-received postgraduate research project for coordinators of cultural projects, called Vox Terrae - Istituzione di un Centro di produzione e di formazione teatrale.

The set of Kitbiet mill-Mediterran has been designed by local architect Adrian Mamo and all poems in Maltese will be read by well-known actress Marcelle Teuma. The poems and short stories of those Maltese writers who attend the workshop on 4 August will be included in the booklet of the evening, Mr Grima said.

The overall coordination of Kitbiet mill-Mediterran has been entrusted to Karsten Xuereb while the workshops with the foreign guests are being coordinated by Adrian Grima. For information about the evening of literature and music and about the workshops one can either visit Inizjamed's website at www.oocities.org/inizjamedmalta or email the organisation at inizjamed@maltaforum.org

Kitbiet mill-Mediterran

Intervista ta' Sergio Grech ma' Adrian Grima

Il-lejliet letterarji ta' l-Evenings on Campus issa saru parti mill-kalendarju kulturali annwali. Kemm temmen li għad fadal spazju għal dan it-tip ta' attivitajiet?

Hemm differenzi importanti bejn l-aħħar erba' edizzjonijiet tal-lejla ta' letteratura u mużika fl-Evenings on Campus li fihom kont involut jien. Minn Riħ ta' Siegħa ta' l-1997 għal Kitbiet mill-Mediterran tas-17 ta' Awwissu li għadda (2000) hemm differenzi fit-tip ta' tħejjija, fix-xogħlijiet ippreżentati, fit-tip ta' preżentazzjoni, fis-sehem tal-mużika, fit-tip ta' udjenza u s-sehem tagħha fil-lejla, u l-bqija. Differenza oħra importanti kienet li din is-sena l-koordinazzjoni min-naħa tagħna kienet f'idejn Karsten Xuereb li għamel biċċa xogħol mill-aqwa.

Imma hemm ukoll fili komuni. Forsi l-iktar wieħed ovvju huwa l-ħtieġa li dejjem ħassejt li nippreżenta l-letteratura Maltija l-ġdida. Illum għandna nies li jiġu apposta biex jaraw x'qed jinkiteb f'Malta mill-ġenerazzjoni l-ġdida ta' kittieba li minkejja ċerta kritika li ssir qegħdin jiktbu xogħlijiet li f'pajjiż normali jagħtu pjaċir mhux biss lill-udjenza iżda anki lill-kritika. Il-lejla Proġett Bla Millennju ta' l-1998 irnexxiet aktar minn dik ta' qabilha u minn dik ta' warajha minħabba l-kwalità tax-xogħlijiet. Jekk iġġib l-aqwa atturi, l-aqwa mużiċisti u l-aqwa apparat, u ma jkollokx xogħlijiet effettivi, lejla letterarja tibqa' ma tirnexxix.

Kitbiet mill-Mediterran kienet suċċess kbir proprju minħabba l-kwalità tax-xogħlijiet Maltin u tas-sehem tal-mistiedna barranin. Jekk tintesa l-lejla, naħseb li x-xogħlijiet ma jintesewx malajr. L-iktar kumment stramb ta' Dr. Paul Xuereb fir-rendikont pożittiv tiegħu tal-lejla f'The Sunday Times kien li l-kitbiet tal-Maltin kienu ta' livell baxx, speċjalment il-poeżiji. Iż-żmien għad juri li l-kitbiet li maqdar huma fil-fatt xhieda denja tal-lingwaġġ il-ġdid li kull ġenerazzjoni ta' kittieba għandha tfittex li toħloq u li l-kittieba l-ġodda tagħna qegħdin joħolqu wkoll. Il-fatt li l-kitbiet ta' wħud mill-kittieba li ħadu sehem fil-lejla ntlaqgħu aktar barra minn Malta milli hawnhekk għandu jġegħelna nirriflettu: dawn l-affarijiet ma jiġrux Malta biss, imma aħna żgħar u żbalji bħal dawn jafu jagħmlu ħafna ħsara lill-kittieba l-ġodda.

In-nies tridhom dawn l-attivitajiet: għal Kitbiet mill-Mediterran nikkalkulaw li kellna mal-150 ruħ, numru tajjeb ħafna għal attività b'element letterarju qawwi. Fl-1997 kellna xi 60 ruħ. Mis-sena ta' wara dejjem qbiżna l-mija. Interessanti wkoll li din is-sena kellna udjenza pjuttost differenti minn tas-snin l-oħra, kemm għaliex għamilna tibdiliet kbar fil-format u l-kontenut tal-lejla, speċjalment bis-sehem ta' tliet mistiedna barranin, kif ukoll għaliex neħħejna s-sehem dirett ta' l-udjenza fil-lejla u daħħalna "l-udjenza" f'laqgħa ta' skambju letterarju li saret ġimagħtejn qabel il-lejla u li minnha ħarġu x-xogħlijiet letterarji Maltin għall-attività proprja.

Kull lejla letterarja tingħata titlu. Din is-sena l-enfasi saret fuq il-Mediterran. Għaliex dan? Kien hemm min darba sostna illi li titkellem dwar il-Mediterran illum huwa anakroniżmu?

Min kien li qal illi li titkellem dwar il-Mediterran huwa anakroniżmu? Il-problema hija bil-maqlub. Waqt li fi bnadi differenti ta' dan ir-reġjun hemm dibattitu ħaj u dinamiku dwar il-Mediterran bħala realtà kulturali, soċjali, politika, u ambjentali, dwar id-direzzjonijiet li jeħtieġ li jieħu biex jiġġedded, f'Malta m'hawn xejn ħlief diskors turistiku opportunistiku dwar ix-xemx, il-baħar, l-ospitalità u l-karattru Mediterranju, u diskors politiku vojt dwar Malta pont bejn l-Ewropa u l-Afrika, Malta Svizzera fil-Mediterran, u l-bqija. Il-verità hi li hawn ħafna Maltin li jaraw ir-rabtiet tagħna ma' dan ir-reġjun, ma' l-Afrika, man-naħa t'isfel ta' l-Italja bħala xkiel bla bżonn, u jixtiequ b'qalbhom kollha li aħna nitqiesu bħala Ewropej biss. F'Novembru ta' l-1998 kont mistieden għal konferenza dwar il-Mediterran ġewwa Palermu. Fil-materjal stampat li taw lill-parteċipanti kollha Malta tqieset bħala pajjiż tan-naħa t'isfel tal-Mediterran: naħseb li ħafna Maltin kienu jieħdu għalihom b'dan, avolja m'għandhomx għalfejn. B'xorti ħażina l-kultura tagħna sqietna ħafna antipatija lejn is-sud tal-Mediterran.

Waqt li fil-Mediterran hawn interess ġdid fl-identità, jew l-identitajiet Mediterranji, f'Malta nitkellmu dwar l-Isvizzera jew Bruxelles... Dan x'jiġi: diskors avangardista?

Għaliex qed tgħidu li Malta qed tinsa l-vokazzjoni Mediterranja tagħha? U skond intom x'inhi din il-vokazzjoni?

F'Ġunju ta' l-1999 ħadt sehem f'konferenza f'Ruma bit-tema: "Bejn l-Ewropa u l-Mediterran". Fit-taħdita li ppreżentajt tkellimt dwar ir-rilevanza "mhux intenzjonata" ta' dan it-titlu għas-sitwazzjoni Maltija. Minkejja li Malta tinsab ġeografikament, lingwistikament, aktarx kulturalment, bejn l-Ewropa u l-Afrika, il-Maltin iħarsu lejhom infushom bħala poplu bejn l-Ewropa u l-Mediterran, b'mod li l-Ewropa jassoċjawha man-naħa ta' fuq tagħha u l-Mediterran jassoċjawh max-xatt Afrikan. Jiġifieri nistgħu ngħidu, aktarx, li aħna għandna perspettiva tagħna nfusna li ma tirriflettix dak li fil-fatt aħna. Naf li qed niġġeneralizza ħafna, u naf li d-diskors huwa bil-wisq iktar kumpless, imma qed nagħmel hekk għax jeżistu wkoll xejriet ġenerali.

Il-kelma "vokazzjoni" ma togħġobnix f'dan il-kuntest, għax għandha konnotazzjonijiet kważi patronizzanti jew paternalistiċi. L-istituzzjonijiet iħobbu jitkellmu dwar vokazzjonijiet... Minkejja l-wirt kbir u sikwit uniku tal-gżejjer Maltin, il-Mediterran jgħaddi mingħajrna. Iktar aħna ma ngħaddux mingħajru, għax mingħajru jinqatgħu eluf ta' snin ta' storja, ta' esperjenzi, ta' għajxien, ta' twemmin, ta' kultura, u l-bqija. Meta niċħdu l-Mediterran niċħdu lilna nfusna, tista' tgħid dak kollu li aħna.

Iżda hemm aspett iktar importanti minn hekk: fil-Mediterran m'hemmx biss il-passat tagħna, hemm il-ġejjieni. U dan id-diskors, din l-aspirazzjoni tista' tiżviluppa f'għażliet konkreti verament dinamiċi, kreattivi, interessanti. Il-kunċett ġenerali huwa li niskopru l-għeruq tagħna bħala Mediterranji, il-wirt kollu li għandna, u nġedduh biex ikun rilevanti llum u fil-futur. Dan jista' jsir mhux biss fl-oqsma ta' l-arti per se imma anki fil-kultura b'mod aktar ġenerali.

Per eżempju, f'diskors li għamlet f'Malta f'April li għadda, Elisabetta Bucolo tkellmet dwar il-mod kif matul iż-żminijiet, il-komunitajiet tradizzjonali fil-Mediterran ħolqu ekonomija li fiha l-persuni u r-relazzjonijiet bejniethom jiġu qabel il-prodott innifsu jew il-funzjoni tal-persuna fit-transazzjoni ekonomika. Hija tip ta' ekonomija li tirrispetta lill-bnedmin u lill-ambjent bil-wisq iktar mill-ekonomija tas-suq. L-ekonomija solidali moderna tista' tqabbad ma' dawn l-għeruq fondi li diġà jeżistu u toffri alternattiva reali u konkreta għall-isqaq magħluq u l-inġustizzji sfaċċati ta' l-ekonomija tas-suq.

Inizjamed qed tipproponi qari mill-ġdid u awtentiku ta' l-għeruq Mediterranji tagħna, kuxjenza ġdida tal-wirt li aħna u tal-wirt li għandna, b'tali mod li ma jibqax biss wirt imma jsir għajxien, mod ta' għajxien. Kitbiet mill-Mediterran u l-proġett Etnika huma inizjattivi f'din id-direzzjoni. Imma rridu noqogħdu attenti li dawn ma jkunux direzzjonijiet iddettati biss mill-moda. Jien qed nitkellem dwar għażliet ħafna iktar radikali minn hekk.

Xi tfisser li tkun awtur mill-Mediterran? Fis-sens x'differenzi hemm bejn dan u ngħidu aħna awtur mill-qalba ta' l-Ewropa?

Il-premju Tivoli Europa Giovani laqqagħni ma' Kevin MacNeil, poeta u bniedem interessanti ħafna minn gżira żgħira fit-Tramuntana ta' l-Iskozja. Id-diskors ta' riskoperta kulturali mill-qiegħ li qed nitkellmu fuqha hawnhekk jixbah ħafna lid-diskors, jew aħjar il-"programm" kulturali tiegħu. U Kevin, li rebaħ dan il-Premju importanti bil-ktieb tiegħu, Love and Zen in the Outer Hebrides (1998) huwa biss eżempju wieħed minn ħafna. Għadni kemm irċevejt ktieb ta' Colin Hines, li ġie ppubblikat f'dawn l-aħħar ġimgħat, li t-titlu tiegħu jfisser tajjeb ħafna dak li qed nipprova ngħid: Localization: A Global Manifesto. Il-problemi u l-inġustizzji kbar li qed toħloq il-globalizzazzjoni ekonomika u kulturali, bil-kumpanniji multinazzjonali jiddominaw kollox u kulħadd, tellgħu fil-wiċċ il-ħtieġa ta' tiġdid kulturali msejjes fuq ir-realtajiet partikulari ta' kull post, ta' kull ġens (appuntu "lokalizzazzjoni") fil-kuntest ta' perspettiva u kuxjenza tar-realtajiet globali. Hines jikkwota lil Vandana Shiva: "Diversity is the characteristic of nature and the basis of ecological stability. Diverse ecosystems give rise to diverse life forms and diverse cultures. This co-evolution of culture, life-forms and habitats [has] conserved the biological diversity of the planet. Cultural diversity and biological diversity go hand in hand." Id-diskors tagħna dwar Malta u l-Mediterran irid jinftiehem ukoll f'dan il-kuntest.

Donnhom li ftit kienu dawk ix-xogħlijiet ippreżentati fil-lejla li stħarrġu din it-tema tal-Mediterran.

Ma naqbilx miegħek. Aħna tlabna lill-awturi jagħtuna xogħlijiet li fil-fehma u l-esperjenza tagħhom jitkellmu dwar il-Mediterran. Ix-xogħol tiegħi, miktub fi żmien il-konferenza ta' Ruma ta' Ġunju ta' l-1999 jitkellem dwar ġurnalista Alġerin li kellu jaħrab minn pajjiżu flimkien ma' familtu minħabba l-gwerra ċivili u t-theddid li heddewh. Illum jaħdem Milan, imma qalbu qiegħda ma' martu u ibnu ġewwa Franza. Huwa xogħol li jitkellem speċifikament dwar realtajiet fil-Mediterran tal-lum. Imma kien hemm xogħlijiet li jesploraw, fost l-oħrajn, il-ħajja soċjali f'Malta (u l-Mediterran), bħall-istejjer "Laqgħa Straordinarja" ta' Bernard Micallef u "Il-Ġrieden" ta' Henry Holland. Kien hemm poeżiji mimlijin bl-ambjent li tant nassoċjaw mal-Mediterran, bħal "Jien, Hi u Dal-Baħar" ta' Norbert Bugeja, 'F'Dan is-Sajf" ta' Martin Borg, "Għajn Tuffieħa" ta' Maria Grech Ganado, u "Kwartini għal Nofsillejl" ta' Immanuel Mifsud. Id-diskors tal-Maltin dwar il-Mediterran irid jitwessa' ħafna jekk irridu nidħlu fid-dibattitu ħaj li għaddej fuq dan is-suġġett f'diversi bnadi tar-reġjun u anki 'l barra minnu.

Li qed nipproponu bħala Inizjamed huwa diskors konxju dwar il-Mediterran, diskors li jistħarreġ ir-realtajiet tal-Mediterran u jipproponi politika kulturali konkreta mnebbħa minnhom. Jekk dan id-diskors jittieħed bis-serjetà nkunu qegħdin nitħaddtu dwar tibdiliet kulturali, soċjali u politiċi mill-qiegħ, jiġifieri nkunu qegħdin naraw kbir...

Adrian Grima

It-30 ta' Awwissu, 2000

(L-Orizzont, "Għalik", is-7 ta' Ottubru, 2000)

liberamente ispirato a LA CANZONE D'ASPROMONTE, Poema Epico del XV secolo

Musica a cura del gruppo Re Niliu, eseguita dal vivo su strumenti tradizionali da Ettore Castagna

The starting point of the MARENOSTRUM project is Carloforte, a small town on the Isle of Saint Peter, in Sardinia. Its inhabitants, called "carlofortini" or even "tabarkini", are the descendants of a group of Genoese people, who, in the 16th century settled down on the island of Tabarka, a few hundred metres off the Tunisian coast, to fish coral. A couple of centuries later, due to the impoverishment of the coral banks and the deterioration of their relationship with their Muslim neighbours, they colonised the Isle of Saint Peter, until that time uninhabited, and founded a new village, which they called Carloforte. Over the centuries, the fishermen became modem seamen but the population maintained its typically seafaring culture.

The Project

The MARENOSTRUM project is a long-term undertaking. It is driven by two main needs.. the need to produce a genuinely multi-.ethnical music, where sounds of the world are filtered through the musicians' sensitivity, almost chewed and digested so as to be recreated with authenticity and fteshness, and the need to preserve the dialect, one of the pillars of a traditional culture, which at worst might be integrated, but which modernisation should at no cost destroy.

The project made its first steps in 1994, when 1 began giving solo concerts (guitar and vocal/voice) with a "menu" of rock-blues and multiethnic music in Mediterranean Cesauce" in pubs in Sardinia and the rest of Italy, in particular Domodossola, Siena and Milan. And in was in Milan that on one occasion Mauro Pagani, who some years before had landed in San Pietro with Fabrizio De André for the presentation of Creuza de ma, his LP in the Genoese dialect, joined me on stage.

In '98 MARENOSTRUM developed into a band, or better still an open group of musicians who revolve around the project, under the name of Brai & Co. The basic group is made up of several musicians/friends that have moved together through most of their musical life, across the most varied genres and bands, thus giving the current project a feeling and harmony that catches the eye (and the ear). This solution, besides solving the practical problems caused by the members' different commitments, also allows a lively exchange of experiences and points of view, thus enabling both the music and the musicians to grow. It is a jazz approach then, given the importance of improvisation, that leads to a music which is always new - this is of primary importance in a closed environment like Sardinia - and facilitates tours in the rest of Italy.

The Sunday Times, 20 August, 2000

Għall-Ewwel Paġna | Back to the First Page