มะลิ

จึงให้สี่พี่เลี้ยงเก็บดอกไม้

ดอกมะลิปลูกไว้ในกระถาง

ใส่ขันทองรองพานคลานมาวาง

พระนุชนางกรีดก้อยร้อยมาลัย

พระอภัยมณี...สุนทรภู่

---

มะลิลา มะลิซ้อน (Jasminum sambac Ait.)

เช้าเย็นเที่ยวริมอาวาส	ชมช่อบุปผชาติเกษมสันต์
เลือกเด็ดดอกดวงพวงพรรณ	ซึ่งรายรอบอรัญกุฎีดง
ลำดวนสารภีมะลิลา	แก้วกุหลาบจำปามหาหงส์
เบญจมาศชาตบุษป์ประยงค์	กาหลงยี่สุ่นพิกุลกาญจน์

อุณรุท...พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 1

เป็นพวกไม้พุ่ม เล็กใหญ่สุดแต่อายุ บางทีกิ่งก็อาจจะยืดตัวพันไปกับสิ่งพักพิงได้เหมือนกัน ออกดอกเป็นช่อเล็ก ๆ เกือบตลอดปี แต่หน้าร้อนดกกว่าฤดูอื่น ๆ ดอกไม่เล็กนัก กลีบสีขาวบริสุทธิ์หรือบางทีจะเห็นมีสีม่วงปนบ้างเล็กน้อย ส่วนที่เป็นหลอดโคนกลีบนั้นสีเขียวอมเหลืองอ่อน ๆ มีกลิ่นหอมเย็นระรื่น มักจะเริ่มขยายกลีบและส่งกลิ่นหอมในเวลาเย็น ๆ ในเมืองไทยเราใช้มากทั้งกลิ่นและความงามอันบริสุทธิ์สะอาด พูดถึงการปลูกหรือขยายพันธุ์ก็ง่าย ใช้วิธีหักกิ่งสั้น ๆ ปักก็เป็นและเจริญงอกงามอย่างรวดเร็วทีเดียว มะลิซ้อนก็เป็นพวกชนิดนี้เหมือนกัน แต่ทว่ามีกลีบซ้อนหนาและดอกโตกว่า แต่มีกลิ่นหอมน้อยกว่ามะลิลา

มะลิเป็นพันธุ์ไม้ท้องถิ่นของอาหรับ และอินเดีย อยู่ในวงศ์เดียวกับพุทธชาด ในประเทศไทยนิยมปลูกกันมากและมีหลายพันธุ์ พันธุ์ที่มีกลีบชั้นเดียวเรียก มะลิลา และพันธุ์ที่มีกลีบซ้อนยังมีอีกพันธุ์หนึ่งคือ มะลิถอด หรือมะลิฉัตร