| |
Το δημοτικό τραγούδι είναι μια πλατιά λαϊκή ποιητική δημιουργία. Παρμένο στη βαθύτερη ενότητά του θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν το μεγάλο νεώτερο έπος του εθνικού ποιητικού μας λόγου.
...Τραγούδι μπρος στην κούνια και τραγούδι της αγάπης και τραγούδι του νεκρού και του παλικαριού, όλα ενωμένα σ' ένα τόνον άφταστο που δε βρίσκει πουθενά το ταίρι του σ' όλες τις λογοτεχνίες του κόσμου, τραγούδι που αποδίδει ουσιαστικήν ενότητα στον άνθρωπο, ενότητα και με τη γη του και με τις γενιές του όλες.
Η νεοελληνική δημοτική ποίηση, η πιο πηγαία έκφραση της ψυχής του λαού μας, αποτελεί ένα σώμα που δε βρίσκεται καμιά ρωγμή απάνω του και που δεν έχει ταίρι σε κανένα άλλο λαό. ( ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ )
Πότε αρχίζει η δημιουργία των δημοτικών τραγουδιών; Πότε πρωτοεμφανίζονται τέτοια τραγούδια στον Ελληνικό χώρο;
Την εποχή της αρχαιοελληνικής δημιουργίας άλλοι την τελειώνουν στην κατάχτηση της Ελλάδας από τη Ρώμη κι άλλοι την τραβάνε μέχρι τον έκτο πάνω κάτω αιώνα. Στους δύο τρεις αιώνες που ακολουθούν, καθώς η προσωπική ποίηση - πνιγμένη στο τέλμα του λογιοτατισμού - έχει πάψει να δίνει και της παραμικρής αξίας έργα και τη συνέχεια του ποιητικού λόγου δεν τη κρατάει παρά η μεγαλόπρεπη εκκλησιαστική υμνογραφία, κάτω από την επίδραση - Θάλεγε κανείς - κάποιου παράξενου νόμου που κάνει ν' ανθίζει η ανώνυμη λαϊκή δημιουργία όταν δεν υπάρχει η δημιουργία η προσωπική, στους αιώνες λοιπόν αυτούς πρέπει νάχει τις ρίζες του το δημοτικό μας τραγούδι.
Την τόσο στενή συγγένεια του νεοελληνικού τραγουδιού με την ποίηση της αρχαίας Ελλάδας δε χρειάζεται να ανατρέξει κανείς σε ιστορικές πηγές για να τη πληροφορηθεί. Τη μαρτυράει η ίδια του η μορφή, όπου καθρεφτίζεται ολοκάθαρα η ψυχή της ίδιας ανθρώπινης ομάδας, των ίδιων ανθρώπων που οι γενιές τους η μια πίσω από την άλλη μεγαλώνουνε κάτω από τον ίδιο ήλιο, μέσα από την ίδια φύση. Σε μία γη που αιώνες βλέπει τα παιδιά της να την υπερασπίζονται , να περνάνε από τη μια σκλαβιά στην άλλη και από το ένα στο άλλο ν' ανεβαίνουν τους ανήφορους της λευτεριάς.
Δεν ξέρουμε κατά πόσον είναι σωστή η υπόθεση του Κλώντ Φωριέλ σπουδαίου Ελληνιστή Γάλλου ποιητή, λόγιου και επιστήμονα, πως η αρχή της τοποθετείται στους πανάρχαιους χρόνους, και ότι δεν πρέπει να διακόπηκε ποτέ. Αν όμως θεωρήσουμε σαν χρόνο διακοπής της το διάστημα που δεν έχουμε λόγου φανέρωμα, ή αν θεωρήσουμε το νεοελληνικό δημοτικό τραγούδι σαν μία ξεχωριστή καλλιέργεια που έχει τα ιδιαίτερα της χαρακτηριστικά, θα πρέπει να δεχτούμε πως το πρώτο φανέρωμα γίνεται γύρω στον δέκατο αιώνα με το φανέρωμα των τραγουδιών του ακριτικού κύκλου.
Κατά τον δέκατο αιώνα οι γλωσσικές διεργασίες έχουν πια ολοκληρωθεί. Με την απομάκρυνση από την αρχαία γλώσσα, το αρχαίο μετρικό σύστημα έχει εγκαταλειφθεί και έχει πάρει την οριστική του διαμόρφωση το νέο μέτρο, που στηρίζεται στον τόνο, με την απόλυτη πια επικράτηση του πολιτικού στίχου. Ο στίχος αυτός, στη μορφή του δεκαπεντασύλλαβου, κυριαρχεί σιγά - σιγά απ' άκρη σ΄ άκρη στο Βυζάντιο.
Την Βυζαντινή περίοδο εκτός από την ποίηση του ακριτικού κύκλου, με κεντρική μορφή τα τραγούδια του Διγενή Ακρίτα, άρχισαν να δημιουργούνται και άλλες κατηγορίες δημοτικών τραγουδιών, οι Παραλογές ή περιλογές, καθώς και θαυμάσια ερωτική ποίηση.
Βγαίνοντας από την πρώτη, τη Βυζαντινή του περίοδο, το δημοτικό τραγούδι φορτώνεται στις πλάτες του ένα βάρος από τα λιγότερο συνηθισμένα. Στα σκληρά τετρακόσια χρόνια της σκλαβιάς που θ΄ ακολουθήσουν αναλαμβάνει να γίνει ο αχώριστος σύντροφος, δάσκαλος και οδηγός, ο προστάτης, ο σωτήρας - χωρίς υπερβολή - του βασανισμένου λαού.
Με την περιφάνια των ελεύθερων ψηλών βουνών όπου φωλιάζουνε τα γιαταγάνια και τα καριοφίλια, με τη περιγρόνηση για τα "κατώμερα" θρέφει το εθνικό - πολεμικό, το ηρωικό τραγούδι, το κλέφτικο και το ιστορικό, που στέκονται στη κορφή της δημοτικής ποίησης ολόκληρης.
To κλέφτικο τραγούδι είναι μιά ποίηση που αναπτύχθηκε γύρο από τη ζωή και τη δράση της κλεφτουριάς και του αρματωλισμού. Μια ποίηση που αποτελείται από κομάτια, μ' όλη την συντομία τους, καθεαυτό επικά, αλλά και που πατάει γερά στο έδαφος του πιο γνήσιου λυρισμού. Μια ποίηση από τις πιο κλασικές στην τεχνοτροπία, χωρίς όμως να της λείπει και ένας αέρας ρομαντισμού, μια ποίηση απο τις πιο ρεαλιστικές μέσα στη λογοτεχνία της ανθροπότητας.
Το ιστορικό τραγούδι της νεοελληνικής ποίησης το χωρίζουν από το ομοαίματο του κλέφτικο τα θέματα του μόνο. Γιατί σ' αυτό δεν υμνούνται συγκεκριμένοι ήρωες ονομαστικά, θα λέγαμε οι ηρωικές μορφές του αγώνα των Ελλήνων, αλλά τραγούδια που διηγούνται γενικότερα περιστατικά: συμφορές εθνικές, μάχες μεγάλες, σηκωμούς ολοκλήρων περιοχών και δράση πολυαριθμότερων ανθρωπίνων ομάδων.
Αν σταθήκαμε κάπως ξεχωριστά στο κλέφτικο και στο ιστορικό κομάτι της νεώτερης δημοτικής μας ποίησης, είναι γιατί το κομάτι αυτό αποτελεί τον κορμό της. Γύρο από αυτόν, ένα πλήθος άλλα τραγούδια ξεχύνουν δροσιά πρωτοφανέρωτη. Είναι τραγούδια που έφτιαξε ο Έλληνας για να τον συντροφεύουν σε όλα τα μικρότερα του βήματα, στις γιορτές θρησκευτικές και οικογενιακές, στις προσωπικές του ευτυχίες, ατυχίες και συμφορές του.
Tα περίφημα νανουρίσματα, η παιδική ποίηση, τραγούδια της αγάπης, του γάμου, για το Χάρο, τα ποιητικότατα μοιρολόγια και ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαιατης νεοελληνικής ποίησης, τα τραγούδια της ξενιτιάς, αποτελούν μερικά από αυτά.
Ένα πλήθος σατιρικά, της δουλειάς και διάφορα άλλα τραγούδια που δέν περιλαμβάνονται σε καμιά από τις κατηγορίες που αναφέραμε, συμπληρώνουν τον όγκο της μεγαλόπρεπης δημοτικής δημιουργίας της νέας Ελλάδας.
Κοινή όλων των κοματιών της η καταγωγή. Όμοιος ο τρόπος της παραγωγής τους. Ανώνυμος ο δημιουργός τους, μόνιμος των αρχοντικών σπιτών (Μεσαίωνας), ή γυρολόγος τραγουδιστής γιορτών και πανηγυριών, ή κλεφτοκαπετάνιος ποιητής, δεν θα γυρέψει ποτέ τη φήμη και τη δόξα. Θα ζητάει πάντα να δώσει με το τραγούδι, στους γύρο του αγαπημένους ανθρώπους, εκείνο που στα δύσκολα χρόνια τους το έχουν ανάγκη περισσότερο κι από το ίδιο τους το ψωμί. Μια ποίηση που περάτησε πάνω στο Ρυθμό, στηρίχτηκε στην Αλήθεια, ανύψωσε την Αγάπη. Όπλο των ταπεινών ανθρώπων της υπόδουλης Ελλάδας ενάντια στο φυσικό, εθνικό και ηθικό του θάνατο.
|
|
