Chợ hay quê?

Miễu bà Chúa Xứ tự nhiên biến thành một hí trường.
Nhưng có mấy ai để ư đến đâu.
Người ta bảo dân thị thành hay lạnh lùng mà đúng lắm vậy.
Cà Mau ngày nay không c̣n là Cà Mau ba chục năm trước. ba chục năm trước, trời vừa đổi sắc tím là "Ông Thầy"(1), bách bộ khoan thai ở bên kia sông Quan Lộ.
Cái thời "dă man" ấy chỉ c̣n vang trong mấy câu chuyện ly kỳ mà các bà mẹ thường kể lại cho những cậu...con nghịch ngợm, hay đi bắt chhim, hớt cá thia lia trên xóm miễu Bà:
-Gần miễu Bà đó biết không? Bên cây da mà tụi bây thường tới phá, hồi đó ông Thầy có lần móc họng mấy người đi câu.
Miễu Bà ở bên kia sông Quan Lộ. Mà bên kia sông Quan Lộ nay là xóm...bến xe đ̣.
Hơn trăm nóc nhà, đèn điện, máy nước, quán cháo Tiêu, một nhà bán ḥm, và... cái miếu ở chính giữa.
Hằng năm, các ông cụ có tiền mướn hát bội cho Bà xem. Cho Bà xem, nghĩa là cho cả xóm xem.
Ông chủ nhà bán ḥm là đội trưởng hội Miếu Bà. Ông là người kinh doanh. Ông biết nghĩ đến cái lợi cho làng nước. Ông nghĩ rằng xóm càng ngày càng đông sống yên ổn cũng nhờ Bà phù hộ. Mà càng đông cần phải có những cuộc vui, phải sống như người ta sống nơi đông đảo.
Muốn ăn uống? -Có quán cà phê!
Muốn cúng kiếng? -Có Miễu Bà!
Không muốn sống nữa? -Ông là chủ bán ḥm! Nhưng sống vui vẻ, không phải chỉ ăn mà thôi. Cần phải có những cuộc vui khác: hí trường là một sự tối cần; chứng cớ, mỗi lần hát cho Bà xem, người hàng xóm đều đến xem ngập miễu!
Ông bắt đầu tế tiền cất một cái rạp lớn để chứa cho được nhiều khán giả!
Thằng Tám Méo vác mướn cũng hỉ hả góp hai cắc:
-Rồi ḿnh tha hồ đến coi hát có lỗ lả ǵ đâu!
Mỗi năm, mỗi mướn gánh hát. Mấy thằng cha Bầu Kẹo ở Rạch Bần, Bầu Ngọ ở Cái Keo, Bầu Ba ở Ông Muộn... hè nhau lên giá kèo nài nhiều...
Cái ǵ mà một đêm hát tới hai chục, bộ muốn cắt họng người ta sao chớ? Ông chủ bán ḥm tức giận. Ông họp các hội viên lại bàn rằng:
-Bây giờ tôi định làm như vầy để cho tụi Bầu Kẹo... nó hết hạch sách. Tôi xuất vốn mướn đào kép, mua đồ...nghĩa là lập một gánh hát riêng để đi hát các nơi, chừng nào tới kỳ vía Bà, tôi cúng mấy đêm... .các ông nghĩ sao?
-Th́ c̣n nghĩ sao nữa? Ông Hội trưởng là người kinh doanh. Lập một gánh hát bội là một chuyện...tiền bạc! Mà tiền bạc! Nhờ trời -nhờ Diêm chúa -ông có khá khá đôi chút!...
Miễu Bà tự nhiên lại biến thành một hí trường. Bởi ông chủ ḥm nghĩ rằng -đúng hơn ông nghĩ rằng "hát bội làm tội người ta" -để tụi nó đi chơi bởi, đĩ thơa, bài bạc hư thân. Ḿnh muốn ích nước lợi dân, đi hát đâu chi cho xa, mỗi đêm ở đây mỗi hát, vừa...cho Bà xem, vừa cầm chân đám dân "thân yêu". Tốn bao nhiêu? Một cắc bạc!
-Các ông có bằng ḷng cho tôi làm như vậy không?
"Các ông" đây là các hội viên. Các ông thấy cái ư ấy "tự nhiên" quá, mà cái dân thành thị kia cũng không ai để ư đến.
Năm nay hát xong ba đêm cúng Bà, người ta thấy một tấm bảng giấy đỏ dựng trước Miễu:
Đêm nay chúng tôi viễn tuồn: "Quê dun đạo: Tuồn thật là ly kỳ...Dô cửa: một cắc bạc!".
Rồi tối đến, người ta đem theo cắc bạc bỏ vào cái thùng của cô Tám, con ông Hội trưởng và vô để xem một đệ nhất anh hùng của thời Tam Quốc!
Đêm sau, rồi đêm sau...
Thói quen, thằng Tám Méo cũng quen. Cả xóm đều quen. Cả Cà Mau quen luôn! Hát bóng nói ở các tỉnh lớn dễ đă được hoan nghinh hơn!
Một tháng, hát không nghỉ đêm nào. Nhưng măi rồi tuồng nó cũng hết: Huê Dung Đạo, Ông thất thủ Hạ B́, Trầm Trịnh Ân, Dự Nhượng đả long bào, Bao Công xử án Quách Ḥe, Phụng Nghi Đ́nh, v.v...rồi cũng không ai cấm: Huê Dung Đạo, Bao Công xử án Quách Ḥe, Phụng Nghi Đ́nh, v.v... trở lại đâu! Và anh kép Tám Bí làm Ông hay làm sao, c̣n cô đào Tư Bé làm Điêu Thuyền mới mê mẩn khách mày râu đi coi lần thứ mười đă thấy chán chưa mà!
Nhưng ông Bầu Hai -ông chủ bán ḥm -là người kinh doanh. Năm một ngàn chín trăm ba mươi ba...Một hôm, cái bảng giấy liễn đỏ, đầy đặc những chữ to to bất chấp chánh tả:
Bổn ban mới tiển được nhiều cô đàu khát. Ngoài cô Tư Bé, Xáu Liệu, Ba Kiêm, c̣n tất cả 9 đàu. Luôn tiện, xửa rạp lại, chia hạn: Thượn hạn: 5 cắt, hạn nhứt 3 cắt, hạn nh́: 2 cắt, hạn ba: 1 cắt... Và mỗi chiều thứ bảy có đêm đặc biệt cho quư Ông, quư Thầy, có chưn bươm bướm. Bổn ban đă chỉn đốn theo cải lươn. Bỏ qua rất uổn...
Nếu đă có "quư thầy" chiếu cố, thời "chỉn đốn" theo Cải lương là phải.
Trống chầu không hồi ba nữa. Chiều chiều, mấy thằng bé con hàng xóm giành nhau cái trống c̣n một mặt, và hè nhau nện "tành tạch, tành tạch".
Ban nhạc mới mời được tay đàn ḱm sành Vọng cổ.
Cây kèn đại vốn chát chúa đă biết đưa hơi bằng giọng rè rè run run của anh Thôi Tử trong câu nhập Vọng cổ: "Giă bạn lên đàng..." Tiếng kèn đại mà nhồi chữ "đằng" th́ phải biết, nó lâm ly đặc biệt!
Dầu sao, người ta không c̣n thấy những ông tướng thổi kèn đưa cái lưng trùi trụi, ngồi trên sân khấu nữa. "Đúng tám giờ rưỡi", -ấy là cái bảng giấy đỏ nó quả quyết như vậy ,- thay v́ ba hồi trống cơm ra tuồng, có tiếng chuông rung... lạch cạch, leng keng...y như Cải lương.
Một thằng quân mặc áo thêu rồng cũ, lụng thụng, đội măo xanh, ra chào "quư khán quan đă hạ cố đến giúp bổn ban..." và cứ "tái bản" câu ấy đến mươi lượt trong vài lời cảm tạ.
Quư khán quan? Cứ đến một buổi chiều thứ bảy để xem đêm hát đặc biệt có chưng bươm bướm, người ta đều thấy có nhiều quan kư lục, một quan thầy thuốc, một quan phán, và một quan..."dượng mụ", chồng của cô mụ tỉnh thành!
Nói là chiều thứ bảy mới có đêm hát đặc biệt nhưng mấy quan-h́nh như họ có hẹn ḥ với nhau-cứ đến chín, mười giờ mỗi đêm là đă ngồi quanh cái bàn con đặt giữa rạp, sát sân khấu, nhâm nhi mấy ly rượu bia.
Mấy quan h́nh như cũng thưởng thức tài nghệ của "chín đào", và đă để ư đến cô đào chính Tư Bé, một ngôi sao sáng của Bầu Hai, nên mỗi lần Tư Bé ra tuồng, mấy quan vỗ tay rầm lên, mà lại c̣n móc bóp liệng mấy "con công" lên để thưởng lúc Tư Bé hay đặc biệt nữa là khác.
Mỗi lúc như vậy, cô Tư Bé không quên nghiêng ḿnh, mỉm cười như hoa nở, đưa cặp mắt t́nh tứ xuống mấy quan rồi uốn éo tung hô:
-Bá, bá phúc!
Nhưng, ngoài mấy quan ra, có những quan đẳng cấp thấp hơn, v́ người ta vẫn nhớ rằng rạp hát ở giữa xóm xe đ̣!
Các ông tướng xe đ̣ cũng không kém, cũng thưởng thức tài nghệ đào kép, cũng có lúc vỗ tay, lúc la rầm lên:
-"Ra quô" cô Tư Bé...!
Một buổi thứ bảy. Tuồng Phụng Nghi Đ́nh.(Quái lạ! Sao cứ luôn luôn ở vở tuồng này!) Cô Tư Bé mà đóng vai Điêu Thuyền, th́ không phải nhắc thêm lần thứ hai nữa, nó mùi mẫn đến thế nào ấy!
!:r Nhưng người ta đồn rằng Tư Bé đă được một quan "chiếu cố" đến hơi nhiều một chút, và đă sắp sanh một...quan con!
Bởi thế nên đêm ấy, một cô đào khác đóng vai Điêu Thuyền. Nhưng, khốn nỗi cô đào thế vai ấy không được hân hạnh có cái nhan sắc chim sa cá lặn.
Các quan h́nh như là không bằng ḷng cho lắm.
Các ông tướng xe hơi cũng thấy ngay tẩy rằng cô Điêu Thuyền mà "đẹp" như vậy, th́ thằng cha Lữ Bố nếu có say mê, chắc lại tại nó...buồn ngủ quá rồi!
Nghĩ như vậy, một ông "tướng" tưởng nên nói cái ư nghĩ thành thật của ḿnh ra cho mọi người cùng biết.
Lúc Điêu Thuyền vuốt ve Lữ Bố, ông tướng xe hơi cười to lên, phùng mang thổi một cái hoét, rồi la:
-Ê! Cái mặt Chung Vô Diệm!
Cô Điêu Thuyền có lẽ thấy rằng ông tướng dốt truyện Tàu quá lẽ, dám lộn Điêu Thuyền với Chung Vô Diệm, nên cô cũng không ngần ngại ǵ, ngưng hát một chút, quay mặt ra khán giả, nói ngay ư tưởng ḿnh bằng một câu trả lời:
-Xin lỗi quư ông, quư bà, khốn nạn cái anh nào nói tôi là Chung Vô Diệm!

1. Cọp.

Tiếng Ḥ Trong Đêm Vắng

Các Tṛ Ơi! Thầy Phen Này Thọ Tử

Xem Truyện Khác