Freinetonderwijs groeit mee

Freinet ging er van uit dat de school geen geïsoleerd eiland in de maatschappij is, maar dat die twee elkaar voortdurend beïnvloeden. Aangezien de ontwikkelingen in de maatschappij de laatste decennia duizelingwekkend snel gebeuren, moet het onderwijs uiteraard volgen. De Freinetpedagogie is dus geen star, dogmatisch systeem met heilige technieken en leerinhouden, waar niet aan mag getornd worden. Het is een levend pedagogisch systeem dat soepel inspeelt op de actualiteit en de noden van vandaag. Célestin Freinet was geen wereldvreemde theoreticus, die zich vanuit zijn ivoren toren over 'de edele ziel van het kind' boog. Hij was een man van de praktijk.
   Freinet werd in 1896 geboren in het Zuid-Franse dorpje Gars en volgde een opleiding als onderwijzer. Eens hij voor de klas stond, raakte hij behoorlijk gefrustreerd: de groep was veel te groot en de leerlingen konden nauwelijks belangstelling opbrengen voor de lessen. Hun gedachten speelden zich buiten af, op het land. Dat was voor hen de plaats waar het échte leven zich afspeelde. Freinet gooide het roer om: hij nam zijn leerlingen mee naar buiten. Verrast door hun belangstelling voor alles en de vele vragen die ze stelden over de dingen rondom hen, besloot hij het schoolwerk in de klas op die manier aan te passen, dat het veel beter aansloot bij het echte leven. De eigen ervaringen waren nu het uitgangspunt: een verslag van deze ervaringen diende als basis voor het verdere werk. De leerlingen werden bij alles actief betrokken: gedaan met het eindeloze luisteren naar monologen van de onderwijzer. Voortaan doet elk kind werk op maat. Freinet pleitte voor individualisering van het onderwijs, zonder daarbij echter de sociale ontwikkeling uit het oog te verliezen.

Ervaringsgericht

In de loop van de daaropvolgende jaren verfijnde Freinet zijn technieken. Zijn aanhang groeide zienderogen, en er ontstond - via correspondentie tussen een aantal scholen - een heuse Freinetbeweging. Uiteindelijk was het zover: in 1934 richt Freinet zijn eigen school, l'Ecole Moderne, op, in een idyllische omgeving aan de Azurenkust. Jongens en meisjes groeiden er samen op, onder de democratische leiding van de leerkrachten. Aan elitarisme had Freinet een broertje dood: zijn trouwste aanhangers kwamen uit de arbeidersklasse. De echte doorbraak van de Freinetpedagogie in Frankrijk en de omringende landen, kwam er na WO II.

De basisprincipes van de Freinetpedagogie De Freinetpedagogie werkt enkel in klassen en scholen van beperkte omvang. Er wordt van de leerkracht nu eenmaal méér verwacht dan in het traditioneel onderwijs en het moet natuurlijk een beetje werkbaar blijven. Zelf ontdekken, onderzoeken en uitproberen is de basis van het leren. Experimenteren, samenwerken met anderen, en dat alles met de nodige discipline (ook die ontstaat doordat de kinderen merken dat ze nodig is), hoort er wél bij. Kinderen werken graag (een kamp bouwen, een verhaal schrijven, een tekening maken...). Het is hun 'natuurlijk bezig zijn', veel meer dan vrijblijvend spelen (vb.computerspelletjes). Dat laatste doen kinderen meestal maar wanneer ze zich vervelen. De natuur van het kind moet gerespecteerd worden en in principe zijn kinderen en volwassenen gelijkwaardig. De leerkracht moet dus rekening houden met alle facetten van elk kind in de klas.
	Experimenteren en samenwerken is één van de principes van de Freinetpedagogie. Kinderen mogen op ontdekkingstocht gaan, maar hierbij is wel enige vorm van discipline vereist.

   Ook vandaag staat het ervaringsgericht leren nog steeds centraal op de Freinetscholen. De klassen werken projectmatig en heel wat leeractiviteiten vloeien voort uit het project van dat moment. In de meeste Freinetscholen begint de dag met een praatronde: de kinderen wisselen ervaringen uit, vertellen over wat hen bezighoudt. De planning van de activiteiten gebeurt in overleg tussen leerkracht en leerlingen. Hetzelfde geldt voor de praktische taken en verantwoordelijkheden: wie zorgt voor de melkbedeling, wie geeft de planten water, wie zorgt voor de dieren, wie onderhoudt de werkhoek...?
   Ook het dagboek speelt een belangrijke rol: door middel van teksten, foto's en tekeningen maken de leerlingen verslag op van de gebeurtenissen van de dag. Van de ouders wordt een veel grotere betrokkenheid verwacht dan in het traditioneel onderwijs: zij zijn de ondersteunende en - indien noodzakelijk - kritische partij, die de school en het onderwijssysteem van nabij volgen.

Tweesporensysteem

Voor wie zich zorgen maakt over het feit of zijn/haar kind wel op tijd zal leren lezen, schrijven en rekenen: het tweesporensysteem is bijna overal gemeengoed geworden. Met andere woorden: het functioneel leren blijft belangrijk, maar er wordt zeker voldoende tijd uitgetrokken voor training, bijvoorbeeld voor het memoriseren van de tafels van vermenigvuldiging. Kinderen met leermoeilijkheden kunnen bij de taakleerkracht terecht. Dat alles bij elkaar zorgt voor de ultieme geruststelling: de eindtermen voor het basisonderwijs worden gerespecteerd, dus aan het einde van de rit zijn de kinderen net zo goed in staat om het middelbaar onderwijs aan te vatten, als kinderen uit het traditioneel onderwijs.
   Eén bedenking misschien: kinderen uit de freinetschool die naar het middelbaar onderwijs gaan, zullen moeten wennen aan een veel strakker en heel wat minder democratisch systeem, waar vaak ex-cathedra lesgegeven wordt. En dat is waarschijnlijk niet voor iedereen even gemakkelijk.

Meer weten over Freinetonderwijs?
Wie graag meer weten over de Freinetpedagogie,
of een Freinetschool in de buurt zoekt, kan terecht op volgend adres:
AKO/Freinetbeweging,
Weldadigheidsstraat 30
3000 Leuven
tel. 016-13 89 22
e-mail: ako@ako.be
http://www.ako.be/