The
awareness of being...
Een
buitengewone dag, vol onverwachte revelaties en emoties die komen uit de
ongelofelijk rijke fantasie en denkwereld van het kind. Die dag begint
voor veel leerkrachten elke dag opnieuw in de Gentse Freinetscholen.
Het
Gentse stadsbestuur besloot in 1985 om aan het Pedagogisch Centrum de ruimte
te geven om te starten met een eerste Freinetschool. Door te werken met
de Freinetpedagogiek wordt geopteerd om de ontwikkeling van het kind in
al zijn facetten aan te pakken, zowel expressief, communicatief, cognitief,
ethisch, relationeel, logisch, metaforisch en symbolisch. Het kind wordt
gezien als een subject met als eerste geschenk de enorme bron van rechten
die de familie en de maatschappij te beschikking moeten stellen...
Dit vereist van een schoolgemeenschap een voortdurende flexibele en zichzelf
bijsturende organisatievorm die als voornaamste pijlers heeft: collegialiteit,
sterke relaties, het voorname belang van de leeromgeving, de atelierwerking,
de samenwerkingsverbanden met ouders en de ons omgevende wereld.
Ondertussen is Gent een aantal Freinetscholen rijker, met name De Boomgaard,
De Harp, De Spiegel, De Loods, De Vlieger, De Kleine Spiegel, Het Trappenhuis
en De Toverstaf (allemaal basisscholen); De Wingerd (ASO 1ste graad) en
Het Labyrinth (een beroepsvoorbereidende afdeling voor Paramedische Studies).
Om de interne communicatie tussen de Freinetscholen op gang te houden,
om aan uitwisseling te doen over pedagogische werkvormen, bijsturing over
nieuwe ideeën, over aanpak van projectwerking of verwerkingen van
vrije teksten, worden door de Pedagogische Begeleidingsdienst op regelmatige
tijdstippen inter-Freinetgroepen gevormd waar deze uitwisselingen mogelijk
worden.
Op deze inter-Freinetbijeenkomsten groeiden vorig jaar bij een aantal leerkrachten
het idee om aan de jarenlange werking die de Gentse Freinetscholen kennen,
een gestalte te geven waarmee kon naar buiten gekomen worden en de Freinetleerkrachten
kon bundelen om los van de individuele scholen te werken voor een gemeenschappelijke
ideeën en doel. Een idee was geboren en moest vorm krijgen. Samen
werd er rond de tafel gezeten en kreeg het kind een naam: "The awareness
of being".
Het opzet van dit "The awareness of being"-project is om de samenwerking
en uitwisseling tussen leerkrachten van de verschillende scholen in een
stroomversnelling te brengen en wel zo dat 15 jaar werking in een tentoonstelling
en manifestatie naar buiten kan gebracht worden. Deze exhibitie zal een
aantal strategische keuzes tonen die leerkrachten gemaakt hebben om ten
eerste hun dagelijkse praktijk te tonen, maar ook de verdieping en de kwaliteit
van hun leerproces duidelijk te maken... Dit houdt in dat we een waaier
zullen aanreiken van enerzijds afgewerkte producten die een illustratie
zullen zijn van communicatievormen die kinderen op verschillende leeftijden
en in verschillende omstandigheden hanteren, anderzijds het tonen van leerprocessen
waarbij we inzage krijgen in het belang van exploratie, experimenteren,
uitwisselen van kennis en het komen tot het realiseren van.
Facetten
van de manifestatie
1.
Beeldtaal
Kinderen hebben veel talen om zich te uiten. Van jongs af aan voelen zij
de nood om hun verhaal aan ons te vertellen. De beeldende taal is voor
de meeste kinderen hun eerste communicatievorm naar de buitenwereld.
Het belang van het kijken en luisteren naar het verhaal achter lijnen,
punten en krabbels schept voor de volwassene dikwijls een magische wereld
van vreemde kinderbelevenissen en metaforen. Vandaar dat we in de tentoonstelling
zeker voor dit facet van "ik zie mijzelf en de buitenwereld, en ik wil
deze vertolken" aandacht willen besteden.
"Alles heeft een schaduw, behalve mieren"
Dit is een visueel beeld en voor veel commentaar vatbaar. Dit is een beeld
van een kind. De kindertaal is niet de taal van manifeste ideeën en
slogans, maar veeleer een taal die louter visueel spreekt in termen van
licht en duister, lijnen en krommen en de vele gradaties daartussenin.
Ze toont de wereld niet als een helder en gemakkelijk te grijpen beeld.
Het is dikwijls een nieuwgeboren beeld uit een pas ontsproten kindergevoel.
We zijn nieuwsgierig naar de wereld van de kinderen, de wereld die ze beetje
bij beetje ontdekken, de wereld van kinderen die hun eigen gedachten toetsen
aan de theorieën van de volwassenen.
2.
Vrije tekst
Een even belangrijke communicatievorm, tevens
een pijler van het Freinetonderwijs qua taal, is het maken van vrije teksten.
"Un texte libre doit être vraiment libre. C'est-à-dire qu'on
l'écrit lorsqu'on a quelque chose à dire, lorsqu'on éprouve
le besoin d'exprimer, ce qui bouillonne en nous".
Een vrije tekst is een tekst die een kind schrijft over iets wat het meegemaakt
heeft, wat het voelt of denkt. Het is iets dat het wil uiten aan iemand
op dat moment. Zo'n teksten zijn levendig en spontaan, te vergelijken met
de kindertekening, echt en eerlijk. Een deel van de tentoonstelling willen
we dan ook wijten aan: "uit liefde voor de tekst".
Dit
is het artikel van...
Nemen we het manuscript van...
Heb je de brief van...
Het laatste gedicht van...
De eerste zin van...
Het is een hommage aan de tekst, aan het schrijven. Hoeveel teksten werden
er in de voorbije eeuwen geschreven, gelezen, vernietigd? Ons opzet is
een ode aan het tekstschrijven door de jaren en culturen heen. Beginnend
in al de eenvoud van vorm en natuurlijkheid van zijn. Bij jonge kinderen
doen ze denken aan de gekraste rotstekeningen van bij het ontstaan van
de mensheid. De hoogst ontwikkelde teksten worden metaforen, die op hun
beurt ook teksten worden en in de rij komen te staan van de miljoenen boodschappen
die ooit al in de duizenden jaren over duizenden kilometers zijn geschreven.
De vorm die we zoeken om ze te presenteren, verbindt culturen over de tijden
en afstanden heen die hen ogenschijnlijk scheiden. De keuze van het materiaal
om teksten op te schrijven en te presenteren in hun vormgeving moeten respect
afdwingen. De tekst is sacraal.
3.
Project
"The
sea is born from the mother wave
Time is born from the tempest
The wind is born from the air
Time is born from the air
And me?"
Zelfs neurobiologisch en genetische wetenschappen kunnen niet op deze vraag
een antwoord geven die ons en zeker kinderen een bevredigend gevoel geven.
Dit maakt nu eenmaal deel uit van de wonderbaarlijke mysteries van het
leven. Kinderen leven! Ze zijn duidelijk actief betrokken bij hun omgeving
en ze hebben weetjes en vraagjes over alles en nog wat.
Ze worden voortdurend geconfronteerd met beelden, verhalen uit de wereld
via allerlei kanalen: hun klasomgeving die dikwijl een interculturele samenleving
is, hun thuismilieu, leesboeken, televisie, video, computer, internet...
Het gamma is meer dan breed genoeg. Het is dan ook niet verwonderlijk dat
kinderen graag projecten die hen boeien uitwerken en uitpluizen. Door dit
gamma aan interessevelden overschrijden we gemakkelijk de cognitieve vakgebieden
van het onderwijs en leggen we linken tussen onderwerpen in tijd, ruimte
en cultuurkennis.
In de manier om een project uit te werken voor de tentoonstelling, hebben
we onze keuze laten vallen op het onderwerp "communicatie". Wat betekent
communicatie voor ons? Filosofische gesprekken brengen ons tot drie stellingen
die we kunnen verdedigen en concreet willen uitwerken.
Stelling
1: Verbale communicatie is de wens om elkaar te begrijpen; weten
hoe te luisteren; is de verwondering over mens en omgeving; is het zichzelf
in vraag kunnen stellen. Als we deze stelling willen doorgronden dan komen
we tot dialoog met anderen.
Stelling
2: Communicatie via het uitwisselen van symbolen, ideeën en
tekens. Het is een energienet dat in beweging is, zodat we in staat moeten
zijn om vooropgestelde ideeën opzij te schuiven of onze subjectieve
kijk op de wereld weg te werken en ons open te stellen voor nieuwe invalshoeken.
Stelling
3: Communicatie via gevoelens. Het web van communicatie is subtiel
en toont tevens de sensuele affiniteiten dat het kind heeft met zijn omgeving.
Het is een uitwisselen van achterliggende boodschappen, woorden en afspraken.
Het is een leren kennen van individuen en van het netwerk van omgaan met
kennis in onze maatschappij. Vanuit deze filosofische stellingen willen
we dit project over alle scholen, alle groepen en leeftijden heen, uitwerken.
De teksten, boodschappen en tekens die kinderen naar de buitenwereld zenden,
gaan we in een communicatieperformance naar buiten brengen, waarbij elementen
zoals drama, lichaamscommunicatie, beeld, video en computer een belangrijke
rol en functie zullen innemen.
Het doorgeven van de boodschap "See me, hear me, feel me" wordt een essentieel
onderdeel van deze performance. De verschillende schoolteams zullen rond
deze verschillende items werken en al het materiaal zal gebundeld worden,
gekanaliseerd naar inhoud en vormgeving.
Om de cirkel van het project helemaal rond te maken, moeten we echter nog
een stukje toevoegen: de werking naar de ouders. Om ook hun ideeën
en meningen over inhoud en vormgeving en medewerking te horen, plannen
we binnenkort op de verschillende scholen een voorstelling van het project
zodat elke ouder die interesse heeft zijn inbreng kan doen en ook weet
hoe hij kan participeren aan het project.
De werkfase gaat nu van start, het einde is al in het zicht. De eindmanifestaite
zou waarschijnlijk doorgaan van 31 maart tot en met 9 april 2000 in het
kader van de "Chambres d'écoles Freinet" (in de Freinetscholen zelf
en de locaties die eraan gelinkt zijn), waarmee we op een gelukkige samenwerking
durven hopen?
Ethel
Thuyn
projectmedewerker Pedagogische Begeleidingsdienst
Copyright
©
oktober 1999.
