May sintomas ang TB na tumatagal nang dalawa hanggang tatlong linggo:
- malimit na pag-ubo na may kasamang plema
- pag-dura ng plemang may kahalong dugo
- nilalagnat at pinagpapawisan sa gabi
- may butas, peklat o tubig ang baga na makikita sa X-ray
- may mikrobyong TB sa plemang pinasuri sa laboratoryo
Oo. Ang mikrobyong TB ay nananatiling nakalutang sa hangin (airborne) kaya ito ay lubhang nakakahawa. Ito ay naikakalat sa pamamagitan ng pag-ubo, pagdura, pagbahin, o paghinga ng isang taong may sakit na TB.
Ang mikrobyong TB ay mananatiling nakalutang sa hangin kung hindi sapat ang pagdaloy ng hangin sa isang lugar (ventilation) o kaya ay masyadong maraming tao (overcrowding).
Oo. Ang TB ay isa lamang impeksiyon. Madali itong mapagaling sa pamamagitan ng pag-inom ng mabibisang gamot sa loob ng anim na buwan.
Ang unang dalawang buwan ng paggamot ay tinatawag na INTENSIVE PHASE. Tatlo o apat na klaseng gamot ang kailangang inumin. Ang susunod na apat na buwan ay tinatawag na MAINTENANCE PHASE. Dalawa o tatlong gamot ang kailangang inumin sa panahong ito.
Ito ay upang maiwasan ang "drug-resistant" TB o TB na hindi na kayang puskain ng gamot. Ang TB ay maaaring maging drug-resistant kung paisa-isa o paputol-putol ang pag-inom ng gamot.
Ito rin ay para mapaiksi sa anim na buwan ang dating 18 na buwang gamutan.
Ito ay upang maiwasan ang "relapse", ang pagbalik o pag-ulit ng TB. Hindi lahat ng mikrobyo ay napupuksa kung ang paggamot ay kumulang sa 6 na buwan.
- tuluy-tuloy ang pagkasira o pagkabutas ng baga
- tuluy-tuloy ang panghihina ng baga at ng katawan.
- maaaring kumalat sa ibang parte ng katawan
- maaaring ikamatay
Ayon sa Council for Health and Development, dalawa ang rason para dito.
Una, mataas ang poverty incidence sa ating bansa. Dahil di prayoridad ng gobyerno ang pagbibigay seguridad sa pagkain sa nakararami, 70% ng mga sambahayan ang nasa ibaba ng "food threshold". Ang kakulangan sa pagkain ay nagdudulot ng malnutrisyon o mababang resistensiya na siya naming madaling kapitan ng TB.
Pangalawa, hindi mainam ang sistema ng health care sa bansa. Bukod sa kakulangan ng mga gamot para sa TB at di pagsunod sa pamantayan sa pagsuri at paggamot sa TB, hindi rin sapat ang binibigay na impormasyon sa mga karaniwang mamamayan ukol dito.
Kung may nararamdamang sintomas ng TB, huwag itong ipawalang-saysay bilang isang simpleng ubo lamang. Magpatingin sa doktor upang maagapan agad ito kung sakali.
- inumin ang gamot sa tamang oras at bilang
- kumain ng wasto
- huwag manigarilyo
- huwag magpagod at magpuyat
- siguraduhing hindi kulob ang kwarto ng may sakit na TB
- magpatingin ng regular sa doctor
