บทที่
1 บทนำภูมิหลัง , ความมุ่งหมายในการศึกษาค้นคว้า , ความสำคัญของการศึกษาค้นคว้า , ขอบเขตของการวิจัย , คำถามในการศึกษาค้นคว้า , สมมติฐานการวิจัย , คำนิยามศัพท์เฉพาะ
ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมาประเทศไทยมุ่งเน้นการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจภาคอุตสาหกรรม มีการนำเทคโนโลยีสมัยใหม่มาใช้ในการผลิตสินค้าจนทำให้การส่งออกของสินค้าอุตสาหกรรม กลายเป็นรายได้หลักของประเทศส่งผลให้อัตราการเติบโตของประเทศและรายได้ต่อหัวของประชากรเพิ่มขึ้น ทำให้เศรษฐกิจเจริญอย่างรวดเร็ว เมื่อสภาพของโลกเปลี่ยนแปลงไปทำให้เกิดวิกฤตการณ์ต่างๆ สภาพการณ์ต่างๆเหล่านี้นำมาซึ่งปัญหามามายในปัจจุบัน สืบเนื่องจากรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มีเจตนาให้การศึกษาเป็นเครื่องมือสำคัญในการพัฒนาคน คุ้มครองสิทธิ สร้างความเสมอภาค ให้โอกาสคนทุกคนได้รับการศึกษาอย่างทั่วถึงและให้โอกาสแก่ทุกฝ่ายได้มีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา ความล้มเหลวของการจัดการศึกษาที่ไม่สามารถสร้างคน ให้มีจิตใจที่มีศักยภาพอย่างเพียงพอในการที่จะดำรงชีวิตในสังคม ประกอบอาชีพอย่างพอเหมาะและสามารถพัฒนาชีวิตให้ดียิ่งขึ้น(สมคักดิ์, 2542, หน้า 3)
โรงเรียนเป็นองค์กรชนิดหนึ่งของสังคม เป็นสิ่งที่สังคมสร้างหรือกำหนดให้มีขึ้นเพื่อให้ทำหน้าที่ตอบสนองความต้องการของสังคมในการพัฒนาเยาวชนให้เป็นคนที่สมบูรณ์ โรงเรียนมีบทบาทโดยตรงในด้านการพัฒนามนุษย์คือมีหน้าที่โดยตรงในการพัฒนาเยาวชน หรือพัฒนาคนที่อยู่ในความรับผิดชอบของโรงเรียนให้เป็นคนที่สมบูรณ์(อุทัย บุญประเสริฐ. 2538 : 18-19)พร้อมที่จะฝ่าฟันเพื่อก้าวไปสู่สิ่งที่ดีที่สุดในชีวิตโดยจะต้องเป็นผู้ที่ได้รับการฝึกฝนให้มีคุณสมบัติต่อไปนี้
บทบาทและความรับผิดชอบของโรงเรียนนั้นโรเรียนจะต้องรับผิดชอบต่อนักเรียนทุกคนในกาจัดโประแกรมการเรียนการสอนให้สอดคล้องกับนโยบายของอำเภอและจังหวัด ผู้บริหารและคณาจารย์จะต้องรับผิดชอบต่อการจัดการศึกษาให้ตอบสนองต่อความต้องการของนักเรียนแต่ละคน มีการวัดและประเมินผลการเรียนของนักเรียนแต่ละคนโรงเรียนที่ประสบผลสำเร็จนั้นจะต้องมีการสร้างเสริมพัฒนาการเรียนของผู้เรียนในทุกด้าน ทั้งทางร่างกาย อารมณ์ สังคมและสติปัญญา ให้เต็มตามวัยและศักยภาพของผู้เรียน ดังนั้นการพัฒนาทางด้านจิตใจของเด็กให้มีสุนทรีย์ รู้จักรักสวยรักงามมีความซาบซึ้งในความงาม และบรรยากาศที่ดีงามต่างๆ เหล่านั้น โรงเรียนเป็นส่วนที่มีอิทธิพลเป็นอย่างยิ่ง(อภิชาต บัวทอง) การเรียนการสอนของไทยในสถาบันการศึกษาทุกระดับตั้งแต่อนุบาลจนถึงมหาวิทยาลัยเป็นการศึกษาที่สร้างความอ่อนแอทางสติปัญญา หรือสร้างคนที่พิการทางปัญญาและทำลายศักยภาพในการเรียนรู้ เราสร้างคนที่ขาดความรักในหัวใจไม่มีฉันทะ และขาดความรู้ความสามารถในการสร้างความรู้ลองพิจรณาไปรอบๆตัวจะเห็นคนชนิดนี้เต็มไปในทุกอาชีพ(ประเวส วะสี 2537 หน้า 22) ซึ่งโรงเรียนเป็นสถาบันทางสังคมที่ได้รับมอบหมายให้มีหน้าที่สร้างและพัฒน"คน"ให้เป็น"มนุษย์"ที่ดีมีคุณภาพ มีจิตใจเมตตา กรุณา รักและเอื้ออาทรต่อเพื่อนมนุษย์ตลอดจนมีความคิดที่จะสร้างสรรค์สร้างสิ่งที่ดีงามให้เกิดขึ้นในสังคม สามารถพึ่งตัวเองและเป็นที่พึ่งให้แก่เพื่อนมนุษย์(สงบ ประเสริฐพันธุ์ 2543 หน้า 9) ดังนั้นการศึกษาเป็นกุญแจสำคัญที่จะทำให้คนประสบความสำเร็จ ดำรงชีวิตอย่างมีความสุขสามารถที่จะปรับตัวให้เข้ากับสภาพสังคมของโลกในยุคโลกาภิวัฒน์ที่เปลี่ยนไป หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.2542 ได้ให้ความสำคัญกับการมุ่งพัฒนาคนให้สมบูรณ์ มีความสมดุลทั้งทางด้านจิตใจ ร่างกาย ปัญญา และสังคม สามารถพึ่งตนเอง ร่วมมือกับผู้อย่างสร้างสรรค์ พัฒนาสังคมและสิ่งแวดล้อมมาเป็นแนวคิดในการพัฒนาคน ทั้งนี้โดยอาศัยหลักการของศาสนามาเป็นพื้นฐานในการพัฒนาคน การพัฒนาคนให้สมบูรณ์หมายถึงการมีชีวิตที่สมบูรณ์ หมายถึง การมีชีวิตที่สมบูรณ์ทั้งระบบสมอง ระบบร่างกายและระบบจิตวิญญาณ(สมคักดิ์, 2542, หน้า 5) ซึ่ง หลักสูตรมัธยมศึกษาตอนต้น พุทธศักราช 2521 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2533) มีความมุ่งหวังที่จะพัฒนาผู้เรียนใน 3 ประการคือ หนึ่ง พัฒนาสติปัญญาให้เจริญงอกงาม เพื่อเป็นพื้นฐานในการรับความรู้ต่อไปโดยไม่หยุดยั้ง และการนำความรู้ไปใช้ สอง พัฒนาลักษณะนิสัยอันดีงามเพื่อความเป็นพลเมืองดีของประเทศชาติ และ สาม พัฒนาคุณลักษณะที่จำเป็นสำหรับการประกอบอาชีพ การพัฒนาดังกล่าวจะเป็นพื้นฐานของการดำรงชีวิตสืบไป (กรมวิชาการ. 2535 : 1)
ขณะเดียวกัน หลักสูตรมัธยมศึกษาตอนปลาย พุทธศักราช 2524 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2533) มีความคาดหวังว่า เมื่อผู้เรียนเรียนจบหลักสูตรแล้ว จะเป็นผู้มีความรู้ ทักษะ และความสามารถในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของตน เห็นช่องทางในการประกอบอาชีพ และร่วมทำประโยชน์ให้กับสังคม ตามความรู้ความสามารถของตน (กรมวิชาการ. 2535 : 1) การจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาผู้เรียนให้มีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ดังกล่าว หลักสูตรมัธยมศึกษาตอนต้น พุทธศักราช 2521 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2533) และ หลักสูตรมัธยมศึกษาตอนปลาย พุทธศักราช 2524 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2533) ได้กำหนดจุดเน้นเพื่อให้การจัดการเรียนการสอนประสบผลสำเร็จตามความคาดหวัง ดังนี้
นักเรียนทั้งระดับมัธยมศึกษาตอนต้น และมัธยมศึกษาตอนปลายส่วนใหญ่ มีความรู้ ความคิด ในกลุ่มวิชาต่างๆ อยู่ในเกณฑ์พอใช้ และด้านจิตพิสัย อยู่ในเกณฑ์เห็นประโยชน์และมีการปฏิบัติตามเงื่อนไขเพียงส่วนน้อย สำหรับสภาพปัญหาที่สำคัญ ได้แก่ กระบวนการจัดการเรียนการสอนยังเน้นการท่องจำ มากกว่าการใช้ทักษะกระบวนการ นักเรียนส่วนใหญ่ไม่ได้เรียนตามความถนัด และความสนใจ สื่อ อุปกรณ์
ห้องปฏิบัติการมีไม่เพียงพอ และไม่ได้มาตรฐาน มีการนำนวัตกรรมและเทคโนโลยีมาใช้น้อย (กรมสามัญศึกษา. 2541 : 162)
นอกจากนี้ กรมวิชาการ ได้ทำการศึกษาศักยภาพของเด็กไทยระยะที่ 1 (พ.ศ.2540) พบว่าเด็กไทยในระดับมัธยมศึกษามีศักยภาพต่ำที่สุด ในทักษะพื้นฐานที่จำเป็นต่อการเรียนรู้ในอนาคต ประกอบด้วย ทักษะการเรียนรู้ และทักษะการคิด (กรมวิชาการ. 2541 : บทคัดย่อ)
จะเห็นได้ว่า การจัดการศึกษาตามหลักสูตรมัธยมศึกษาตอนต้น พุทธศักราช 2521 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2533) และ หลักสูตรมัธยมศึกษาตอนปลาย พุทธศักราช 2524 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2533) ของไทย ยังไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร ยังมีปัญหาด้านทักษะการเรียนรู้ และทักษะการคิดของนักเรียน เนื่องจากกระบวนการจัดการเรียนการสอนยังเน้นการท่องจำ ไม่ส่งเสริมให้นักเรียนปฏิบัติจริง เพราะสื่อ อุปกรณ์ ห้องปฏิบัติการ มีไม่เพียงพอ ไม่ได้มาตรฐาน มีการนำนวัตกรรมและเทคโนโลยีมาใช้น้อย สภาพปัจจุบันและปัญหาในการจัดการศึกษาของโรงเรียนภาคใต้ ของสำนักพัฒนาการศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เขตการศึกษา 3 และ 4 ในด้านคุณภาพ จากการประเมินผลการใช้หลักสูตรของกรมวิชาการ เมื่อปีการศึกษา 2533 พบว่า ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนชั้น ป.6 ใกล้เคียงกับค่าเฉลี่ยของประเทศ แต่มีสัดส่วนของนักเรียนที่ได้คะแนนในระดับที่ต้องปรับปรุงสูงในด้านลักษณะทั่วไป และคุณลักษณะด้านพัฒนาสังคม และในปัจจุบันยังขาดการประเมินผลที่จะสะท้อนให้เห็นถึงความเหลื่อมล้ำในคุณภาพทางการศึกษา ระหว่างจังหวัด ระหว่างโรงเรียนในเมืองและชนบท และระหว่างโรงเรียนที่มีขนาดต่างกันซึ่งเป็นปัญหาหลักของภาคใต้ ส่วนอัตราการซ้ำชั้น ในปีการศึกษา 2535 พบว่า นักเรียน ชั้น ป.1 มีอัตราการตกซ้ำชั้นสูง คิดเป็นร้อยละ 10.15 (เป้าหมายไม่เกินร้อยละ 5) ทั้งนี้อาจเป็นเพราะขาดการเตรียมความพร้อมในระดับก่อนประถมศึกษา และขาดระบบที่จะวินิจฉัยปัญหาในการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ จากปัญหาและแนวโน้มดังกล่าวย่อมมีผลกระทบถึงการจัดการศึกษาโดยเฉพาะโรงเรียน เมื่อสภาพทางเศรษฐกิจ สังคม วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และด้านสิ่งแวดล้อมเปลี่ยนแปลงไปครูจึงต้องมีการปรับเปลี่ยนตัวเองเพื่อให้ทันกับสภาพที่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลาจนถึงการแก้ปัญหาต่างๆ ที่อาจจะเกิดขึ้นในโรงเรียนซึ่งเป็นผลกระทบมาจากทั้งภายนอกและภายในโรงเรียนที่เกิดขึ้น(สำนักพัฒนาการศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม เขตการศึกษาที่ 3 และ 4 2538 : 10 25)ไพฑูรย์ สินลารัตน์(2524:187)ได้กล่าวว่าการจะปรับปรุง หรือพัฒนากิจการใดๆให้ดี และมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นนั้น จำเป็นต้องศึกษาสภาพปัจจุบันเสียก่อน เพื่อจะได้ พิจารณาว่ากิจการที่กำลังกระทำอยู่นั้นจะต้องแก้ไขและปรับปรุงอย่างไร ในสภาพการเรียนการสอนก็เช่นกัน หากจะปรับปรุงและพัฒนาการเรียนการสอนให้ดียิ่งขึ้น จึงควรที่จะศึกษาความต้องการและความพึงพอใจของผู้เรียนในการเรียนการสอนนั้น ทัศนคติของครูย่อมส่งผลกระทบต่อการสอนของครูและมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของนักเรียนโดยตรงอีกด้วย ส่วนนักเรียนนั้นเป็นที่เข้าใจกันดีว่า ทัศนคติต่อวิชาและต่อการเรียนการสอนวิชานั้นๆจะมีผลกระทบถึงพฤติกรรมการเรียน เช่น ความสนใจ ความเอาใจใส่ ความมานะพยายาม ซึ่งจะส่งผลต่อสัมฤทธิ์ผลของการเรียนวิชานั้นๆอย่างมาก เพราะนอกจากทัศนะคติจะเป็นเครื่องนำทางการกระทำของมนุษย์แล้ว ทัศนคติยังเป็นสาเหตุหนึ่งของแรงจูงใจ(Motivation) ให้มีความพยายามจะทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง(ศรีวิไล ดอกจันทร์)
จะเห็นได้ว่าการให้การศึกษาโดยการจัดประสบการณ์การเรียนรู้จะทำให้มนุษย์ มีคุณภาพชีวิตที่ดี สามารถดำรงชีวิตในสังคมประชาธิปไตยในยุคโลกาภิวัฒน์ได้ และสามารถปรับตัวให้ทันต่อกระแสการเปลี่ยนแปลงทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม และการปกครอง และเป็นทรัพยากรที่มีประสิทธิภาพของชาติได้ในอนาคตการจัดการเรียนการสอนของโรงเรียนพานทอง
จัดการศึกษาทั้งระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนต้นและระดับชั้นมัธยมศึกษาปลายแบบสหศึกษาในระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนต้นจัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรชั้นมัธยมศึกษาตอนต้นพุทธศักราช 2521(ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2533) ส่วนในระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายจัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายพุทธศักราช 2524(ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2533)การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนถือว่านักเรียนมีความสำคัญที่สุดส่งเสริมให้นักเรียนปฏิบัติจริงและมีการใช้เทคโนโลยีในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนดังนี้
สำหรับในระดับชั้น มัธยมศึกษาตอนปลายสามารถใช้โปรแกรมการทำงานของคอมพิวเตอร์และสามารถสืบค้นข้อมูลทางอินเตอร์เน็ต
ในโรงเรียนให้มีคุณภาพตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญและพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติได้บัญญัติไว้และจัดให้ตรงตามความต้องการของผู้เรียน
1. ขอบเขตของเนื้อหา
การศึกษาวิจัยนี้มุ่งศึกษาความพึงพอใจของนักเรียนที่มีต่อการจัดการเรียนการสอนที่มุ่งเน้นคุณภาพทางการศึกษาของโรงเรียนพานทอง