Previous Features

Did you enjoy reading
Vienna Online?

If you did, you’ll want to
Subscribe Now!

Just enter your name & email
below and click 'Subscribe'.

Name:
Email:
Volume 3 ~ Issue 9 ~ March 2001
Líf tónskáldsins:
Jóhann Strauss (1825-1899) og kvenfólksins í lífi hans
Eftir Manuel Romero; Íslensk ţýđing: Gunnhildur Gunnarsdóttir
 
Ekkert annađ tónskáld hefur međ sínum tónverkum haft jafn mikil áhrif einsog Jóhann Strauss. Hann var jafnan kallađur konungur valsins. Hann ţótti einnig mjög ađlađandi međ mjög fágađa framkomu. Hann vissi hvađ hlustendur vildu og fóru fram á.

Á ţessum 74 árum sem hann lifđi á hann ađ hafa lofađ 17 konum ađ giftast sér en fyrir eingöngu ţrjár af ţeim varđ draumurinn ađ veruleika.

Jóhann Strauss fćddist á svokölluđum Biedermaiertíma, sem hófst ţegar Vínarfundurinn var haldinn í Vín 1805 og einkenndist sá tími af hamingjuleit og samkennd.

Fađir hans sem kallađur er Jóhann Strauss eldri var einnig ţekkt tónskáld sem lék mikiđ fyrir almenning. Hann lék mikiđ á veitingastöđum og tónleikasölum sem margir voru í eigu aristókrata. Má ţar nefna Sperl, Diana og Elisusalinn. Ţar hittist fólk sem naut ţess ađ hlusta og dansa vínarvalsinn sem nú var ađ fćđast.



Úrklippa úr dagblađi eftir fyrstu tónleika 
Johann Strauss yngri

Jóhann Strauss eldri lifđi til ársins 1849. Hann var alltaf á móti ţví ađ synir hans ţrír yrđu tónskáld. Móđir ţeirra studdi ţá hins vegar gegn vilja föđur ţeirra. Jóhann Strauss yngri hélt sína fyrstu tónleika áriđ 1844 í kaffihúsinu Dommayer sem er ekki langt frá höllinni Schönbrunn. Hann veitti föđur sínum ćrlega samkeppni.

Jóhann Strauss yngri samdi "Byltingarmarsinn" áriđ 1848 í Rúmeníu. Hann studdi stúdenta og byltingarsinnađa. Ţađ féll hins vegar ekki í kramiđ hjá keisaranum, Franz Jósef. Hann reyndi ţví ađ semja annađ verk til ađ sćttast viđ hann og nefndi verkiđ "Franz Jósef marsinn".

Á árunum 1852-1865 sá Strauss um karnivalböll lögfrćđi og tćkninema. Honum tókst ađ heilla unga fólkiđ međ tónlist sinni. Hann hafđi nóg ađ gera. Hann stjórnađi hljómsveit sinni nćstum ţví á hverjum degi. Á mánudögum lék hann í Dommayer, á ţriđjudögum og föstudögum var hann í Corti, sem er ekki langt frá keisarahöllinni. Á laugardögum lék hann í Valentines bjórsalnum og á sunnudögum lék hann međ hljómsveit sinni í Spilavítinu Unger.

Sem tónlistargagnrýnandi skrifađi hann einnig greinar um ýmisslegt sem var á döfinni. M.a. um kynni keisarans, Franz Josef og Elisabethu, sem ćtiđ var kölluđ Sisi ("Elisabeth Klänge"). Hann skrifađi t.d. einnig um ţađ ţegar keisarinn ákvađ ađ láta rífa borgarmúrana.

Áriđ 1862 giftist Jóhann Strauss konu ađ nafni Jetty Treffz. Hún hafđi áđur veriđ ástkona barónsins Todesco. Hjónaband ţeirra var ekki laust viđ ýmiss hneyksli. Jetty sem áđur hafđi veriđ leikkona varđ ađ senda börn sín til barnsföđur síns til ađ mega giftast honum. Hún tók sér fljótlega hlutverk framkvćmdarstjóra Strauss. Hann naut návistar hennar og heillađist af röggsemi og skipulagsgáfum hennar.

Vinsćldir hans voru svo gífurlegar ađ hann varđ stundum ađ biđja brćđur sína, Jósef og Eduard ađ hlaupa í skarđiđ. Hann gat t.d. auglýst tónleika ţar sem stóđ: J. Strauss leikur !og var ţađ ţá stundum Jósef en ekki Jóhann sem lék. Ţeir brćđur léku einnig oft allir saman.
Langfrćgasti valsinn sem Jóhann Strauss samdi er tvímćlalaust valsinn "Dóná svo blá".

Hann samdi hann áriđ 1867 í húsi í Praterstrasse 54 sem er í dag Jóhann Strauss safn sem opiđ er almenningi.

Hann lék ekki eingöngu í Vínarborg heldur einnig í Rússlandi í Pavlosk, sem er rétt hjá St.Petersburg. Oft dvaldi hann ţar frá maí - október og heillađi ekki eingöngu rússneska ađalinn međ tónlist sinni heldur einnig eiginkonur ţeirra. Oftar en einu sinni ţurfti hann ađ leggja á flótta undan afbrigđissömum eiginmönnum eđa ungum stúlkum sem hann hafđi heillađ upp úr skónum. Einu sinni ţurfti konsúllinn ađ ađstođa hann viđ ađ flýgja land eftir ađ búiđ var ađ auglýsa brúđkaup Jóhanns Strauss og rússneskrar konu.

Hann fór einnig til Ameríku og hélt t.d. tónleika í Boston fyrir meira en 70.000 áhorfendur sem ekki hafđi sést áđur.Velgengi hans ţar leiddi til enn meiri vinsćlda í Vínarborg.

Áriđ 1870 var ár mikilla sorga.Móđir hans, bróđir hans Jósef og frćnka hans sem hann hafđi búiđ hjá á umgdómsárum sínum, létu lífiđ.

Í kjölfar frćgđarinnar kom einnig fjárhagsleg velfćrni. Hann flutti í hverfiđ Hietzing ţar sem hann samdi "Leđurblökuna" sem eflaust er frćgasta óperettan hans. Eiginkona hans sem fram ađ ţessu tíma hafđi stađiđ sem klettur viđ hliđ hans og stutt hann í öllum málum, dó skyndilega. Án hennar féll hann saman og lagđist í ţunglyndi. Hann kynntist svo ungri konu sem hann seinna giftist. Ţađ var leikkonan Angelika "Lily" sem var 25 árum yngir en hann.

Ţađ hjónaband hélst ekki lengi ţar sem hin unga leikkona skildi viđ hann eftir ađ hafa átt í ástarsambandi viđ leikhússtjóra Theater an der Wien. Lily giftist honum svo seinna en dó í mikilli fákćkt áriđ 1919.

Eftir skilnađ sinn viđ Lily, giftist Strauss konu ađ nafni Adele. Hún var ekkja en var 31 ári yngri en hann. Til ađ mega giftast Adele varđ hann ađ segja sig úr kaţólsku kirkjunni og breyta um ţjóđerni. Á ţessum tíma var ţađ ekki leyft í Austurríki ađ giftast aftur eftir skilnađ.

Önnur hindrun var einnig sú stađreynd ađ Adele var Gyđingur.Ţau fluttu ţví til Coburg í Ţýskalandi, ţar sem ţau urđu bćđi mótmćlendatrúar og tóku einnig upp ţýskan ríkisborgararétt til ađ mega giftast áriđ 1887. Ţá voru liđin 4 ár síđan ţau höfđu kynnst. Skandallinn í Vínarborg var fullkominn: Jóhann Strauss var ekki lengur Austurríkismađur!

Hinn ađlađandi Jóhann Strauss eyddi síđustu ćviárum sínum međ Adele sem segja má ađ hafi veriđ umbođsmađur og fjármálamađur hans. Hún skipulagđi tónleikaferđir hans, sá um alla fjármuni hans og öll ţau mál sem upp komu. Eftir dauđa hans tókst henni ađ tryggja réttindi Straussfjölskyldunnar á tónverkum hans í 32 ár. Nú er tónskáldaréttur í Austurríki 70 ár en 56 ár í Ameríku.

Á ţessum árum samdi Strauss meira en 16 óperettur. Sumar ţeirra hafa ungversk áhrif einsog t.d. "Sígaunabaróninn" og "Riddarinn Pasman" og ađrar eru greinilega undir ítölskum áhrifum einog t.d. óperettan "Ein nótt í Feneyjum". Óperettan "Vínarblóđ" fjallar um heimaborg hans sem hann dáđi sem mest. "Sögur um Vínarskógana" og önnur verk lýsa tíđarandanum á 19. öld mjög vel.

Jóhann Strauss var 74 ára ţegar hann lést. Hann dó í íbúđ sinni í Igelgasse sem er í 4.hverfi í Vínarborg. Hann er grafinn í Ađalkirkjugarđi borgarinnar (Zentralfriedhof). Viđ jarđarför hans voru mörg ţúsund manns viđstaddir til ađ fylgja vinsćlasta tónskáldi Austurríska-Ungverska keisaradćmisins til grafar.

Tenglar:

Gistiheimiliđ JOHANN STRAUSS bíđur uppá huggulegar og heimilislegar íbúđir í Vínarborg.Höfundur greinarinnar rekur gistiheimliđ en er einnig löggildur fararstjóri í Vínarborg. Nánari upplýsingar og pantanir: johannstrauss@vienna.at


Manuel Romero og Gunnhildur Gunnarsdóttir eru löggildir fararstjórar í Vínarborg Vienna Guides og hlakka til ađ fá ađ taka á móti ykkur í tónlistarborginni Vínarborg. Ég hef veriđ búsett í rúmlega 12 ár í Austurríki og tek ađ mér smćrri og stćrri hópa. Ég hlakka til ađ heyra og sjá ykkur öll! Nánari upplýsingar getiđ ţiđ fengiđ á heimasíđum okkar Manuel eđa Gunný hér í GeoCities.