Instrumentos

Equí pues alcontrar della información sobro los instrumentos más comunes nel folk celtiegu d'Asturies. Esta ye una parte d'Asturcelta nun apta pa mentes puristes, onde se diz lo qu'hai, si los guah.es quieren tocar la uillean pipe equí falaremos d'ella... Nun ye un llistáu d'instrumentos tradicionales sinón los qu'acostumen a remanar los grupos folk asturianos.

ARPA

L'arpa o farpa, un instrumentu d'interés arqueolóxicu. Güei namái lo remanen Lliberdón, Llangres, Sémplice y Celtic Harmony, los primeros fixeron un trabayu d'investigación enantia d'entamar a tocalu. Nos primeros años 80 utilizábenla Trasgu (cola atristayantemente esapaecía Herminia, que foi pionera na recuperación n'Asturies d'esti instrumentu a fines de los años 70) y Beleño. Llegó a grabase un discu en direutu entituláu, "Arpa Céltica".

BOUZUKI

El bouzouki ye un instrumentu tradicional griegu, apaez nel mundiu célticu de la man del eirés Andy Irvine na metada los años 70. Espárdese aína per Eire y Escocia, col sofitu d'otros perconocíos músicos como Donal Lunny. Tando perfechamente afitáu en menos d'una década.
N'Asturies foron Frankie Delgado de Beleño y Elías García de Llan de Cubel los promotores del bouzouki, siendo nesti intre ún de los instrumentos preferíos polos nuestros músicos. Remánase pa facer acompañamientu rítmicu xunto coles guitarres. Ente los meyores intérpretes podemos citar a Igor Medio de Felpeyu o Rubén Bada.

CURDIÓN

Ye un instrumentu modernu, paténtase na tercer década'l XIX, a Asturies aporta nel caber cuartu d'esi sieglu. Nesi intre ya se conoz la curdión-pianu, pero nel nuesu País la que s'esparde ye la de botones, la diatónico.

Ye a los conceyos noroccidentales au primero llega siendo'l so ésitu inmediatu. Remánase, sobretóu, pa los bailles agarraos que yeren, entós, novedá (polques, valses, mazurques...), faciendo competencia a la gaita y al vigulín. Güei, nun cunta cola aceutación de la gaita, pero caltiénse dignamente. Ye remanada por munchos grupos de folk (Tejedor, Felpeyu...) tanto la pianu como la de botones.

FLAUTES & XIBLATES

Les flautes de travesu son un instrumentu perconocíu n'Asturies. Puen tar feches de milenta materiales: cañavera, madera,... La so sonoridá fexo que'l so usu tradicional llimitárase abondo, tocándose na casa o en petises folixes. El modelu tradicional (como la irlandesa de madera) ye una evolución del traverso barroco. Güei los grupos asturianos remanen tanto les flautes tradicionales como les del sistema boehm.
El whistle (asturianizáu comu xiblata) ye una flautuca metálica eiresa. El so cenciellu usu (y el so baxo preciu) fixéronlu perpopular. El low whistle ta entamando a remanase n'Asturies nesti intre, los discos d'Hevia y los Hermanos Tejedor son bonos exemplos de les posibilidaes d'esta flauta.

GAITES

Ye, ensín discusión, la reina de los instrumentos asturianos. El so usu ta documentáu dende, polo menos, la Edá Media, asina alcontrámosla por primer vez nun capitel de la maliayesa ilesia de Sta. María de La Oliva (s. XII).
Güei calculase qu'hai unos 3000 gaiteros n'Asturies, cuando nos años 70 malapenes había una ventena, eso fala bien claro de la revolución musical que tamos viviendo nel nuesu País y de la que naide nun faló entá. La gaita ta perviva y preba d'esto ye l'apaición d'instrumentos más perfechos, como la gaita cromático d'Alberto Fernández o la Midi d'Hevia. Tolos grupos asturianos de folk usen gaita.

Tenemos que falar equí tamién de la gaita eiresa de coldu, uillean pipe, que ye remanada pol grupu Llangres comandaos pol gaiteru Borja Baragaño. Esti grupu preséntose hai dellos meses nel Teatru Campoamor nel concursu de folklore qu'entama'l Conceyu d'Uviéu, les gaites tienen la particularidá de tar feches por un luthier de Caborana.

La gaita escocesa, como indica'l so nome nun ye instrumentu asturianu. Pero ye utilizáu nesti intre por dos grupos del nuesu País: N'Arba y Skitarna. Amás, nel pasáu tamién foi remanáu por Beleño. Siempre en temes concretos y con envís perñidio, ensin pretender quita-y el so papel a la nuesa gaita.

GUITARRES

La guitarra ye otru instrumentu que nun ye tradicional asturianu, pero anguaño ta perespardíu. Tócanlu la mayoría de grupos folkis d'Asturies, yá seya acústica o lléutrica. Foi remanada por primer vegada na música tradicional del nuesu País pol míticu cantante de tonada José González "El Presi". Nun podemos dexar de solliñar los nomes de Xel Pereda o Rubén Alvarez, como dos de los intrumentistes más destacaos d'anguaño.

PERCUSIONES

Nel campu de les percusiones ye nel qu'hai más innovaciones... y nel que causen menos engarradielles ente puristes y innovadores. Güei percusiones d'orixe africán o indú (tarbuques, bongos, tables, bendires...) o, sobre tou, el bodhrán eirés son daqué corriente nos grupos de folk asturianos.

RABEL

El rabel, o bandurria, güei tien un usu puramente arqueolóxicu. Namái Xuacu Amieva fae daqué por él, no que se refier a la so inclusión na escena folk. Curiosamente ye'l protagonista de la collaboración d'esi músicu nel discu de los Chieftains "Santiago". Na estaya d'investigación tenemos qu'emponderar el llabor de Dani Gª de la Cuesta y Héctor Braga.

VIGULÍN

Si la gaita ye la reina, el vigulín ye'l rei destronáu. La popularidá d'esti instrumentu nel sieglu XIX yera asemeyable cola de la gaita. Pero, enantes la Guerra Civil, foi perdiendo puxu y la memoria colleutivo escaeció'l vigulín. Ye más, munches sones recuperaos na segunda metada'l sieglu XX que creyéronse compuestos pa gaita güei sabemos que foron fechos pa tocalos col vigulín.
Anguaño caltién un usu llimitáu y nun son munchos los grupos de folk con vigulineru (¡hasta los hai importaos como Simon Bradley, Peter Bulla o Wendy Harwood!). Destaquen na nueva xeneración de músicos Paula Alonso, Lisardo Prieto y Dolfu Fernández.

ZANFOÑA

La zanfona o gaita de rabil ye un instrumentu tradicional asturianu que pasa per hores baxes. Hestóricamente venceyáu a los cantares de ciegu, anguañu, ye remanáu por dellos grupos de folk como Lliberdón.