fernsiam.com > หน้าแรก
> โลกของเฟิน > ประโยชน์-คุณค่าของเฟิน
|| ย้อนกลับ
|
|
ประโยชน์-คุณค่าของเฟิน
นอกจากคุณค่าในแง่ของไม้ประดับสวยงามแล้ว เฟินบางชนิดยังมีประโยชน์อื่นๆ
อีกมากมาย ทั้งในด้านสมุนไพรยารักษาโรค เป็นอาหาร หรืออื่นๆ อีกมากมาย
ซึ่งรวบรวมมาจากแหล่งข้อมูลต่างๆ อาทิเช่น หนังสือ ตำรา วารสาร internet
รวมไปถึงคำบอกเล่าที่ได้รับทราบรับฟังมา
สำหรับในที่นี้ จะรวบรวมนำมาเพิ่มเติมเรื่อยๆ หากได้ข้อมูลใหม่ๆ ดังนั้น
หากคุณทราบข้อมูลและอยากเผยแพร่เป็นวิทยาทาน คุณสามารถฝากบอกมาทาง Webboard
ของเราได้
หัวข้อ
|
|
เชิงอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและการเกษตร
- นักวิชาการเกษตรแนะนำให้ชาวนาปล่อยแหนแดงเข้าไปในนาข้าว และหลังเก็บเกี่ยวให้ไถกลบตอซังข้าวรวมทั้งแหนแดง
- แหนแดง Azolla pinnata ใช้ทำปุ๋ยพืชสด เนื่องด้วยอาศัยอยู่รวมกับสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน
ทำให้มีความสามารถตรึงไนโตรเจนในอากาศได้เป็นอย่างดี
- เฟินหลายชนิดเช่น บัวแฉก Dipteris sp. มหาสดำ Cyathea contaminans โชน
Dicranopteris sp. เป็นพืชบุกเบิกนำชั้นดี หลังจากการโค่นล้มของต้นไม้จากลมพายุ
ดินถล่ม ทำถนน เป็นต้น เฟินเหล่านี้จะเจริยเติบใตขึ้นในพื้นที่ดังกล่าว
จะช่วยลดการชะล้างพังทลายของดินและเพิ่มความชุ่มชื้นให้แก่แฟ่นดินด้วย
และทำให้เกิดการทดแทนของสังคมพืชได้อย่างรวดเร็ว
|
สมุนไพร
- ปรงไข่
Acrostichum aureum มีรายงานว่า มีผู้ใช้น้ำคั้นจากลำต้นใส่แผล เป็นยาแก้อักเสบ
- กูดหนาม Cyathea spinulosa
ชาวกระเหรี่ยงแถวดอยอินทนนท์ ต้มน้ำอาบแทนการอยู่ไฟหลังคลอดบุตร
- มหาสะดำ Cyathea (Alsophila)
latebrasa Hook . ลำต้น รสเย็น แก้กาฬ แก้พิษในกระดูก แก้ไข้พิษไข้กาฬ
ไข้ที่มีแว่นวงสีม่วงตามผิวหนังที่ทำให้มีอาการร้อนในระส่ำ
- มหาสดำเขา Cyathea (Pleocnemia)
submembranacea ยาพื้นบ้านล้าน ก้านใบ ดับพิษร้อน แก้พิษไข้กาฬ แก้ร้อนในกระหายน้ำ
- กระแตไต่ไม้
Drynaria quercifolia แก้ไทฟอยด์ แก้ไอ อาการบวม โดยใช้น้ำคั้นจากใบ,
หัวหรือเหง้า รสจืดเบื่อ ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้เบาหวาน ขับพยาธิ แก้ไตพิการ
แก้แผลพุพอง แผลเนื้อร้าย ขับระดูขาว คุมธาตุ
- กระแตไต่หิน-กระจ้อน
Drynaria bonii แก้อาการหอบหืด ยาพื้นบ้านล้านนาใช้ เหง้า ต้มดื่ม
รักษามะเร็งในปิด ปิดพิการ ผสมหัวยาข้าวเย็น ต้ทน้ำดื่ม แก้หอบหืด ยาพื้นบ้าน
ใช้ขนจากเหง้า บดให้ลเอียดสูบแก้หืด
- ว่านกีบแรด Angiopteris
evecta ใช้บรรเทาอาการปวด-ลดไข
- ชายผ้าสีดา
Platycerium coronarium ใช้บรรเทาอาการปวด-ลดไข้
- ชายผ้าสีดา
อีสาน หรือ หูช้าง(P. holtumii) และชายผ้าสีดาสายม่าน (P. coronarium)
2 ตัวนี้ใช้ประโยชน์เหมือนกันคือ เอาใบ มาต้มน้ำอาบผสมสมุนไพรตำรับที่
36 แก้บวม หรือเอามาต้มน้ำอาบผสมสมุนไพรตำรับที่ 51 แก้ไข้สูง สตรีชาวเขาเผ่าแม้วใช้ใบส่วนชายผ้าต้มน้ำดื่ม
รักษาอาการไม่สบายและอ่อนเพลียของสตรีขณะอยู่ไฟหลังคลอด เคยมีแม่บ้านเป็นคนมอญเขาบอกว่าเอาส่วนชายผ้ามาลวกจิ้มน้ำพริกกินได้ด้วย
[16, โดย คุณดิบชื้น]
- ยายเภา Lygodium flexuosum แก้เจ็บคอ ขับปัสสาวะ
- ผักแว่น Marsilia crenaa ใช้เป็นสมุนไพรแก้อาการเจ็บคอ
- ลูกไก่ทอง ละอองไฟฟ้า
Cibotium barometz ขนสด จากเหง้า สีทอง ใช้โรยแผลสด ห้ามเลือด หรือตากแห้งบดเป็นผงโรยห้ามเลือดรักษาแผลปลิงเกาะและบาดแผลทั่วไป
หัวหรือเหง้า รสขมเย็น ชุ่มสุขุม แก้พิษร้อน แก้ไข้ แก้พิษกาฬ ขับปัสสาวะ
บำรุงกำลัง ยำรุงตับ ไต แก้ปวดหลังปวดเอว ปวดเมื่อยร่างกาย แก้อ่อนเปลี้ยแขนขา
แก้เบาหยดย้อย เบาเหลืองขุ่น แก้ตกขาว ห้ามใช้กับรายที่มีอาการปัสสาวะขัด
ปากขม ลิ้นแห้ง, ขนสด รสเย็นฝาด โรยแผลห้ามเลือด รักษาแผลปลิงเกาะ
- ดอกหิน (Seleginella tamariscina) ชาวจีนไต้หวัน ฮ่องกง นิยมนำมาตากแห้ง
ชงเป็นชาสมุนไร ดื่มแก้เจ๊บคอ เจ๊บในทรวงอก
- ผักตีนนกยูง Helminthostachys
zeylanica และ
Dryopteris sp. กูดขน ในอินเดีย นำมาเป็นสมุนไพรใช้รักษาโรคพยาธิ
- สามร้อยยอด
มีสารเคมีที่เป็นอัลคาลอยด์ ควิโนลิซิดีน (quinolizidine alkaloids) นำมาใช้เป็นยา
ทั้งแผนโบราณและแผนปัจจุบัน ในเนปาลใช้รักษาโรคหลายอย่าง เช่น อาการจุกเสียดแน่น
เนื่องจากอาหารไม่ย่อย รูมาติสซั่มหรือไขข้ออักเสบ ซิฟิลิส กล้ามเนื้ออักเสบหรือตะคริวและโรคตาแดง
- สปอร์หลายอย่างนำมาทำเป็นยาและผงเคลือบยา
- สปอร์หลายอย่างนำมาทำเป็นยาและผงเคลือบยา
-
ก้านดำ Adiantum capillus-veneris ในประเทศเนปาล ใช้น้ำคั้นจากต้นและใบ
ดื่มแก้โรคหลอดลมอักเสบและเจ๊บคอ ใบใช้ชงเป็นชา ดื่มแก้ปวดท้อง
- นาคราชใบหยาบ
ว่านนาคราช พญานาคราช Davallia solida ชาวบ้านแถบจันทบุรี มักมีเหง้าตากแห้ง
ที่เก็บจากเหง้าแก่ทิ้งใบหมดแล้ว นำมาเก็บไว้บนหิ้งพระ เพื่อนำมาใช้เมื่อแก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย
เช่น แมงป่อง ตะขาบ งูกะปะ โดยนำเหง้าฝนกับเหล้าโรง หรือน้ำซาวข้าว แล้วใส่บาดแผล
- ผักแว่น ผักลิ้นปี่ (ใต้) marsilea crenata Presl. ต้น รดจืดฝาดหวานเล้กน้อย
สามาแผลในปากคอ ระงับร้อน แก้ไข้ ร้อนมนกระหายน้ำ ดับพิษ แก้ดีพิการ [15] ไม้น้ำ
เหง้าเรียวยาว ทอดเลื้อย แตกกิ่งก้านอย่างไม่เป็นระเบียบ มีขนสีน้ำตาลอ่อน
เมื่อขึ้นพ้นดิน สูง 2-3 ซ.ม. ถ้าอยู่ในน้ำสูง 6-18 ซ.ม. ใบประกอบแบบพัด
มีใบย่อย 4 ใบ ใบย่อยรูปพัด กว้างและยาว 0.5-2 ซ.ม. อับสปอร์ออกเดี่ยวๆ
หรือหลายอันบนก้านชูสั้นๆ รูปขอบขนาน มีขนที่ร่วงง่าย ชาวเขาเผ่าเย้าใช้
ทั้งต้น ต้มน้ำดื่ม แก้เจ็บคอ เสียงแหบ ยาพื้นบ้านใช้ ทั้งต้น ผสมต้นและใบธูปฤาษี
ทุบพอแตก แช่น้ำที่มีหอยขมเป็นๆ อยู่นาน 2-3 นาที ดื่มแก้ไข้ ผิดสำแดง
- ผักกูดกิน Dilplazium esculentum SW. ใบรสเย็น แแก้ไข้ตัวร้อน แก้พิาอักเสบ
- ลิเภา Lygodium flexuosum
Sw . ทั้งเถา รสจืดเย็น ปรุงยาแก้พิษฝีภายใน ฝีภายนอก , ยาพื้นบ้านล้านนาใช้
ต้น ใบ ผสมหัวยาข้าวเย็น ต้มน้ำดื่มเป็นน้ำชา แก้ปวดเมื่อยในผู้สูงอายุ
ชาวเขาเผ่าอีก้อ เม้ว มูเซอ เย้า ใช้ราก ลำต้น เหง้า ทั้งต้น ต้มน้ำดื่ม
แก้เจ็บคอ เสียงแหบ ปวดหลัง ขับปัสสาวะ รักษาโรคทางเดินปัสสาวะ นิ่วในไต
เลือดตกใน ใบ ตำพอก แก้อักเสบจากงู ตะขาบ แมงป่อง และแมลงมีพิษกัดต่อย
สารสกัดทั้งต้นด้วยแอลกอฮอล์ มีฟทธิ์ทำให้หนูและกระต่ายแท้ง
- หญ้าถอดปล้อง Equisetum
debile Roxh . ทั้งต้น ต้มดื่ม ขับปัสสาวะ ขับนิ่ว บำรุงไต ขับระดูขาว
ดำพอก รักษาบาดแผล แก้ปวดข้อ แก้ปวดกระดูกหักหรือเดาะ [15] ยาพื้นบ้าน
ต้น 1 กำมือ ต้มดื่มต่างน้ำ ขับปัสสาวะ ผสมกับกิ่งและใบหญ้าหนวดแมว ต้มน้ำดื่ม
รักษานิ่ว ขับระดูขาว บำรุงไต
- Cheilanthes
farinosa (Forst.) Kaulf. เรียกกันว่า Siver Fern มีรายงานจาก ตปท.
ระบุ เฟิน ใช้น้ำคั้นจากต้น นำไปหยอดหู แก้อาการเจ๊บหูได้
- เฟินเงิน Pteris ensiformis Burm. เฟินชนิดนี้ มีสรรพคุณทางยา ทั้งต้น
รสขม ทำให้เย็น ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะเป็นเลือด แก้บิดมูกเลือด
- ลิ้นกุรัม,
shi wei (จีน) Pyrrosia lingula ในประเทศจีน มีการนำเฟินชนิดนี้ไปสกัดตัวยาสำหรับบำบัดอาการขัดเบา
ไตพิการ โรคโกโนเรีย แก้อาการไอและขับเสมหะดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่
shi
wei plant
- Huperzia สกุล สร้องนางกรอง มี Huperzine A
เป็นสารประกอบประเภท alkaloid ที่ช่วยยับยั้งการสูญเสีย acetycholine ซึ่งสารนี้
เป็นสารที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของระบบสมองและระบบประสาท และ Huperzine
A มีส่วนช่วยในการรักษษอาการเจ๊บป่วยของเนื้อเยื่อสมอง และทำให้มีความจำดี
จึงใช้เป็นยาสำหรับแก้ไขอาการ สมองเสื่อม หรือ อัลไซเมอร์
|
อาหาร กินเป็นผัก
หัวข้อนี้ รวบรวมเฟินหรือกูดที่สามารถนำมารับประทานเป็นอาหารได้
- ผักกูดขม
Blechnum indicum ชาวอะบอลิจิน ชนพื้นเมืองของออสเตเรีย ที่อ่าว Moreton
นิยมนำรากของเฟินชนิดนี้มาปรุงเป็นอาหาร โดยขุดเอาลำต้นและรากในดินขึ้นมา
นำไปตากแดดให้หมาด แล้วนำไปย่างไฟ จากนั้นนำไปทุบให้แหลก ก่อนนำไปปรุงเป็นอาหาร
ซึ่งเป็นแหล่งคาร์โบไฮเดรต หรือแป้งของชนกลุ่มนี้
- กูดห้วย, กูดน้ำ, กูดกินหรือหัสดำ Diplazium
esculentum (Retz.) Sw., คราวที่ไปเที่ยวสังขละ
กาญจนบุรี มีนักท่องเที่ยวมาจากพังงา เล่าให้เราฟัง ที่บ้านเขามีเฟินชนิดนนี้ขึ้นตามลำธารในสวนยาง
ยอดอ่อนเก็บเอามาลวกกินเป็นผักอยู่บ่อยๆ
- ผักแว่น กินเป็นผักสด กรอบอร่อยดี หรือจะนำมาใส่เมนูยำ ก็อร่อย
- พ่อค้าตีเมีย
, แกงอ่อมใส่ Lygodium polystachynum
- เฟินออสมันดา ดูในสารคดีจากญี่ปุ่น ที่นั่นเขานิยมนำมาทำเป็นวาราบิ
ดองเก็บไว้กินหน้าหนาวช่วงที่มีหิมะตกปลูกผักไม่ได้ เขาจะเก็บในช่วงหน้าฝน
โดยเก็บยอดอ่อน ต้นเว้นต้น เพื่อไม่ให้สูญพันธุ์ จะได้มีเอาไว้กินไปได้ตลอด
- ปรงไข่ Acrostichum
aureum ยอดอ่อน นำมากินเป็นผักลวกจิ้ม และจากคุณดิบชื้นแจ้งบอกมาว่า
ปรงทอง หรือปรงไข่ ใช้ใบอ่อนมาลวกกินกับน้ำพริก ถามแม่ค้าขายผักในตลาดที่เก็บเอามาขาย
เขาบอกให้เอาไปชุบไข่ทอด อร่อยที่สุด
- ผักกูดแดง Stenochlaena
palustris มีตามสวนต้นไม้เก่า ใน กทม. สามารถนำยอดอ่อนมากินเป็นผักลวกจิ้มได้
- Ophioglossum
reticulatum ในชวา อินโดนีเซีย นิยมกินเป็นผัก
- ผักแว่น Marsila crenata (คุณดิบชื้นบอกมาทาง Webboard)
- ลิเภา Lygodium sp
. ยอดอ่อนของลิเภา ยังนำมากินเป็นผักสดได้ดีกด้วย
- ลูกไก่ทอง (Cibotium
baromezt) นักเดินป่าผจญภัยหลายท่านบอกมา ยอดอ่อนกินเป็นผักได้
- ผักกูดเกี๊ยะ (Pteridium aquilinum) ในประเทศญี่ปุ่นนิยมนำมากินเป็นผัก
แต่กินมากไม่ดี มีสารก่อมะเร็ง
|
งานหัตถกรรมหรืออื่นๆ
- ผักกูดแดง Stenochlaena
palustris มีลำต้นเหนียวแน่น สามารถนำต้นมาถักเป็นกระเช้าหรือตะกร้าได้ดี
- ย่านลิเภา Lygodium sp. (คำว่า ย่าน เป็นคำเฉพาถิ่นทางใต้ หมายถึง เถาเลื้อย)
นำมาใช้ทำหัตถกรรมถักสาน มีคุณสมบัติหนียวแน่น แข็งแรง ทนทานเป็นพิเศษ ใช้ถักเป็นกระเป๋า
ภาชนะและเครื่องใช้ต่างๆ รวมทั้งเครื่องมือประมงได้ดีด้วย
- เพินนาคราช
Davallia solida มีความหนาเป็นมัน เพราะมีขี้ผึ้ง Cultin บนผิวใบด้านบนฉาบอยู่
ทำให้ทนทานต่อการตัดนำมาปักแจกัน หรือกำร่วมกับดอกไม้ เป็ที่ต้องการในยุโรปหลายประเทศ
นอกจากนี้ ก้านใบที่ยาว แข็งแรง ปักแจกันอยู่ได้นาน ใบที่หมดอายุแล้วจะเหลืองเหี่ยวทั้งใบ
ไม่ทิ้งใบย่อยเหมือนเฟินใบมะขาม (Nephrolepis) และยังสามารถนำใบแก่เต็มที่
หรือใบเหลืองมาฟอกขาวย้อมสีเป็นใบไม้แห้ง ได้ดีอีกด้วย
- กูดต้น Tree Fern ในสกุล
Cyathea มีลำต้นมีเส้นใยเหนียวและแน่นคงทน นิยมใช้เป็นวัสดุปลูกหล้วยไม้
หรือแปรรูปทำกระถางปลูกต้นไม้ หรืองานแกะสลัก
- กูดดอยปุย Cyathea spinulosa สามารถนำใบแก่มาฟอกและย้อมสีได้ดี ใช้ประดับแจกันและกำช่อดอกไม้แห้ง
- ออสมันดา Osmunda sp. ใช้รากเป็นเครื่องปลูก
- สปอร์เฟินหลายชนิดประกอบด้วยน้ำมันไวไฟในปริมาณร้อยละค่อนข้างมาก
- สปอร์ของญาติเฟินชนิดหนึ่ง จำพวกหางสิงห์ (Lycopodium
clacatum) ใช้บรรจุในถ่านไฟฉาย และเป็นส่วนประกอบสำคัญของเชื้อเพลิง
ดอกไม้ไฟ
- เฟินหนัง Leather Leaf Fern (Rumohra
adiantiformis)
|
fernsiam.com > หน้าแรก
> คุณค่าของเฟิน |