fernsiam.com > หน้าแรก > โลกของเฟิน > ประโยชน์-คุณค่าของเฟิน || ย้อนกลับ

ประโยชน์-คุณค่าของเฟิน นอกจากคุณค่าในแง่ของไม้ประดับสวยงามแล้ว เฟินบางชนิดยังมีประโยชน์อื่นๆ อีกมากมาย ทั้งในด้านสมุนไพรยารักษาโรค เป็นอาหาร หรืออื่นๆ อีกมากมาย ซึ่งรวบรวมมาจากแหล่งข้อมูลต่างๆ อาทิเช่น หนังสือ ตำรา วารสาร internet รวมไปถึงคำบอกเล่าที่ได้รับทราบรับฟังมา สำหรับในที่นี้ จะรวบรวมนำมาเพิ่มเติมเรื่อยๆ หากได้ข้อมูลใหม่ๆ  ดังนั้น หากคุณทราบข้อมูลและอยากเผยแพร่เป็นวิทยาทาน  คุณสามารถฝากบอกมาทาง Webboard ของเราได้ หัวข้อ เชิงอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและการเกษตร สมุนไพร อาหาร กินเป็นผัก งานหัตถกรรมหรืออื่นๆ

เชิงอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและการเกษตร นักวิชาการเกษตรแนะนำให้ชาวนาปล่อยแหนแดงเข้าไปในนาข้าว และหลังเก็บเกี่ยวให้ไถกลบตอซังข้าวรวมทั้งแหนแดง แหนแดง Azolla pinnata ใช้ทำปุ๋ยพืชสด เนื่องด้วยอาศัยอยู่รวมกับสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน ทำให้มีความสามารถตรึงไนโตรเจนในอากาศได้เป็นอย่างดี เฟินหลายชนิดเช่น บัวแฉก Dipteris sp. มหาสดำ Cyathea contaminans โชน Dicranopteris sp. เป็นพืชบุกเบิกนำชั้นดี หลังจากการโค่นล้มของต้นไม้จากลมพายุ ดินถล่ม ทำถนน เป็นต้น เฟินเหล่านี้จะเจริยเติบใตขึ้นในพื้นที่ดังกล่าว จะช่วยลดการชะล้างพังทลายของดินและเพิ่มความชุ่มชื้นให้แก่แฟ่นดินด้วย และทำให้เกิดการทดแทนของสังคมพืชได้อย่างรวดเร็ว

สมุนไพร ปรงไข่ Acrostichum aureum มีรายงานว่า มีผู้ใช้น้ำคั้นจากลำต้นใส่แผล เป็นยาแก้อักเสบ กูดหนาม Cyathea spinulosa ชาวกระเหรี่ยงแถวดอยอินทนนท์ ต้มน้ำอาบแทนการอยู่ไฟหลังคลอดบุตร มหาสะดำ Cyathea (Alsophila) latebrasa Hook . ลำต้น  รสเย็น แก้กาฬ แก้พิษในกระดูก แก้ไข้พิษไข้กาฬ ไข้ที่มีแว่นวงสีม่วงตามผิวหนังที่ทำให้มีอาการร้อนในระส่ำ มหาสดำเขา Cyathea (Pleocnemia) submembranacea ยาพื้นบ้านล้าน ก้านใบ ดับพิษร้อน แก้พิษไข้กาฬ แก้ร้อนในกระหายน้ำ กระแตไต่ไม้ Drynaria quercifolia แก้ไทฟอยด์ แก้ไอ อาการบวม โดยใช้น้ำคั้นจากใบ,  หัวหรือเหง้า รสจืดเบื่อ ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้เบาหวาน ขับพยาธิ แก้ไตพิการ แก้แผลพุพอง แผลเนื้อร้าย ขับระดูขาว คุมธาตุ กระแตไต่หิน-กระจ้อน Drynaria bonii แก้อาการหอบหืด ยาพื้นบ้านล้านนาใช้ เหง้า ต้มดื่ม รักษามะเร็งในปิด ปิดพิการ ผสมหัวยาข้าวเย็น ต้ทน้ำดื่ม แก้หอบหืด ยาพื้นบ้าน ใช้ขนจากเหง้า บดให้ลเอียดสูบแก้หืด ว่านกีบแรด Angiopteris evecta ใช้บรรเทาอาการปวด-ลดไข ชายผ้าสีดา Platycerium coronarium ใช้บรรเทาอาการปวด-ลดไข้ ชายผ้าสีดา อีสาน หรือ หูช้าง(P. holtumii) และชายผ้าสีดาสายม่าน (P. coronarium) 2 ตัวนี้ใช้ประโยชน์เหมือนกันคือ เอาใบ มาต้มน้ำอาบผสมสมุนไพรตำรับที่ 36 แก้บวม หรือเอามาต้มน้ำอาบผสมสมุนไพรตำรับที่ 51 แก้ไข้สูง สตรีชาวเขาเผ่าแม้วใช้ใบส่วนชายผ้าต้มน้ำดื่ม รักษาอาการไม่สบายและอ่อนเพลียของสตรีขณะอยู่ไฟหลังคลอด เคยมีแม่บ้านเป็นคนมอญเขาบอกว่าเอาส่วนชายผ้ามาลวกจิ้มน้ำพริกกินได้ด้วย [16, โดย คุณดิบชื้น] ยายเภา Lygodium flexuosum แก้เจ็บคอ ขับปัสสาวะ ผักแว่น Marsilia crenaa ใช้เป็นสมุนไพรแก้อาการเจ็บคอ ลูกไก่ทอง ละอองไฟฟ้า Cibotium barometz ขนสด จากเหง้า สีทอง ใช้โรยแผลสด ห้ามเลือด หรือตากแห้งบดเป็นผงโรยห้ามเลือดรักษาแผลปลิงเกาะและบาดแผลทั่วไป   หัวหรือเหง้า รสขมเย็น ชุ่มสุขุม แก้พิษร้อน แก้ไข้ แก้พิษกาฬ ขับปัสสาวะ บำรุงกำลัง ยำรุงตับ ไต แก้ปวดหลังปวดเอว ปวดเมื่อยร่างกาย แก้อ่อนเปลี้ยแขนขา แก้เบาหยดย้อย เบาเหลืองขุ่น แก้ตกขาว ห้ามใช้กับรายที่มีอาการปัสสาวะขัด ปากขม ลิ้นแห้ง,  ขนสด รสเย็นฝาด โรยแผลห้ามเลือด รักษาแผลปลิงเกาะ ดอกหิน (Seleginella tamariscina) ชาวจีนไต้หวัน ฮ่องกง นิยมนำมาตากแห้ง ชงเป็นชาสมุนไร ดื่มแก้เจ๊บคอ เจ๊บในทรวงอก ผักตีนนกยูง Helminthostachys zeylanica และ Dryopteris sp. กูดขน ในอินเดีย นำมาเป็นสมุนไพรใช้รักษาโรคพยาธิ สามร้อยยอด มีสารเคมีที่เป็นอัลคาลอยด์ ควิโนลิซิดีน (quinolizidine alkaloids) นำมาใช้เป็นยา ทั้งแผนโบราณและแผนปัจจุบัน ในเนปาลใช้รักษาโรคหลายอย่าง เช่น อาการจุกเสียดแน่น เนื่องจากอาหารไม่ย่อย รูมาติสซั่มหรือไขข้ออักเสบ ซิฟิลิส กล้ามเนื้ออักเสบหรือตะคริวและโรคตาแดง - สปอร์หลายอย่างนำมาทำเป็นยาและผงเคลือบยา สปอร์หลายอย่างนำมาทำเป็นยาและผงเคลือบยา ก้านดำ Adiantum capillus-veneris ในประเทศเนปาล ใช้น้ำคั้นจากต้นและใบ ดื่มแก้โรคหลอดลมอักเสบและเจ๊บคอ ใบใช้ชงเป็นชา ดื่มแก้ปวดท้อง นาคราชใบหยาบ ว่านนาคราช พญานาคราช Davallia solida ชาวบ้านแถบจันทบุรี มักมีเหง้าตากแห้ง ที่เก็บจากเหง้าแก่ทิ้งใบหมดแล้ว นำมาเก็บไว้บนหิ้งพระ เพื่อนำมาใช้เมื่อแก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย เช่น แมงป่อง ตะขาบ งูกะปะ โดยนำเหง้าฝนกับเหล้าโรง หรือน้ำซาวข้าว แล้วใส่บาดแผล ผักแว่น ผักลิ้นปี่ (ใต้) marsilea crenata Presl.  ต้น รดจืดฝาดหวานเล้กน้อย  สามาแผลในปากคอ ระงับร้อน แก้ไข้ ร้อนมนกระหายน้ำ ดับพิษ แก้ดีพิการ [15] ไม้น้ำ เหง้าเรียวยาว ทอดเลื้อย แตกกิ่งก้านอย่างไม่เป็นระเบียบ มีขนสีน้ำตาลอ่อน เมื่อขึ้นพ้นดิน สูง 2-3 ซ.ม. ถ้าอยู่ในน้ำสูง 6-18 ซ.ม. ใบประกอบแบบพัด มีใบย่อย 4 ใบ ใบย่อยรูปพัด กว้างและยาว 0.5-2 ซ.ม. อับสปอร์ออกเดี่ยวๆ หรือหลายอันบนก้านชูสั้นๆ รูปขอบขนาน มีขนที่ร่วงง่าย  ชาวเขาเผ่าเย้าใช้ ทั้งต้น ต้มน้ำดื่ม แก้เจ็บคอ  เสียงแหบ ยาพื้นบ้านใช้ ทั้งต้น ผสมต้นและใบธูปฤาษี ทุบพอแตก แช่น้ำที่มีหอยขมเป็นๆ อยู่นาน 2-3 นาที ดื่มแก้ไข้ ผิดสำแดง ผักกูดกิน Dilplazium esculentum SW. ใบรสเย็น แแก้ไข้ตัวร้อน แก้พิาอักเสบ ลิเภา Lygodium flexuosum Sw . ทั้งเถา รสจืดเย็น ปรุงยาแก้พิษฝีภายใน ฝีภายนอก , ยาพื้นบ้านล้านนาใช้ ต้น ใบ ผสมหัวยาข้าวเย็น ต้มน้ำดื่มเป็นน้ำชา แก้ปวดเมื่อยในผู้สูงอายุ ชาวเขาเผ่าอีก้อ เม้ว มูเซอ เย้า ใช้ราก ลำต้น เหง้า ทั้งต้น ต้มน้ำดื่ม แก้เจ็บคอ เสียงแหบ ปวดหลัง ขับปัสสาวะ รักษาโรคทางเดินปัสสาวะ นิ่วในไต เลือดตกใน ใบ ตำพอก แก้อักเสบจากงู ตะขาบ แมงป่อง และแมลงมีพิษกัดต่อย สารสกัดทั้งต้นด้วยแอลกอฮอล์ มีฟทธิ์ทำให้หนูและกระต่ายแท้ง หญ้าถอดปล้อง Equisetum debile Roxh . ทั้งต้น ต้มดื่ม ขับปัสสาวะ ขับนิ่ว บำรุงไต ขับระดูขาว ดำพอก รักษาบาดแผล แก้ปวดข้อ แก้ปวดกระดูกหักหรือเดาะ [15] ยาพื้นบ้าน ต้น 1 กำมือ ต้มดื่มต่างน้ำ ขับปัสสาวะ ผสมกับกิ่งและใบหญ้าหนวดแมว ต้มน้ำดื่ม รักษานิ่ว ขับระดูขาว บำรุงไต Cheilanthes farinosa (Forst.) Kaulf. เรียกกันว่า Siver Fern มีรายงานจาก ตปท. ระบุ เฟิน ใช้น้ำคั้นจากต้น นำไปหยอดหู แก้อาการเจ๊บหูได้ เฟินเงิน Pteris ensiformis Burm. เฟินชนิดนี้ มีสรรพคุณทางยา ทั้งต้น รสขม ทำให้เย็น ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะเป็นเลือด แก้บิดมูกเลือด ลิ้นกุรัม, shi wei (จีน) Pyrrosia lingula ในประเทศจีน มีการนำเฟินชนิดนี้ไปสกัดตัวยาสำหรับบำบัดอาการขัดเบา ไตพิการ โรคโกโนเรีย แก้อาการไอและขับเสมหะดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ shi wei plant Huperzia สกุล สร้องนางกรอง มี Huperzine A เป็นสารประกอบประเภท alkaloid ที่ช่วยยับยั้งการสูญเสีย acetycholine ซึ่งสารนี้ เป็นสารที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของระบบสมองและระบบประสาท และ Huperzine A มีส่วนช่วยในการรักษษอาการเจ๊บป่วยของเนื้อเยื่อสมอง และทำให้มีความจำดี จึงใช้เป็นยาสำหรับแก้ไขอาการ สมองเสื่อม หรือ อัลไซเมอร์

อาหาร กินเป็นผัก หัวข้อนี้ รวบรวมเฟินหรือกูดที่สามารถนำมารับประทานเป็นอาหารได้ ผักกูดขม Blechnum indicum ชาวอะบอลิจิน ชนพื้นเมืองของออสเตเรีย ที่อ่าว Moreton นิยมนำรากของเฟินชนิดนี้มาปรุงเป็นอาหาร โดยขุดเอาลำต้นและรากในดินขึ้นมา นำไปตากแดดให้หมาด แล้วนำไปย่างไฟ จากนั้นนำไปทุบให้แหลก ก่อนนำไปปรุงเป็นอาหาร ซึ่งเป็นแหล่งคาร์โบไฮเดรต หรือแป้งของชนกลุ่มนี้ กูดห้วย, กูดน้ำ, กูดกินหรือหัสดำ Diplazium esculentum (Retz.) Sw., คราวที่ไปเที่ยวสังขละ กาญจนบุรี มีนักท่องเที่ยวมาจากพังงา เล่าให้เราฟัง ที่บ้านเขามีเฟินชนิดนนี้ขึ้นตามลำธารในสวนยาง ยอดอ่อนเก็บเอามาลวกกินเป็นผักอยู่บ่อยๆ ผักแว่น กินเป็นผักสด กรอบอร่อยดี หรือจะนำมาใส่เมนูยำ ก็อร่อย พ่อค้าตีเมีย , แกงอ่อมใส่ Lygodium polystachynum เฟินออสมันดา ดูในสารคดีจากญี่ปุ่น ที่นั่นเขานิยมนำมาทำเป็นวาราบิ ดองเก็บไว้กินหน้าหนาวช่วงที่มีหิมะตกปลูกผักไม่ได้ เขาจะเก็บในช่วงหน้าฝน โดยเก็บยอดอ่อน ต้นเว้นต้น เพื่อไม่ให้สูญพันธุ์ จะได้มีเอาไว้กินไปได้ตลอด ปรงไข่ Acrostichum aureum ยอดอ่อน นำมากินเป็นผักลวกจิ้ม และจากคุณดิบชื้นแจ้งบอกมาว่า ปรงทอง หรือปรงไข่ ใช้ใบอ่อนมาลวกกินกับน้ำพริก ถามแม่ค้าขายผักในตลาดที่เก็บเอามาขาย เขาบอกให้เอาไปชุบไข่ทอด อร่อยที่สุด ผักกูดแดง Stenochlaena palustris มีตามสวนต้นไม้เก่า ใน กทม. สามารถนำยอดอ่อนมากินเป็นผักลวกจิ้มได้ Ophioglossum reticulatum ในชวา อินโดนีเซีย นิยมกินเป็นผัก ผักแว่น Marsila crenata (คุณดิบชื้นบอกมาทาง Webboard) ลิเภา Lygodium sp . ยอดอ่อนของลิเภา ยังนำมากินเป็นผักสดได้ดีกด้วย ลูกไก่ทอง (Cibotium baromezt) นักเดินป่าผจญภัยหลายท่านบอกมา ยอดอ่อนกินเป็นผักได้ ผักกูดเกี๊ยะ (Pteridium aquilinum) ในประเทศญี่ปุ่นนิยมนำมากินเป็นผัก แต่กินมากไม่ดี มีสารก่อมะเร็ง

งานหัตถกรรมหรืออื่นๆ ผักกูดแดง Stenochlaena palustris มีลำต้นเหนียวแน่น สามารถนำต้นมาถักเป็นกระเช้าหรือตะกร้าได้ดี ย่านลิเภา Lygodium sp. (คำว่า ย่าน เป็นคำเฉพาถิ่นทางใต้ หมายถึง เถาเลื้อย) นำมาใช้ทำหัตถกรรมถักสาน มีคุณสมบัติหนียวแน่น แข็งแรง ทนทานเป็นพิเศษ ใช้ถักเป็นกระเป๋า ภาชนะและเครื่องใช้ต่างๆ รวมทั้งเครื่องมือประมงได้ดีด้วย เพินนาคราช Davallia solida มีความหนาเป็นมัน เพราะมีขี้ผึ้ง Cultin บนผิวใบด้านบนฉาบอยู่ ทำให้ทนทานต่อการตัดนำมาปักแจกัน หรือกำร่วมกับดอกไม้ เป็ที่ต้องการในยุโรปหลายประเทศ นอกจากนี้ ก้านใบที่ยาว แข็งแรง ปักแจกันอยู่ได้นาน ใบที่หมดอายุแล้วจะเหลืองเหี่ยวทั้งใบ ไม่ทิ้งใบย่อยเหมือนเฟินใบมะขาม (Nephrolepis) และยังสามารถนำใบแก่เต็มที่ หรือใบเหลืองมาฟอกขาวย้อมสีเป็นใบไม้แห้ง ได้ดีอีกด้วย กูดต้น Tree Fern ในสกุล Cyathea มีลำต้นมีเส้นใยเหนียวและแน่นคงทน นิยมใช้เป็นวัสดุปลูกหล้วยไม้ หรือแปรรูปทำกระถางปลูกต้นไม้ หรืองานแกะสลัก กูดดอยปุย Cyathea spinulosa สามารถนำใบแก่มาฟอกและย้อมสีได้ดี ใช้ประดับแจกันและกำช่อดอกไม้แห้ง ออสมันดา Osmunda sp. ใช้รากเป็นเครื่องปลูก สปอร์เฟินหลายชนิดประกอบด้วยน้ำมันไวไฟในปริมาณร้อยละค่อนข้างมาก สปอร์ของญาติเฟินชนิดหนึ่ง จำพวกหางสิงห์ (Lycopodium clacatum) ใช้บรรจุในถ่านไฟฉาย และเป็นส่วนประกอบสำคัญของเชื้อเพลิง ดอกไม้ไฟ เฟินหนัง Leather Leaf Fern (Rumohra adiantiformis)

fernsiam.com > หน้าแรก > คุณค่าของเฟิน