Knjaževačka opština se nalazi u istočnoj Srbiji, u široj oblasti geografski i istorijski poznatoj kao Timočka krajina, u okrugu Zaječar. Zahvata površinu od 1.202m², te je po prostranstvu četvrta opština u Republici Srbiji. Ima 85 seoskih i jedno gradsko naselje. Po popisu iz 1991. godine ima 44.036 stanovnika i 14.391 domaćinstvo. Sa NR Bugarskom se graniči u dužini od 54km. Izlazne putne komunikacije su prema Zaječaru, Nišu, Pirotu, Boljevcu i Sokobanji, a železnicom prema Nišu i Zaječaru. Najniža nadmorska visina je u Knjaževačkoj kotlini (190m). Grad Knjaževac leži na 219 metara, a najviši planinski vrh se nalazi na Staroj planini (Midžor 2.029m). Najvažniji hidrografski objekti su Trgoviški(dužina toka 50km, površina sliva 528km², izvire u Staroj planini) i Svrljiški Timok(dužina 56km, sliv 697km², izvire u istočnom delu Stare planine), koji se sastaju u severnom delu Knjaževca, te tako nastaje Beli Timok(dužina toka u opštinskom ataru 15,6km). Knjaževac leži u zoni stepsko-kontinentalne klime (nešto blaže), čije su odlike žarka i suva leta i hladne zime. Ovakva klima nesumnjivo utiče i na rasprostranjenost i oblike biljnog sveta. U ravnici Timoka, koja je dosta plodna, gaje se žitarice i povrtarske kulture; u delovima blagih zaravni i brdašca gaje se voćke i vinova loza, a planinski delovi bogati su šumskim drvećem (bukva, hrast, brest i dr.), pašnjacima i livadama. Životinjski svet je tipičan za floru koja ga okružuje (zveri su istrebljene, osim vukova), riblji svet je zadnjih godina znatno ugrožen zbog zagađenosti Timoka, kao i ostale životinjske vrste vodene sredine (rakova i školjki više nema u glavnim tokovima Timoka). Ekološki gledano knjaževačka opština još uvek ima zdravu životnu sredinu, što je rezultat više prirodnih uslova nego nekih značajnih ljudskih napora na njenoj zaštiti. U najgoroj situaciji su vode (reke Timoka), čemu doprinose industrijske otpadne vode i gradska kanalizacija. U opštini postoje rejoni: Budžak (rejon Kalna), Zaglavak (rejon sa obe strane Trgoviškog Timoka prema staroj planini), Timok (rejon u dolini Timoka od Knjaževca do Minićeva), Tresibaba i Tupižnica (rejoni nisu administrativna podela, već geografske odrednice, koje se uglavnom upotrebljavaju u narodu).

          Knjaževac je današnji administrativni, obrazovni, kulturni i privredni centar opštine. Najzastupljenije grane privrede, po kojima je grad poznat, su mašinska industrija, industrija nameštaja, tekstilna industrija, prehrambena industrija i industrija kože i obuće. Nosioci kulturnog života u gradu su Dom kulture, Zavičajni muzej, Narodna biblioteka i organizacije kulturno – umetničkog amaterizma. Najpoznatija kulturna manifestacija koja se održava u Knjaževcu je Festival kulture mladih Srbije, koja se ove godine održava po 41. put. Knjaževac, sa turističkim centrom "Babin zub", pruža mogućnosti za razvoj turizma i održavanje sportskih i kulturnih manifestacija. Knjaževačka izletišta, sa svojim prirodnim lepotama, predstavljaju pravo mesto za odmor i rekreaciju.