Turingo

Ligiloj Enciklopedio

Alano TURINGO (1912-54) (angle, Alan Turing), brita matematikisto, estas la fondinto de komputiko, de informadiko. En 1936, respondinte al la demando de Godelo pri tio, kion estas komputebla, li verkis De Nombroj Komputeblaj en kiu li priskribis modelon de la komputilo en formo la plej simpla, abstrakta kaj esenca -- la Universala Masxino de Turingo. Dum la 1940-oj, Turingo rompis la cxifron de la nazioj (per lia masxino, la Bombe) kaj, post la milito, helpis realigi la modernan komputilon. En la 1950-oj li filozofis pri artefarita inteligento kaj biologio kaj proponis la faman Provajxon de Turingo de komputila inteligento. En 1952 li estis arestita kiel samseksulo kaj post du jaroj li sinmortigis (kvankam eble akcidente).

La Universala Masxino de Turingo

• bendo por registri la demandon kaj respondon de la masxino en la formo de literoj aux numeroj.
• legilo por legi kaj skribi la literojn. Gxi povas legi literon, skribi literon, movigxi unu pasxon dekstren sur la bendo, aux movigxi un pasxon maldekstren.
• decidilo kiu prenas la literon el la legilo kaj, dependante de la litero, ordonas la legilon movigxi aux skribi aux legi.

Tio sxajnas simpla, sed Turingo pruvis ke tia masxino povas komputi ion ajn, kio estas komputebla. Fakte, cxiu ekzistanta komputilo estas esence tia masxino. La teknologio nur estas rimedo por rapidigi aux grandigi la komputadon. Diferenco de grado, ne de speco, ne de esenco, ne de ebleco. Laux materialistoj (ekzemple, Deneto), ecx la homa cerbo estas masxino turinga.

La Provajxo de Turingo

Je 1950 en lia artikolo Komputaj masxinoj kaj inteligenteco, Turingo proponis la Provajxon de Turingo. Gxi diras, ke masxino estas tiel inteligenta kiel homo kiam homo kaj masxino estas nedistingebla dum interparolado -- ekzemple, dum "chat" trans la Interreto. Nuntempe komputiloj povas sukcesi 25% da fojoj, sed plejparte per artifiko kaj bonsxanco. Unu tia programo estas mgonz.lsp.

Ligiloj:

• Vidu ankaux: Deneto la java lingvo

• pri Turingo: angle

• komputiko: cxifrado

• Verkoj:
  • 1936: De nombroj komputeblaj (angle)
  • 1950: Komputaj masxinoj kaj inteligenteco (angle)