Back to Top

Vasco da Gama alikuwa msafiri maarufu, aliyefaulu kuliko wengineo hata kuwa mtu wa kwanza kuvuka bahari kutoka Ulaya mpaka Uhindi kwa njia ya kuambaa pwani Afrika. Aliacha Lisbon tarehe 8 July 1497 K [٩٠٢/٣ ﻫ] katika vyombo vinne, hasa Sāo Gabriel, Sāo Rafael, Sāo Gabriel, Berrio, na meli ya vifaa.

Mombasa;1646

Vasco da Gama - Safari ya kwanza [1497/8 K ; ٩٠٢/٣ ﻫ]

Habari zilizoandikwa katika Safari ya Kwanza ya Vasco da Gama kipindi cha kufutua pwani ya Afrika Mashiriki.

[Uzazi: Sines Vidigueira, Alentejo, Portugal, c. 1469 K/ ٨٧٣ ھ; ? Ufo: December 24, 1524 ; December 24, 1524 K/ ٩٤٠ ھ ; Kochi, India]

- Maandiko yametafsiriwa katika Kiswahilli kutumia kitafsiri kimechowekwa juu na kilichofanyikwa katika Kiingereza kutoka nakala asili ya Kireno (kujua zaidi tazama maneno yafuatayo baada ya kitafsiri kile).

Siku ya Jumamosi tulifunga nanga karibu na Mombasa lakini hatuingia katika bandari. Wakatuona tu, dau(1) moja lililopakizwa baharini na mamorisko, ilikuja kwetu; mbele ya mji vililala vyombo vyingi na vyote vilikuwa vimepambwa na bendera. Na sisi, twenye tamaa kutotaka kushindwa, sisi pia tulipamba meli zetu, na tuliiipita kweli tamasha yao kwa sababu hatukosekana ila watu, hata wale wachache tuliokuwa nasi wakuwa wagonjwa sana. Tulitia nanga hapo pamoja na furaha nyingi kwa sababu tulituamini bila shaka siku ya kesho yake tutaweza kushuka nchini na kusikia missa pamoja na wakristo ambao tulipata habari waishi hapo peke yake chini ya kadhi yao['alcaide'] katika mtaa wao mbali na ule wa mamorisko.

Nahodha waliokuwa wamekuja nasi walituambia kuna wote wawili, mamorisko na wakristo ambao walikaa katika mji huu : na hao wa pili walikaa peke yake chini ya wakuu wao na tungefika watatukaribisha na karama kubwa tena watatuchukua nyumbani kwao. Lakini walisema hivyo kwa kusudi yao yenyewe,na hakuwa na hakika. Usiku wa manane dau moja ilitukaribia na watu kama mia wote waliokuwa wameshika mikononi panga(2) na vigao. Walipofika chombo cha kapitani-mkuu walijaribu kukipanda, ndio na silaha zao, lakini hawakuruhusiwa ila wanne au tano wa waheshimiwa wao walipata kupanda juu. Walikaa saa mbili tatu hivi na sisi tulidhani walikuja kutuzuru kutafutia kwamba waweza kunyang'anya kimoja au kinginecho cha vyombo vyetu.

Siku ya Jumapili ya Mitende (3), Mfalme wa Mombasa alipeleka kapitani-mkuu kondoo mmoja , na mengi ya machungwa, malimau na miwa, pamoja na pete, kama kiwekeo cha amana, kumjulisha kwamba angeingia bandarini atayaletwa matakwa yake yote. Zawadi zilichukuliwa na watu wawili, karibu weupe, waliosema walikuwa wakristo ambayo ilionekana kuwa hakika. Kapitani-mkuu alipeleka Mfalme shada la ushanga ya kurejea zawadi, na alimjulisha yeye alikuwa na kusudi ya kuingia bandarini siku ifuatayo. Siku ile ile , meli ya kapitani-mkuu ilizuriwa na mamorisko waheshimiwa wanne.

Watu wengine wawili walitumwa na kapitani-mkuu waende kwa mfalme na wapatie zidisho la kusuduku haya matumaini ya salama. Walioshuka hao, walifuatwa na kundi la watu mpaka milango ya jumba la mfalme. Kabla ya kufika mfalme walipita milango minne, kila mmojayo ulilindwa na mbawabu aliyekuwa ameshika panga wazi mkononi. Mfalme aliwakaribisha na ukunjufu na alitoa amri waonyeshwe popote mjini. Njiani, walisimama kwa nyumba ya watajiri wawili wakristo waliowaonyesha karatasi (4), kitu walichoabudu, ambacho kilikuwa na mchoro wa Roho Mtakatifu. Walipomaliza ona yote, mfalme aliwarudishia pamoja na mifano ya karafuu, pilipili manga, na nafaka, vitu ambavyo alituruhusu kuvipakizia juu ya meli zetu.

Jumanne, wakati wa kung'oa nanga kuingia bandarini, chombo cha kapitani-mkuu hakugeuza demani kupata nafasi ya kutosha na kiligonga chombo kilichofuata kinyume. Kwa hiyo tulitia nanga tena. Mamorisko waliokuwa katika meli yetu walipoona hatukuendelea, walipanda kwa shida dau lililokuwa limefungashwa shetrini, na wakati ule ule nahodha wawili, ambao tulioleta kutoka na Mozambiki pamoja na sisi, waliruka ndani ya maji, na waliondoshwa na wale waliokuwamo katika dau. Wakati wa usiku kapitani-mkuu aliwauliza mamorisko wawili [hao ndio waliokuwa wale wawili miongoni mwa wanne, waliokamatwa mwanzoni katika Mozambiki], kwa kutoneka mafuta moto ya kuchoma juu ya ngozi zao, ili wakiri uchongezi wowote waliofanya kwa kusudia sisi. Hawa walisema amri ilikuwa imekwisha tolewa kutushika pale pale tutakapoingia bandarini, na hivyo kutoa kisasi kwa lile tulilofanya huko Mozambiki. Na walipopewa adhabu hii tena mara ya pili, morisko mmoja, hata ikawa mikono yake ilikuwa imefungwa, alijitupa mwenyewe baharini, na yule mwingine alifanya hivi hivi wakati wa kesha la asubuhi.

Karibu usiku wa manane 'almadia' mbili, zilizokuwamo watu wengi, zilitukaribia. 'Almadia' zilisimama mbali wakati watu walingia katika maji, baadhi ambao waliogelea kuelekea 'Berrio', na wengineo kuelekea kwenda 'Rafael'. Wale waliogelea mpaka Berrio walianza kukata amari. Mwanzoni, waangalizi walidhani walikuwa jodari lakini walipotambua kosa lao walipiga kelele kwa vyombo vyingine. Waogeleaji wengine walikuwa wamekwisha shika henza ya mlingoti wa galme, lakini walipoona kuwa wamevumbuliwa walijiteleza na walitoroka. Huu na ujanja mwingine mbaya ulifanywa kwetu na hawa mbwa, lakini Mola yetu hakuacha hao kufaulu kwa sababu walikuwa watu bila imani.

Mombasa ni mji mkubwa umeokaa juu ya kilima ambacho hulambwa na bahari. Bandari yake yaingizwa kila siku na vyombo vyingi. Mlangoni wake husimama nguzo, na palipo bahari boma moja inayokaa chini. Wale walioshuka nchini walituambia kwamba mjini waliona watu wengi fungwa mapingu ; na sisi tulidhani walikuwa wakristo, kwa sababu wakristo katika nchi hii wafanya vita na mamorisko.

Watajiri wakristo ambao wamo mjini ni wahamaji wa wakati tu, na wako chini ya utii ukubwa, hawaruhusiwi kufanya lolote ila kuwa kuamriwa na Mfalme Mmorisko.

Ilipenda Mungu katika rehema yake kwamba tulipofika mji huu wagonjwa wetu wote walipata nafuu, kwa sababu hewa ya mahali hapa ni mzuri sana.

Baada ya uchongezi na uovu uliokusudia na hawa mbwa uliogunduliwa, tulikaa hivyo Jumatano na Alhamisi.

Tuliondoka asubuhi, na upepo ukawa mwanana, tulitia nanga ligi nane kutoka Mombasa, karibu na pwani. Wakati wa alfajiri tuliona mashua (5) mbili ligi tatu hivi upande wa demani katika bahari wazi, na mara moja tulifuata mradi kuzikamata, kwa sababu tulitaka kujipatia rubani atakayeweza kutuongoza popote tulipotaka kwenda. Wakati wa jioni, tulikuja na mojazo na tuliitwaa, ndiyo ile nyingine ikatoroka kwenda nchi kavu. Ile tuliokamata ilikuwamo na watu kumi na saba, tena na dhahabu, fedha, mahindi mengi na vifaa vyingene; pia na msichana mmoja aliyekuwa mke wa mzee mmorisco mheshimiwa, na aliyekuwa abiria. Tulipofika kando ya mashua, wote waliruka binafsi ndani ya maji, lakini sisi tuliwavutia kwetu na mashua zetu. Siku ile ile magharibu, tulifunga nanga karibu na mahali paliitwa Malindi, ambapo ni ligi thelathini kutoka Mombasa. Mahali fuatapo ndipo baina ya Mombasa na Malindi, yaani, Benapa, Toca, na Nuguoquiniete.

Jumapili ya Pasaka mamorisko tuliochukua na chombo chetu walituambia kwamba katika mji huu wa Malindi kulikuwapo vyombo vinne vya wakristo wa Uhindi, na ingawa itatufurahisha kuwachukua hao kule , wataweza kututilia viongozi wakristo, badala hao, na kila kitu tulichokuwa na kuhitaji, hata maji, miti na vinginevyo. Kapitani-mkuu alitamani sana awe na rubani ya nchi yenyewe, na baada ya kuzumgumza juu ya jambo hilo na wafungwa wake mamorisko, alifunga nanga mbele ya mji, mbali ligi nusu hivi kwa nchi kavu. Wenyeji wa mji hawakujaribu kupanda vyombo vyetu kwa sababu walikuwa wamekwisha jua kwamba tumekamata chombo kimoja na waliokuwamo ndani wafungwa.

Asubuhi, siku ya Jumatatu, kapitani-mkuu alipelekeza mmorisko mzee ufukoni mbele ya mji, pale ambapo alipakizwa na 'almadia' moja. Mmorisko alieleza kwa Sultani matumaini ya kapitani-mkuu na kadiri kubwa ndiyo aliyetaka kusuluhia naye. Baada ya chakula cha kutwa, mmorisko alirudi ndani ya 'zavra', pamoja na askari mmoja wa farasi wa Sultani, na msharifu mmoja ; alileta na pia kondoo tatu. Mitume hawa waliambia kapitani-mkuu kwamba mfalme atapata furaha kuaminisha naye, na kuingia katika hali ya urafiki ; tena, atamjalia kwa nia kamili kapitani-mkuu vyote vinavyopatikana katika nchi yake, hata marubani au chochote kingine. Aliposikia hilo,kapitani-mkuu alituma habari ambayo ataingia bandarini siku ifuatayo na alipeleka mbele na mitume wa Sultani 'balandrau' (6), shada la ushanga mbili, bakuli tatu za kunawa mikono, kofia moja, makengele matatu, vipande viwili vya 'lambel' .(7)

Kutokana na jambo hilo, Jumanne, tulikaribia mji. Mfalme alipeleka kapitani-mkuu kondoo sita, tena, vipimo vya karafuu, jira, tangawizi, kungumanga, na pilipili, pamoja na taarifa kumwambia ingawa alitaka kuzungumza katikati zote wawili, naye (mfalme) alikuwa tayari kutoka kwake katika dau lake, na kapitani-mkuu anaweza kumkutana naye juu ya chombo.

Siku ya Jumatatu, baada ya chakula cha kutwa, alipokaribia vyombo dau la mfalme, kapitani-mkuu aliingia mara moja chombo chake kimoja, kilichokuwa kimepambwa vizuri, na maneno mengi mema yalizungumzwa muda vilipolala kandokando. Mfalme alipoalikia kapitani-mkuu aje kupumzika nyumbani kwake, na baadaye (mfalme) atakuja kuamkia yeye melini, kapitani-mkuu alisema hakuruhusiwa na bwana wake kwenda nchi kavu, na ingawa angefanya hivyo, itapelekwa ripoti mbaya yake. Mfalme alitaka kujua nini itaongezwa na watu wake angalienda yeye kuzuru melini, na ataweza kuwaeleza namna gani hao? Halafu, aliuliza jina la mfalme wetu, ambalo lililoandikiwa , na yeye alisema tuliporudi atapeleka balozi nasi, au barua.

Walipokwisha sema yote waliotaka kusema, kapitani-mkuu aliwaitia Mamorisko wale aliyechukua yeye wafungwa, na alirudishia wote. Hilo liliridhisha mfalme mno, naye alisema yeye alithamini jambo hilo zaidi kuliko ingawa angepata zawadi ya mji. Na mfalme,akawa na furaha sana, alizunguka duara ya meli zetu, ambazo zilipiga mizinga ya kumsalimia. Karibu saa tatu zilipita hivyo. Alipoondoka mfalme, alikwenda katika chombo cha mtoto wake mmoja pamoja na msharifu, na aliwachukua wawili wa sisi naye, wale ndio aliotaka kuwaonyesha jumba lake . Tena, alimwambia kapitani kwamba kama yeye hawezi kutelemka katika bara, yeye mwenyewe atarudi siku ifuatayo mpaka pwani, na ataamrisha askari wake wa farasi wacheze mazoezi.

Mfalme alivaa joho-kifalme la hariri lililokungwa na atlasi ya rangi majani na kilemba cha mali (8). Alikuwa ameketi juu ya vyeti viwili vya shaba nyeupe, chini ya mwavuli duara ya atlasi nyekundu uliokazwa juu ya mti. Mzee mmoja aliyemngojea kama mtoto wake mtumishi alikamata upanga mfupi futikwa katika uo wa fedha. Walikuwa wachezaji wengi wa zumari (9), na siwa mbili za pembe za michoro, ukubwa wa mtu mzima, zilizopigwa na tundu kandoni zao, na zilizolingana sauti na zumari.

Siku ya Alhamisi kapitani-mkuu na Nicolau Coelho walienda na makasia mbele wa mji, na sitahani ya mashua zao ndefu iliwekwa mizinga. Walikuwa watu wengi ukingoni, na pamoja nao wapanda farasi wawili walioonekana kuwa na furaha mno katika mchezo wa kupigana. Mfalme alitwekwa begani ndani ya mahmili kutoka daraja la mawe la kasri yake mpaka mbavuni mwa mashua za kapitani-mkuu. Aliomba tena kapitani aaje nchi kavu, tena alikuwa na babaye ambayo alitaka kumwona, na hata yeye na watoto wake walikuwa tayari kupanda juu ya meli zao kama wawekwa amani. Lakini, kapitani- mkuu, aliomba amsamehe kutofanya....

Mji wa Malindi upo juu ya hori, na hutandama urefu wa ukingo. Hufanana na Alcochete(10). Nyumba zake zaenda mpaka juu na zimepakwa chokaa, na zina madirisha mengi; upande wa bara, kuna vichaka vya minazi, na kila mahali pale hulimwa kupanda mahindi na mboga.....

Maelezo mafupi:

• 1. Az zau, Arabic; dau - katika maandiko, Kireno, 'zavra'.
• 2. Kiingereza. ; cutlasses Kireno; tarcados
• 3. Palm Sunday : Jumapili kabla ya Pasaka; Kiarabu; 'ahd as-s'aaf .
• 4. Kireno: carta; Kiarabu; kharta.
• 5. Kireno : barca. mashua.
• 6. balandrau :Kivazi cha chama cha kikristo, 'Ndugu za Rehema'.
• 7. lambel : Aina ya pamba nyenye milia iliouzwa sana muda wa kuanza biashara na nchi za Afrika.
• 8. Touca ; Kireno : sub. f.- turbante; turban; [Porto Editora. ]
• 9. Anafils ; Kireno : sub. m - trombeta mourisca; moorish trumpets. Kiarabu : an-nafīr; ny. anfār.
• 10.Alcochete : Jina la mji juu ya mto wa Tagus, Magharibu ya Kusini , Ureno - [tazama picha ya juu.]

Back to Top

PAGE 7a

I Previous page I Full page List I Next page

Safari na vitendo vya Dom Francisco 1505 A.K / 910 A.H