Hemûyê gundiyan ku li çolê di nav zeviyan de paleyî dikirin, ji germê direviyan û xwe bi zor diavêtin mal. Piştî ku bi nan û dew kêlekan dijidandin, bi çavên xewirandî di wan eywanên hênik de diketin nav lepên xeweke kûr, heta ku qiyale dişikiya. Jixwe, zevî li derûdora gund bûn; her perçe pîneyek. Şivanan jî keriyên pez berdidan devê çeman, di siya darên çinaran de mexel dianîn. Hemû heywanên kûvî, teyr û tilûr di xewa navrojê de. Dinya tenê ji germahiyê re dima.
Ez nizanim ku min dîsa çi sûc kiribû, çi weqîetek dabû ku diya min binê guhên min sor kiribû û ez ji xwarina navrojê jî mehrûm mabûm. Ketim ber û berê çem, berjêr çûm, heta ku giham ber bexçeyê Gola Sipî. Ji erdê leylan difuriya. Li ser dar û beran çirre-çirra çirçile û kêzikan bû.
Binê Gola Spî seranser helan e, dora wê xîzeke paqij, çurisandî û ava wê jî pak û zelal. Lewma jî ev navê han lê bûye. Heye bi qasî pêncî metreyan dirêj û berahiya wê jî bi qasî deh metreyan. Cihê herî kûr bi qasî qama zilamekî. Perrê wî alîyê golê zinarekî mezin; yekpare kevir. Tu dibêjî qey yekî vî zinarê bilind mîna seriyek penêr di navê de felq kiriye ku her tim golê di bin siya xwe de dihêle. Perrê vî aliyê golê jî tev bexçe. Bexçeyê Apê Wuso. Bexçe jî hema bexçe ye ha! Eynî ji cinetê kuncek. Tu li darê dinê kîjan dara fêkî mirad bikî Apê Wuso tê de çandiye. Niha încas gihane. Guliyê încasan ên nazik ku nikarin di bin barê xwe de li piya bisekinin, Apê Wuso darên digo dane binî. Darên încasan, bi wî rengê erxewanî yê încasan ku di nav pelgên kesk de ne, mîna keçikên bedew û gihayî yên gundiyan xemilîne.
Ez birçî bûm, eynî nava min dinisilî. Çawa çavên min bi wan încasan ket av ji devê min herikî. Jixwe, ew kela hêrsê jî hîn li ser min bû. Wê kêliyê min dixwest ez girrê xwe bi tiştekê ve bidim. Ez ketim nav bexçe. Xwêdaneke tenik mîna mijekê veniştibû ser încasan. Min hembêza xwe bi încasan tijî kir û berê xwe da keviya Gola Spî. Li bin sênca bexçe, di nav qelşa zinarekî de ku guliyên biyekê xwe raxistibû ser, rûniştim. Min pişta xwe sparte kevir û wisa xeydok xeydok dev li încasên xirpoke kir. Heta ku diranên min ji tirşiya wan sekihîn.
Tam ez ê rabûma ser xwe, min ê cilên xwe ji xwe bikira û berê xwe bida nav golê, a wê demê, bi dengê qirçe-qirça lingên yekê ku li ser xîçên devê çem dimeşiya re veciniqîm. Ev Cemîle bû dihat. Gundiyan jê re digot, “Cemê”. Cemîle keça Taxa Jêr e. Taxa wan di keviya çem de ye. Qet birayê wê tunene, pênc xwişk in. Cemîle mezina gişa ye. Niha ez baş nizanim, lê ez texmîn dikim ku di panzdeh-şanzdeh saliya xwe de bû. Lewre ez di temenê xwe de dizanim. Wê demê ez di sêzdeh saliya xwe de bûm û ew jî du-sê sal ji min mezintir bû.
Cemîle hêdî hêdî dihat. Mîna ku li yekî bigere, yan jî pêjna hinekan bike, guhê xwe bide ser dengek, xiştêniyek, a wisa bi baldarî li dora xwe dinihêrt. Min xwe di bin guliyên biyê de veşart. Serê min di nav pelgan de û min ew gelekî xweş didît. Bi qasî çend metreyan ji min wê de bû.
Cemîle çû ber avê. Solên xwe yên sor ên naylonî ji piyên xwe derxistin. Delingên derpiyê xwe hildan, bi her du destan bi dawa kirasê xwe yê gulgulîn girt. Dawa kirasê wê eynî mîna baskên teyrekê ku bixwaze bifirre, wisa vebûbû. Pêşî serê pêçiyên lingên xwe kirin nava avê. Dû re heta nîvî çaqên xwe kirin nav avê. Di ber û berê re golê berjor çû. Dîsa vegeriya. Sekinî. Dîsa bi hemet li der û dor nihêrî.
Dinya bêdeng bû. Ava golê di bin tîrêjên tund ên navrojê de wergeriyabû rengê şîr. Spî, zelal. Cemîle li ber solên xwe sekinî. Pêşî çîta xwe ya şîn a ku dora wê tev bi morî bû, ji serê xwe kir. Dû re guliyên porê xwe yê reş vekirin. Serê xwe bir û anî. Porê wê mîna pêlên avê di nav pişta wê de herikî. Dirêj bû. Dîsa zû bi zû awir avêtin vî alî, wî alî û kirasê xwe di ser serê xwe de qelabt.
Di bin kiras de tu tiştek lê tune bû. Niha ji navtengê jortir canê wê li derve bû. Ji qirikê berjêr spî, eynî mîna berfê bû. Memikên wê yên ku her yek bi qasî sêveke mezin bûn, ji kêlekê ve ji min dixuyan. Çîlspî bûn. Sermemikên wê jî eynî dendikê hinarê. Kirasê xwe bi semt danî ser çîta xwe. Derpiyên xwe berjor dan û ber bi nava golê ve çû. Mîna marekê şemitî nava avê...
Min nefesê xwe girtibû. Kulpe kulpa dilê min bû. Ez hem gelekî kêfxweş bûm ku wisa keçikekê tazî dibînim û hem jî şaş bûbûm; herhal ez ditirsiyam jî. Heyecanekê ku ez aniha nikarim tarîf bikim hemûyê bedena min, ruhê min, hîsên min kiribû dest xwe. Wisa hîsên xerîb, ewên ku min ta niha qet jî nasnekirine di nav dilê min de pêl didan, li nav hev diketin, dikeliyan. Canê min ji ber dilerizî.
Heta ku av giha navtenga wê çû nava golê. Bi destê xwe yê rastê avê avête sing û berê xwe. Veciniqî. Dû re dest avêt serê pozê xwe û serê xwe kir binê avê. Porê wê li ser avê mîna kevzê belav bû. Bi şelpênî serê xwe ji nav avê deranî. Li ser hev bêhna xwe dida û digirt. Careka dî xwe berda binê avê, careka dî... Dest bi avjeniyê kir. Bi her du destan avê dikişand binê singê xwe û bi tevî derpiyê xwe ve lingên xwe dişelpand nav avê. Porê wê di nav pişta wê de belav dibû. Bi qasî çend qamên xwe wisa çû. Fetilî. Hat keviya golê. Bi her du destan porê xwe esirand. Memikên wê tam li hemberî min bûn. Min bi xişim dev li încasa di destê xwe de kir. Cemîle derpiyê xwe yê şil ji xwe kir, li hev lefand. Esirand...
Niha Cemîle tazî, bi hemûyê xetên bedena xwe ya teze û spî li pêş min bû. Uryan. Mîna masîyekê, mîna serperiya binê behran. Derpiyê xwe li ser tehtekê raxist.
Cemîle çîptazî: memik, navok, hêt, ran, çaq hemû tazî. Nava ranan. Bi pirç bû nava ranan. Pirçekî reş. Sêgoşe. Bi qasî lepa destekî. Nava ranên min tîr da. Min tevayî dinê di tazîbûna Cemîleyê de xeyal dikir: Dar û berên ku pelgên xwe diweşînin, teyr û tilûr, hemû heywanên ku pûrtê xwe diweşînin, marên ku kirasê xwe dihêlin û diherin... Her tişt, hemûyê tiştan çîptazî. Kayînat seranser li ber çavên min ma tazî.
Cemîle tazî ye. Ava golê spî. Roj spî, helan û xîçên nava golê spî. Kevir û zinar û teht, hemû spî. Canê Cemîleyê spî. Dilopên avê ji canê wê diherikin jêr. Porê reş, mîna şelaleyê. Çav şehla. Memikên teze. Hildayî. Ne mîna memikên wan jinên ku min ew tazî li keleşoyê dîtibûn. Lêvên bi goşt, di rengê sorgulê de. Cemîle di nav ava Gola Spî de mîna tayê nîlûferekê. Ruhê min ê jixweçûyî di nav heyecaneke xerîb de xerq bûye. Temamê bedena min bi lerizîna zewqeke ecêb ket cezbê.
Cemîle tazî ye di nav avê de. Xwar dibe. Porê wê di her du kêlekên wê de tê xwarê. Pişta wê ya spî mîna berfê dixuye. Cemîle bi avê re dilîze... Bi tenê ez hemûyê van tiştan temaşe dikim. Ez im, şahidê tazîbûna Cemîleyê. Bi avjeniyê çû heta serê wî aliyê golê. Ji ber çavên min winda bû. Min nikarîbû çavên xwe ji dîtina vê dîmenê mehrûm bihêlim.
Du heb încas di nav destê min de mabûn. Ji cihê xwe rabûm, çûm heta ber kirasê Cemîleyê. Mîna hêkelek li piya sekinîm. Çavên min ziq li ser Cemîleyê ne. Min hemû tevgerên wê dişopandin. Ez ketim nav xeyaleke kûr: Ez û Cemîla em bi hev re di nav avê de ne. Canê me li hev lefiyayî û di bin avê de, em di hembêza xeweke sivik de ne. Em nefes nagirin lê ewçend jî em ji mirinê dûr in... Ew jana di nav ranên min de niha har bûye.
Ez hîn heft-heşt salî bûm. Niha ez nizanim bê ji bo anîna çi bû, lê ez dizanim diya min ez şandibûm mala wê jinikê. Bîst û pênc- sîh salî û kordunde bû. Dema ez çûm, serê sibehê bû. Ji derî ketim hundir. Pêjna kesî nedihat. Dema ez di deriyê odê yê ku li ser piştê bû de ketim alî hundir, min bala xwe dayê ku wa ye, porê xwe şeh dike. Porê wê şil bû. Porekî tarî. Di meleqofê wê yî sor de ji canê wê yî şil avê xwe dabû der. Memikên wê yên gir heta bi nîvî li der bûn. Yeka qelew a bi goşt bû. Canê wê jî spî. Ez tê de mat mam. Ne min diwêrîbû dengê xwe bikim, ne paş ve vegerim û ne jî pêş de herim. Devê min vekirî mabû. Mîna gulên berrojê ku her tim rojê taqîb dikin, awirên min jî wisa tê de mat mabûn.
Ji nişka ve hay li min bû. Bi bişirîn û hinek jî şaşmayî, got:
-Wîî! Tu kengî hatî?
Min got:
-Diya min...
Û min nikarîbû tiştek jî bibêjim. Qirika min zipîziwa mabû. Zimanê min nedigeriya. Min bazda der. Dengê wê li dû min dihat, lê êdî ez nizanim ku çi digot.
Dîsa, rojekê ew jinik hat mala me. Min kêr li destê xwe xistibû. Wê û diya min pev re destê min pêçan. Diya min her dipilpilî û diçelpand pişt stûyê min ku lewma jî ez digiriyam. Wê ez kirim hembêza xwe. Serê min hişk di nav her du memikên xwe yên qelew de jidand. Wisa bêhneke xweş ji memikên wê hate pozê min. Ez xweberî aşt bûm. Giriyê min di cih de sekinî. Aveke şîrik li hemûyê bedena min wergeriya. Min qet jî nedixwest ew serê min ji nav memikên xwe hilde. Bila wisa bimaya, heta bi heta...
Ez dibêjim qey min dil berdabû wê jinikê. Hezkirineke bêqusûr û wisa jî paqij ji bo wê jinikê di nav dilê min de dikeliya. Bi wan xeyalên xwe yên masûm min dixwest bila mêrê wê bimre û ez bibim mêrê wê.
Rojekê jî min di keleşoyê de canê çend jinan tazî dîtibû. Min cilên bavê xwe yên neşûştî li dû diya xwe biribûn. Ev keleşoyê hemûyê gund bû. Di bin siya daregûzan de ji dîwareke hişkebend hatibû lêkirin. Servekirî bû. Rojên înîyan jinên gund diçûn li wir beravê dikirin.
Dema ez ketim hundir, pêşî ew jinika ku serê xwe dişûşt ket ber çavên min. Awirên min çûn nav lingên wê. Reş dikir. Ez tê de mat mabûm. Ji nişka ve jin hay li min bûn û qîrîn bi ser wan ket:
-Wî li minê!!! Tu bi qasî kerkî yî! Te çi şûr û mertalên xwe girtine û tu hatî nav jinan? Zû biteqiz!..
Ziravê min qetiya. Ji fediya hêsr li çavên min wergeriyan. Dema ku ez ketim der, dengê diya min dihat, digot:
-Qaltaxan, we kurê min bizdand, hewwû!..
Hirre-hira jinan bû. Pev re diaxifîn û dikeniyan. Eynî mînanî mirîşkan qareqara wan bû...
Cemîle avjenî dike. Mîna masiyekê. Xwe di bin avê re dike, derdikeve. Devrû, li ser piştê, li ser kêlekê avjenî dike...
Û Cemîla çav bi min ket! Qîştên jê çû:
-Wî dayê, daykê! Tu li çi digerî?.. Kuçik, berê xwe wê de ke! Ez tazî me!..
Destê xwe yê çepê da ser her du memikên xwe. Destê rastê jî bir nav ranên xwe. Ziq li min dinihêrî. Di nav avê de gavên fereh diavêt. Eynî mînanî xezaleke kûvî ku ketibe dafika seydvanan. Ez li cihê xwe mat mabûm. Cemîle hey di ser min de diqîriya:
-Ez ji te re dibêjim! Berê xwe wê de ke! Ez dibêjim, tazî me, wîîî!..
Gelekî hêrs bûbû. Agir jê dibariya. Rûyê wê, dêmên wê sor bûbûn. Xwe gihand ber kirasê xwe, kêleka xwe da min. Memikên wê êdî nedixuyan. Kirasê xwe bi serê xwe de kir û bi xişim ajot ser min. Ez di cihê xwe de mîna hêkelekî cemidî bûm. Devê min vekirî. Çawa giha ber min, heta ku jê hat şimaqek li ser devê min xist. Çirîsk ji çavên min firiyan. Dengê şîrqîniya şîmaqa wê di zinarê jeber de olan da. Min xwe tev jî neda. Ez nizanim çi bi min hatibû. Mîna ku sêr ketibe ser min. Ne canê min êşiya û ne jî min xwe livand. Tameke şor li devê min wergeriya. Her du încas di nav destê min de mabûn. Min xwîn tû kir. Ji şerman bû ku hêsr wergeriyan çavên min. Û çavên min bi çavên Cemîleyê ve daleqiya bûn. Mat. Ji hêrsan destên wê diricifîn. Lêvên wê dilerizîn:
-Tu çi li min dinihêrî?! Ti kor î? Tu mîna şeytanan li çi digerî di vê germa havînê de?
Bi heman hêrsî vegeriya çû, solên xwe xistin lingên xwe. Hey dipitpitî... Çi dihat ber devê wê paş ve nedida. Ez nizanim ku min bi çi awayî kir, lê ew destê min ê ku her du încas tê de bûn xweberî ber bi alî wê ve dirêj bû û min bi dengekî sûcdar got:
-Încas...
-Încas ha! Tu ketî diziya bexçeyê Apê Wuso ne? Kero, tu hela bisekin! Ez ji diya te re bibêjim, eynî wê te post bike!..
Dest avêt derpiyê xwe. Herhal hîn zêde şil bû ku lewma jî qelabt û dîsa li ser tehtê raxist. Şaş bûbû. Nizanibû ku wê çi bike.
Her du încas di destê min de û destê min li hewa. Ez vegeriyam cihê xwe yê berê. Ez di bin siya biyê de, di nav qelşê zinar de dîsa rûniştim. Min pişta xwe da kevir. Ji devê min xwîn û ji çavên min jî hêsr diherikîn.
Cemîle hat. Mîna hêkelekê li ser min sekinî. Her du destên wê di kêlekên wê de. Min ziq li nav çavên wê nihêrî. Ez dibêjim qey dilê wê bi min şewitî, got:
-Tu digirî?
Di nav dengê wê de ji hêrsê bêhtir poşmanî û şefqet hebû. Her du încas ji nav destê min deranîn. Tam li pêşberî min rûnişt. Min bi dengekî xeriqandî got:
-Diya min li min daye. Ez xeyidîm, hatim vira...
Cemîle hem încasan dixwar û hem jî wê ava tirş ya încasan di devê xwe de dida hev. Kenekî ku hem şeytanî û hem jî poşmanî tê de bû li ser lêvên wê veniştibû. Got:
-Tu ji kesî re nebêjî ku min Cemîleyê tazî ditiye. Ezê te bikujim ha!..
-Ez nabêjim. Ziyaret li min xwe ku...
Wê hingê min bi dilê xwe yê aşt bi ser destên xwe hêsrên xwe paqij kirin. Wê jî hem încas dixwar û hem jî ziq li nav çavên min dinihêrî. Dawa kirasê xwe kişand jor, çaqên wê heta bi hêtan ketin derve. Li ser hev çaqên xwe didan hev û dîsa vedikirin, got:
-Binihêre, ger tu ji yekî re bibêjî, ez ê jî bibêjim ku tu ketiyî diziya încasên Apê Wuso ha!..
Dendika încasê ya dawî jî virrî nava golê kir. Ji ber şilahiya canê wê kirasê wê jî tev şil bûbû. Sermemikên wê ji nav kiras bel dikirin. Hay lê bû ku ez di memikên wê de mat mame. Wisa kone kone bişirî û got:
-Memikên min xweşik in?
Min got:
-Ê.
Got:
-Ên te jî hene?
Min got:
-Hene, lê diêşin.
Haa?! Tu êdî dibî zilam lewma. Hela ka şanî min de, ez bibînim.
Min zû pişkojên paçê xwe vekirin. Singê min wisa tazî kete der. Min li singê xwe dinihêrî. Cemîla ber bi alî min ve nêz bû. Her du lingên min kirin nava çaqên xwe. Dest avêt memikên min. Miz dan. Guvajtin... Li ser hev nefes dida û digirt; helke helka wê bû. Eynî bêhna petêxan ji devê wê dihat. Destên wê dilerizîn û memikên min diêşiyan. Min destên wê paş ve dan, min got:
-Diêşin!
Her du pişkojên kirasê xwe vekirin. Memikên xwe derxistin derve. Bi her du destên min girtin û birin ser memikên xwe, got:
-Memikên min xweşikin an ên te?
Dinya germ bû. Siya darebiyê hênik. Û memikên Cemîleyê bi awayekî din germ bûn...
____________________________
Not: Ev çîrok ji kitêba “Binê Dara Valêre De” ji zaravê Kirmanckî bo Kurmancî hatiye wergerandin. 11/02/2003 – Diyarbekir
