STATUT VKL 1588

	STATUT VIALIKAHA KNIASTVA LITOŬSKAHA 1588


	RAŹDZEŁ TRECI. Ab šlachieckich volnaściach i pašyreńni Vialikaha Kniastva Litoŭskaha.



	Artykuł 3. Ab zachavańni ŭ spakoi ŭsich paddanych Našych, hramadzianaŭ hetaha haspadarstva, z boku roznaha razumieńnia j užyvańnia nabaženstva chryścijanskaha. A chaj, taksama, pryviljem i prysiahańniem Našym jość zaćvierdžana spakoj pamiž roznymi ŭ relihii ludźmi zachoŭvać. Ab tym i Pahadnieńnie ŭ čas mižkaraleŭja, pra tuju reč pamiž stanami Karony Polskaje j Vialikaha Kniastva Litoŭskaha ŭčynienaje, dy ŭ hety Statut słova ŭ słova jość zapisanaje, kab pavodle jaho jak My, Haspadar, tak i ŭsi hramadzianie hetych haspadarstvaŭ dziejničali. Hetaje Pahadnieńnie z polskaje Uchvały pavodle prava, kožnamu narodu naležačaha, na svojskuju movu pierakładzienaje j svojskim ža piśmom u hety Statut zapisanaje, dy słova ŭ słova hetkim u sabie majecca: "My, Radcy ahulnahaspadarstvavyja duchovyja j śvieckija, i šlachta ŭsia, i stany inšyja adnoje dy niepadzielnaje Rečy Paspalitaje ź Vialikaje j Małoje Polščy, Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, Kijeva, Vałynia, Padlašša, zamli Małaruskaje, Pruskaje, Pamorskaje, Žamojckaje, Inflanckaje dy z haradoŭ ahulnahaspadarstvavych apaviaščajem usim razam, kamu naležyć na viečnaje toje rečy pamiatańnie, što ŭ hety niebiaśpiečny čas biez karala, uładara źvierchniaha znachodziačysia, staralisia ab tym usie pilna na Źjeździe Varšaŭskim, kab prykładam prodkaŭ svaich my sami spamiž saboju spakoj, spraviadlivaść, paradak i abaronu Rečy Paspalitaj utrymać i zachavać mahli. Dziela taho ž ćviordym adzinadušnym syzvaleńniem i śviatoju klatvaju sabie toje ŭsie supolna imiam usiaje Rečy Paspalitaje abiacajem i abaviazujemsia pad vieraju, honaram i sumleńniem našym: na budučaje anijakaha raźjadnańnia pamiž saboju nie čynić dy razłučeńnia anijakaha nie dapuskać, kab być u adzinaj niepadzielnaj Rečy Paspalitaj; i adnoje čascy biez druhoje ŭładara sabie nie abirać dy zmaŭleńnia asablivaha ź inšymi dziela taho nie narablać, ale pavodle miejsca j času, pryznačanaha tut, źjechacca ŭ hramadu ahulnahaspadarstvavuju, i supolna dy spakojna tuju spravu abrańnia ŭładara pavodle voli Božaje da vyniku słušnaha davieści. I na anikaha ŭładara nie pahadžacca jnačaj, adno z takovaju peŭnaju dy mienavitaju ŭmovaju, kab jon nam najpierš pravy ŭsi, pryvilja j volnaści našyja, jakija jsnujuć i jakija jamu prapanujem, pa abrańni zaćvierdzić musić. A mienavita toje zaćvierdzić: spakoj hramadzki pamiž raźjadnanymi j roznymi ludźmi ŭ viery j nabaženstvie zachoŭvać; i nas za miažu ahulnahaspadarstvavuju nikoli nie ciahnuć anijakim čynam: ani prośbaju karaleŭskaju svajoju, ani płačeńniem hrošaŭ; dy Rušeńnia Paspalitaha biez Uchvały Sojmavaje nie čynić. Dziela taho ž paŭstać praciŭka kožnaha takovaha abiacajem, chto by albo miejsca j čas inšy da Sojmu abrańnia ŭładara sabie abiraŭ i składaŭ, albo bojki čynić na tym Sojmie žadaŭ, albo lud vajskovy adasoblenna źbiraŭ, albo Sojmu henamu, zhodna z usimi ździejśnienamu, supraciŭlacca śmieŭ. A pakolki ŭ Rečy Paspalitaj jość adroznaść pamiž ludźmi niemałaja z boku viery chryścijanskaje, zabiahajučy tamu, kab z toje pryčyny pamiž ludźmi zvada jakaja škadlivaja nie pačałasia, jakuju ŭ inšych haspadarstvach jasna bačym, abiacajem toje sabie supolna za nas i za naščadkaŭ Našych na viečny čas pad abaviazkam prysiahi, pad vieraju, honaram i sumleńniem našym: što jakija z nas jość adroznyja ŭ viery – pavinny spakoj pamiž saboju zachoŭvać, i dla adroznaje viery j admietnaści ŭ choramach kryvi musiać nie pralivać, inakš toje budzie karacca adsudžvańniem majomaści, pavažnaści, viaźnicaju j vyhnańniem; i źvierchnaści anijakaje, ani ŭradu dziejańniu takovamu anijakim čynam nie dapamahać; i vohule, dzie by kroŭ chto pralivać žadaŭ, z toje pryčyny abaviazany ad hetaha zascierahacca. Ab tym usie my budziem adkaznyja, chacia by, taksama, pad vyhladam vyraku abo paradku sudovaha chto toje ŭčynić žadaŭ. Adnak ža z-za hetaha Pahadnieńnia našaha panskuju źvierchnaść anijakuju nad padnačalenymi (tak stanaŭ duchovych, jak i śvieckich) nie vyjmajem, i pasłuchmianstva anijakaha padnačalenych suprać panoŭ ichnych nie psujem. I, vohule, kali by takovaje svajavolle dzie było pad vyhladam nabaženstva, tady, jak zaŭždy było, budzie volna j ciapier kožnamu panu padnačalenaha svajaho niepasłuchmianaha (tak u duchovych, jak i śvieckich rečach) pavodle parazumieńnia svajaho pakarać. Dy chaj usie nadańni źvierchnaści j ułady karaleŭskaje hodnaści kaścielnaje – jak arcybiskupstvaŭ, biskupstvaŭ dy inšych usialakich dabrotaŭ – byli dadzienymi nia inšym, adno katalickaha kaścioła asobam duchovym, hramadzianam polskim pavodle Statutu. A dabroty cerkvaŭ pravasłaŭnych ludziam toje ž pravasłaŭnaje viery dadzienyja być pavinny. A pakolki spakoj ad taho šmat zaležyć, kab adroznieńni pamiž stanami ŭraŭnavažanymi byli, a spamiž stanam duchovym i śvieckim jość niemałaja adroznaść u rečach śvieckich biahučych, abiacajem usie tyja pamiž saboju paraŭnać na bližejšym budučym Sojmie abrańnia ŭładara. Spraviadlivaści ž paradak taki ŭ mocy zachoŭvajem, jaki sabie jakoje vajavodstva doma supolna pastanoviła abo jašče ŭzhodniena pastanović. Taksama j da abarony patrebnaje zamkaŭ pamiažoŭnych – chto ž kolviek kamu ŭ hetym na peŭny doŭh zapisaŭsia, i horadu paŭnamocnym zapisam adpaviadacca vyrašyŭ dabravolna (budź pierad śmierciu, abo ŭžo pa śmierci karaleŭskaje), takovy kožny pavodle zapisu svajaho niachaj zvykły ŭčynak praŭnaści vykonvaje. A panovie starastovie buduć pavinny paŭnamoctvam hetaha hramadzkaha abaviazku biez usialakaje vałačomicy čynam zvykłym sudzić i paśpiachova vykonvać takovyja spravy, aproč tych vajavodstvaŭ, jakija sabie kštałt albo sposab ździajśnieńnia spraviadlivaści asablivy pastanavili ŭ čas niabytnaści karala, albo jašče pastanavić mohuć.


advarotna	tytulnaja	dalej