D-) BUZ KIRICI ve ÖNLEYİCİ TESİSAT

Buzlanmanın Çeşitleri

• Mat: 0 derecenin altındaki sıcaklıklarda, görünüşü iğneli, kristal şeklinde, yüzeyi pürüzlü bir yapıya sahip.

• Parlak: 0 derece veya ona yakın sıcaklıklarda düzgün, saydam, yüzeylere yapışan bir yapıya sahip.

Buzlanmanın Tehlikeleri:

1. Kanatlarda ve dış yüzeylerde biriken buz öncelikle uçağın ağırlığını arttırır ayrıca profilin aerodinamik şeklini bozar. Bunun sonucunda taşıma kuvveti azalırken, sürükleme kuvveti artar. Eğer bu artış devam ederse uçak stola girer.

2. Pervaneli uçaklarda pervane palası üzerinde biriken buz tehlikeli titreşimlere yolaçar. (pervanenin balansının bozarak)

3. Karbüratör hava giriş kanallarında biriken buz motora giren hava hacmini azaltır, buda faydalı gücün düşmesine neden olur. Tepkili motorlarda hava giriş lülesinde oluşan buz motora giren hava debisini azaltarak tepkiyi düşürür. Eğer bu önlenmezse türbinler aşırı ısınır, bazı durumlarda kompressör girişinde de buzlanma görülür bu durum kompressör giriş kanallarında hava akımının hızlanması sonucunda basınç ve sıcaklığın düşmesinden kaynaklanır, bu durum devam ederse motor stola girer.

4. Uçak dış yüzeyindeki deliklerin buzlanması çok ciddi tehlikelere yol açabilir. Örneğin pitot statik delikler buzlanırsa, bunun çalıştırdığı Altimetre, Hava hız göstergeleri çalışmaz hale gelir, buda tehlikelidir.

5. Ayrıca pilot kabini ön camı buzlanırsa iniş ve kalkışta pilot önünü görmekte zorlanabilir.

Buzlanmayı Önleyici Metodlar

• Pnomatik (mekanik)

• Alkol (kimyasal)

• Sıkıştırılmış Hava ,Ekzos Gazları, Yanmalı Isıtıcılar, Elektrikli Isıtıcılar (termal)

Uçak Üzerinde Buzlanma Bölgesine Göre Kullanılan Yöntemler

Buzlanma Bölgesi	Kullanılan Yöntem
Kanat hücum kenarı	PNOMATİK-TERMAL
Dikey ve yatay stabilizatör hücum kenarı	PNOMATİK-TERMAL
Uçuş kontrol yüzeyleri	PNOMATİK-TERMAL
Kokpit ön camı, pencereler, antenler	ELEKTRİK-ALKOL
Pervane pali hücum kenarı	ELEKTRİK-ALKOL
Isıtıcı ve motor hava girişleri	ELEKTRİK
Stall uyarı cihazları	ELEKTRİK
Pitot tüpleri	ELEKTRİK
Tuvalet vb. çıkışlar	ELEKTRİK
Karbüratörler	TERMAL-ALKOL

Pnömatik Buz Önleme Sistemleri:

Bu tip sistemlerde kanat ve kuyruk hücum kenarlarına yerleştirilen kauçuk botlar kullanılır. Bu botlar genellikle yapıştırılarak monte edilirler. Kauçuk botlar çalışma süresince belirli bir işlem sırasına göre (merkez hücreler şişirilip boşaltıldıktan sonra dış hücreler şişirilir) şişirilerek, boşaltılır. Böylece buzların kırılıp, çatlamaları sağlanır. Kırılan buz parçaları hava akımı ile yüzeylerden uzaklaştırılır. Bu botlar motor tahrikli hava pompası ile yada jet motor kompressörlerinden alınan hava ile şişirilir. Şişirme sırası bir dağıtıcı valf ile yada seçici valflerle yapılır.

Termal Buz Önleme Sistemleri:

Termal sistemler buz oluşumunu önlemek ve özellikle hücum kenarlarındaki buzları uzaklaştırmak amacıyla kullanılır. Isıtılmış hava kaynakları şunlardır:

• Yanmalı ısıtıcılar: Her bir kanat ve kuyruk için ayrı sistemlere sahiptirler. Kanallar ve valfler hava akışını kontrol ederler. Bu sistem otomatik yüksek ısı anahtarları, termal çevrim anahtarları ile kontrol edilir. Ayrıca her iki kanatta eşit ısınmayı sağlayacak kontrol sistemi ve basınç güvenlik anahtarları kullanılır.

• Motor egsoz gaz ısı değiştiricileri: Kanat ve kuyruk hücum kenarlarındaki buzu önlemek için motor egsoz gazlarıda kullanılır. Genellikle elektrikli valflerle kontrol edilirler. Ayrıca kontrol valflerle ısıtılmış havanın geri dönmesi veya soğuk havanın buz önleme sistemine girmesi önlenir.

• Jet motor kompressörlerinden alınan hava: Bu sistemde shutt-off valfler, sıcaklık göstergeleri ve yüksek ısı ikaz lambaları mevcuttur.

Yer Buz Önleme Sistemleri

Uçaklar karlı havalarda hangardan sıfırın altındaki sıcaklıklarda çıkarıldığında, uçak üzerinde buzlanma meydana gelecektir. Bu nedenle uçak hareket etmeden önce buzlanmayı gidermek için alınan her türlü tedbir, tekrar buzlanma olasılığını önlemelidir.

Ortam sıcaklığı donma noktasının altında iken oluşan ıslak kar tortuları fırça vb. açlarla temizlenmelidir. Anten, stall uyarı cihazları vb. karla kaplanabilecek cihazların temizlik işlemi sırasında zarar görmemesine dikkat edilmelidir.

Sıfırın altındaki derecelerde oluşan hafif kuru kar eriyinceye kadar hava üflenir. Ancak bu işlem hassasiyet istediğinden (tekrar buzlanmaya karşı) sıcak hava kullanımı tavsiye edilmez.

Ağır buz ve kar tortuları buz çözücü sıvı kullanılmasıyla kaldırılabilir. Bu sıvılar (etilen, glikol ve isopropil alkol vb.) uçağın üreticisi tarafında tavsiye edilen sıvılar olmalıdır. Ayrıca çözme işleminde güç kullanmaya kakışılmamalıdır.

Bu işlemden sonra uçuş için gerekli şartların mevcut olup. olmadığı tekrar gözden geçirilmelidir. Kontrol yüzeyleri gibi menteşeli kısımlar hareket ettirilerek işlerliği kontrol edilmelidir. iniş takımlarında ve kapılarda buz eya kar tortuları olup olmadığı; kilitlerin çalışıp çalışmadığı incelenmelidir.

Kar ve buz türbinli motor içine girebilir ve kompressörde buzlanmaya yol açabilir. Kompressör elle döndürülemezse, buz çözülünceye kadar motor içine doğru sıcak hava üflenmelidir.

Su ve Tuvalet Hat Isıtıcıları

Tuvalat ve su hatlarındaki buzlanmaları önlemek için ısıtılmış hortumlar, şeritler, battaniyeler, hattın etrafına sarma yöntemiyle gerçekleştirilen ısıtıcılar ve lastik şerit ısıtıcılar kullanılır.

Öncam ve Karbüratör Buz Önleme Sistemleri

Öncam ve karbüratördeki buzu kaldırmak için bazı uçaklarda alkollü buz önleme sistemlerinden yararlanılır. Bu sistemde alkol tanklarından sağlanan sıvı, alkol pompaları çalıştırıldığında devreye giren bir selonoid valfle kontrol edilir. Selenoidden gelen alkol filtre edilerek karbüratöre ve öncama gönderilir. Alkol pompasının kontrolu mafsallı anahtarlarla sağlanır.

Pitot Tüpü Buz Önleme Sistemleri

Pitot tüpü içinde buz oluşumunu önlemek için elektrikle ısıtılan bir elemandan yararlanılır. Kokpitte yerleştirilen bir anahtar bu elemana giden gücü kontrol eder.

Yağmur Önleme Sistemleri

Yağmur damlaları uçuş esnasında öncama vurduğunda tehlikeli olabileceğinden muhakkak giderilmelidir. Bunları gidermek için kullanılan yöntemler şunlardır.

1. Elektrikli öncam silecek sistemleri: Bu sistemde silecek ağızları, gücünü uçak elektrik sisteminden alan bir elektrik motorundan alır. Pilot ve yardımcı pilot öncam silecekleri ayrı sileceklerle kontrol edilir.

2. Hidrolik öncam silecek sistemleri: Bu sistemler, uçağın ana hidrolik sisteminden gelen basınçlı sıvı ile çalışır. Öncam sileceklerinin hızını kontrol etmek ve çalışıp-çalışmamasını sağlamak amacıyla bir hız kontrol valfi kullanılır.Bu sistem uçak yapısal ağırlığını arttırır.

3. Pnömatik yağmur önleme sistemi: Ön cam sileceklerinin kullanımında iki temel problem ortaya çıkmaktadır. Birincisi, aerodinamik kuvvetlerin de etkisiyle sileceklerin cam üzerinde oluşturduğu basınç ve bunun neden olduğu çizikler ve çatlaklar; diğer problem ise çok yağışlı havalarda sileceklerin hızlı çalışmasının zorlaşarak sarsıntıya neden olmasıdır. Sonuç olarak sileceklerin kötü hava şartlarında yetersiz kalması birçok problem yaratacaktır. Türbin motorlu uçakların gelişmesiyle birlikte pnömatik yağmur önleme sistemleri yaygın olarak kullanılmaya başlanmış ve sileceklerin dezavantajları ortadan kaldırılmıştır. Bu sistemde motor kompresöründen alınan yüksek sıcaklıktaki ve basınçtaki havanın borularla taşınarak öncama üflenmesiyle yağmurun öncamdan kaldırılması sağlanır.

4. Öncam yağmur püskürtücüleri: Çok yağmurlu havalarda cama çarpan yağmur damlaları camda bir film tabakası oluşturarak görüşü bozar. Eğer kokpit camına kimyasal bir sıvı püskürtülürse, yağmurun sürekliliği bozulur. Eğer uygulama yetersiz kalırsa periyodik olarak tekrarlanır. Uygulama sırasında püskürtücü sıvıya uygun öncam silecekleri de kullanılır. Sıvı püskürtücüler kuru cama uygulanmamalıdır. ayrıca püskürtücü tortuları öncam kenarlarında ya da kaplamalarda hafif lekelenmelere yada korozyona sebebiyet verebilir. Bunu engellemek için konsantre püskürtücü saf su ile seyreltilmelidir