Trịnh Nguyễn Ðàm Giang

Biên Soạn - Diễn Dịch Thơ

Thơ Chữ Hán Nguyễn Du
Bắc Hành Tạp Lục - Phần I

Lời Mở Đầu
Sách Tham Khảo Chính
Nguyễn Du: Tiểu Sử, Thân Thế, Văn Nghiệp
Bắc Hành Tạp Lục- Phần I
Bắc Hành Tạp Lục- Phần II
Bắc Hành Tạp Lục- Phần III

119/249

(Số 119 trong 249 bài thơ chữ Hán của Nguyễn Du)

Long Thành Cầm Giả Ca

Long thành giai nhân
Tính thị bất ký thanh
Độc thiện Nguyễn cầm
Cử thành chi nhân dĩ cầm danh
Học đắc tiên triều cung trung cung phụng khúc
Tự thị thiên thượng nhân gian đệ nhất thanh.

Dư ức thiếu thời tằng nhất kiến
Giám hồ hồ biên dạ khai yến
Kỳ thời tam thất chính phương niên,
Hồng trang yểm ái đào hoa diện
Đà nhan hám thái tối nghi nhân;
Lịch loạn ngũ thanh tùy thủ biến
Hoãn như sơ phong độ tùng lâm,
Thanh như song hạc minh tại âm
Liệt như Tiến phúc bi đầu toái tích lịch (1)
Ai như Trang tích bệnh trung vi Việt ngâm (2)
Thính giả mĩ mĩ bất tri quyện
Tiện thi Trung hòa đại nội âm. (3)

Tây sơn chư thần mãn toa tận khuynh đảo
Triệt dạ truy hoan bất tri bão
Tả phao hữu trịch tranh triền đầu (4)
Nê thổ kim tiền thù thảo thảo.

Hào hoa ý khí lăng vương hầu
Ngũ lăng thiếu niên bất túc đạo (5)
Tính tương tam thập lục cung xuân
Hoạt tố Trường An vô giá bảo. (6)

Thủ tịch hồi dầu nhị thập niên,
Tây sơn bại hậu dư tam thiên (7)
Chỉ xích Long Thành bất phục kiến
Hà luống thành trung ca vũ diên.

Tuyên phủ sứ quân vị dư trụng mãi tiếu (8)
Tịch trung ca kỹ giai niên thiếu
Tịch mạt nhất nhân phát bán hoa
Nhan sấu thần khô hình lược tiểu
Lang tạ tàn mi bất sức trang
Thùy tri tựu thị đương thời thành trung đệ nhất diệu.

Cựu khúc thanh thanh ám lệ thùy
Nhĩ trung tĩnh thính tâm trung bi,
Mãnh nhiên ức khởi nhị thập niên tiền sự
Giám hồ tịch trung tằng kiến chi
Thành quách suy di nhân sự cải
Kỷ xứ tang điền biến thương hải
Tây sơn cơ nghiệp tận tiêu vong
Ca vũ không di nhất nhân tại.

Thuần tức bách niên năng kỷ thì
Thương tâm vãng sự lệ triêm y
Nam hà qui lai đầu tận bạch (9)
Quái để giai nhân nhan sắc suy.

Song nhãn trừng trừng không tưởng tượng
Khả liên đối diện bất tương tri.

Người Gảy Ðàn Ở Long Thành

Người đẹp Long Thành
Họ tên không được biết
Riêng thạo đàn Nguyễn cầm
Dân trong thành gọi nàng là cô Cầm
Gãy khúc “Cung phụng” từ triều vua xưa
Một khúc đàn hay tuyệt từ trời đưa xuống thế gian.

Nhớ hồi trẻ tôi đã gặp nàng một lần
Bên hồ Giám trong một đêm yến tiệc
Tuổi cô cỡ hai mươi mốt
Áo hồng ánh lên khuôn mặt đẹp như hoa
Rượu đậm thêm nét mặt ngây thơ khả ái
Ngón tay lướt năm cung réo rắt
Tiếng khoan như gió thổi qua rừng thông
Thanh trong như đôi hạc kêu nơi xa xôi
Mạnh như sét đánh tan bia Tiến phúc
Sầu bi như Trang Tích lúc đau ốm ngâm rên tiếng Việt
Người nghe nàng say sưa không biết mệt
Trong khúc nhạc đại nội Trung Hoà.

Quan tướng nhà Tây say rượu nghiêng ngả
Lo vui chơi suốt đêm không nghỉ
Bên phải bên trái tranh nhau cho thưởng
Tiền bạc coi thường có nghĩa chi.

Vẻ hào hoa hơn bậc vương hầu
Giới trẻ nơi Ngũ Lăng không đáng kể
Dường như ba mươi sáu cung xuân
Nay Tràng An đã hun đúc được một báu vật vô giá.

Trong đầu nhớ lại đã hai mươi năm
Tây sơn thua bại, tôi vào Nam
Long Thành gần mà cũng chẳng được thấy
Còn nói chi đến chuyện múa hát trong thành.

Nay Tuyên phủ sứ bày cuộc vui đãi tôi
Ca kỹ trẻ xinh cả một đám
Chỉ có một kẽ tóc hoa râm ngồi cuối phòng
Mặt xấu, sắc khô, người hơi nhỏ
Mày phờ phạc không điểm phấn tô son
Sao mà đoán được người này là đệ nhất danh ca một thời.

Điệu nhạc xưa làm ta thầm nhỏ lệ
Lắng tai nghe lòng càng đau xót
Tự nhiên nhớ lại hai mươi năm trước
Bên hồ Giám trong dạ tiệc ta đã thấy nàng
Thành quách đã chuyển, người cũng đổi thay
Nương dâu trở thành biển cả đã nhiều
Cơ nghiệp Tây sơn cũng đà tiêu tán
Sót lại đây còn người múa ca.

Thấm thoắt trăm năm có là bao
Cảm thương chuyện cũ dùng áo thấm nước mắt
Ta từ Nam trở lại, đầu bạc trắng
Trách làm sao được sắc đẹp cũng suy tàn.

Hai mắt trừng lên tưởng nhớ chuyện xưa
Thương cho đối mặt mà chẳng nhìn nhận ra nhau.

120/249

Thăng Long I

Tản Lĩnh Lô Giang tuế tuế đồng. (1)
Bạch đầu (2) do đắc kiến Thăng Long.
Thiên niên cự thất thành quan đạo,
Nhất phiến tân thành một cố cung.
Tương thức mỹ nhân khan bão tử,
Đồng du hiệp thiếu tẫn thành ông.
Quan tâm nhất dạ khổ vô thụy,
Đoản địch thanh thanh minh nguyệt trung.

Thăng Long I

Núi Tản sông Lô qua bao năm trời đều vẫn vậy,
Bạc đầu nay lại thấy được Thăng Long.
Những tòa nhà cũ nghìn xưa, nay đã trở thành đường đi,
Một dải thành mới thay dấu cung điện cũ.
Những người đẹp biết ngày xưa nay đều đèo bồng con trẻ,
Bạn hào hiệp lúc trẻ cũng đều già cả.
Suốt đêm khổ tâm nghĩ ngợi không ngủ được,
Nghe tiếng sáo văng vẳng trong ánh trăng.

121/249

Thăng Long II

Cổ thời minh nguyệt chiếu tân thành,
Do thị Thăng Long cựu đế kinh
Cù hang tứ khai mê cựu tích
Quản huyền nhất biến tạp tân thanh
Thiên niên phú quý cung tranh đoạt
Tảo tuế thân bằng bán tử sinh
Thế sự phù trầm hưu thán tức
Tư gia đầu bạch diệc tinh tinh.

Thăng Long II

Trăng thuở nào chiếu sáng khu thành mới
Vẫn là một Thăng Long của ngày xưa
Đường ngang đường dọc lạc cả lối
Nghe tiếng sáo tiếng đàn cũng đượm âm thanh mới
Ngàn năm bả phú quý vẫn là mồi tranh đoạt
Bạn bè ngày trẻ nay kẻ sống người chết
Cuộc đời lên xuống ngưng ca thán
Thân ta thì mái tóc bạc lốm đốm mau.

122/249

Ngộ Gia Đệ Cựu Ca Cơ

Phồn hoa nhân vật loạn lai phi,
Huyền hạc qui lai kỷ cá tri. (1)
Hồng tụ tằng văn ca uyển chyển, (2)
Bạch đầu tương kiến khốc lưu ly,
Phúc bồn dĩ hĩ nan thu thủy,
Đoạn ngẫu thương tai vị tuyệt ti!
Kiến thuyết giá nhân dĩ tam tử
Khả liên do trước khứ thời y.

Gặp Người Hát Cũ Của Em Tôi

Nơi chốn thị thành gặp lại người sau thời loạn,
Hạc đen ta nay trở về có ai hay đâu.
Áo hồng đào hát giọng ca hay ngày trước,
Đầu bạc nay gặp lại than khóc nỗi chia lìa.
Chẳng thể vớt lại chậu nước đã đổ,
Ngó sen tuy đứt, mà tơ vẫn còn vương.
Nói chuyện biết lấy chồng khác có ba con,
Thấy thương cho vẫn mặc chiếc áo ngày xưa.

123/249

Quỉ Môn Quan

Liên phong cao sáp nhập thanh vân,
Nam bắc quan đầu tựu thử phân.
Như thử hữu danh sinh tử địa,
Khả liên vô số khứ lai nhân.
Tắc đồ từng mãng tàng xà hổ,
Bố dã yên lam tụ quỉ thần.
Chung cổ hàn phong xuy bạch cốt,
Kỳ công hà thủ Hán tương quân. (1)

Cửa Ải Quỷ Môn

Núi cao liên tiếp lên nhập vào mây xanh,
Cửa biên giới nam bắc phân chia nơi đây.
Một nơi có tiếng là đất sống chết,
Thương cho biết bao người phải đi qua lại.
Gai chông lấp cả đường lối, đầy rắn hổ ẩn nấp,
Khí chướng bốc đầy, ma quỷ tụ họp.
Gió lạnh suốt đời xưa thổi vào xương cốt trắng,
Công nghiệp lạ của tướng nhà Hán có chi mà đáng khen?

124/249

Lạng Thành Đạo Trung

Quần phong dũng lãng thạch minh đào,
Giao hữu u cung quyên hữu sào.
Tuyền thủy hợp lưu giang thủy khoát,
Tử sơn bất cập mẫu sơn cao.
Đoàn thành vân thạch tịch tương hậu,
Hồng Lĩnh thân bằng nhật tiệm dao.
Quái đắc nhu tình khinh cát đoạn,
Khuông trung huề hữu bút như đao.

Trên Con Đường Lạng Sơn

Một dẫy núi dài, gió đập mạnh vào đá nghe như sóng vỗ,
Rắn biển (thuồng luồng) có hang kín, chim quốc có tổ.
Nước suối họp lại thành dòng sông rộng mênh mông,
Núi nhỏ có khi nào cao hơn núi mẹ.
Mây đá thành Lạng (Lạng Sơn) như đợi nhau trong chiều hôm,
Bạn bè xưa ở núi Hồng Lĩnh lại càng xa hơn.
Nỗi nhớ nhung kỳ quặc dễ đứt đoạn thôi,
Trong tráp này ta có ngòi bút sắc tựa dao.

125/249

Giáp Thành Mã Phục Ba Miếu

Lục thập lão nhân cân lực suy,
Cứ an bị giáp tật như phi. (1)
Điền đình chỉ bác quân vương tiếu, (2)
Hương lý ninh tri huynh đệ bi . (3)
Đồng trụ cận năng khi Việt nữ, (4)
Châu xa tất cánh lụy gia nhi. (5)
Tính danh hợp thướng Văn (Vân) đài họa, (6)
Do hướng Nam trung sách tuế thì? (7)

Miếu Mã Phục Ba ở Giáp Thành

Ông già sáu mươi sức đà kém,
Vẫn áo giáp phóng lên ngựa nhanh như bay.
Nơi cung điện mong chuốc được nụ cười của vua,
Chẳng kể đến nỗi thương xót của anh em.
Cột trụ đồng chỉ lừa phụ nữ Việt,
Xe ngọc mang về thêm lụy vợ con.
Gác Vân đài tên ông nên được vẽ,
Chứ sao phương Nam lại phải thờ cúng ông?

126/249

Lưu Biệt Cựu Khế Hoàng

Táp niên cố hữu trùng phùng nhật, (1)
Vạn lý tiền đồ nhất xúc sơ.
Đạo lộ nhật lai tình vị cánh,
Vân sơn biệt hậu ý hà như?
Trướng nhiên phân thủ trùng quan ngoại,
Lão hĩ toàn thân bách chiến dư.
Tha nhật Nam quy tương hội phỏng,
Lục Đầu Giang thượng hữu tiều, ngư (2,3).

Lưu Biệt Bạn Họ Hoàng

Ba mươi năm mới gặp lại người bạn cũ,
Vạn dặm cũng là ngày bắt đầu cuộc hành trình.
Trên đường nói chuyện gần đây không hết tình,
Núi mây sau khi từ biệt bạn ra sao?
Buồn rầu lưu biệt bạn ngoài quan ải,
Thân già còn nguyên sau trăm trận chiến.
Ngày trở về Nam lại gặp nhau thăm hỏi,
Bến sông Lục Đầu, có người kiếm củi, kẻ đánh cá.

127/249

Trấn Nam Quan

Lý Trần cựu sự diểu nan tầm,
Tam bách niên lai trực đáo câm (kim).
Lưỡng quốc bình phân cô luỹ diện,
Nhất quan hùng trấn vạn sơn tâm.
Địa thiên mỗi vị truyền văn ngộ,
Thiên cận tài tri giáng trạch thâm.
Đế khuyết hồi đầu bích vân biểu,
Quân thiều nhĩ bạn hữu dư âm.

Cửa Thành Ải Nam Quan

Chuyện cũ Lý Trần khó mà tìm hiểu,
Ba trăm năm trở lại đến bây giờ.
Hai nước phân chia tại cửa thành này,
Một cửa ải hùng vĩ giữa muôn ngọn núi.
Lời truyền lại gây hiểu lầm trong trời đất,
Gần mặt trời thấm nhuần mưa giáng xuống.
Thiếu xa vương quay đầu trông qua tầng mây biếc,
Nhạc quân thiều dư âm còn nghe thấy trong tai.

128/249

Nam Quan Đạo Trung

Ngọc thư phủng há ngũ vân đoan, (1)
Vạn lý đan xa độ Hán Quan. (2)
Nhất lộ giai lai duy bạch phát,
Nhị tuần sở kiến đãn thanh san.
Quân ân tự hải hào vô báo,
Xuân vũ như cao cốt tự hàn.
Vương đạo đãng binh hưu vấn tấn,
Minh giang bắc thướng thị Trường An. (3)

Trên Đường Qua Nam Quan

Chiếu vua ban xuống từ trên từng mây năm sắc,
Muôn dặm một chiếc xe vượt qua trấn Hán.
Suốt đường ta chỉ làm bạn với mái tóc bạc,
Hai tuần rồi chỉ thấy toàn núi xanh.
Ơn vua bể rộng chưa báo đáp được gì,
Mưa xuân như có hơi lạnh thấm thân đến buốt xương.
Đường đi lên vua bằng phẳng chẳng cần hỏi ai,
Từ Minh Giang lên bắc sẽ thấy tỉnh Trường An (Yên Kinh).

129/249

Mạc Phủ Tức Sự

Triệt dạ la thanh bất tạm đình,
Cô đăng tương đối đáo thiên minh.
Kinh tuần khứ quốc tâm như tử,
Nhất lộ phùng nhân diện tẫn sinh.
Sơn lộc tích nê thâm một mã,
Khê tuyền phục quái lão thành tinh.
Khách tình chí thử dĩ vô hạn,
Hựu thị Yên Sơn vạn lý thành.

Làm Thơ Ở Nơi Tạm Trú

Suốt đêm tiếng thanh la đánh không ngừng,
Cô độc ngồi bên ngọn đèn đến tận sáng.
Mấy tuần nhớ nước lòng buồn như chết,
Ðường đi toàn gặp kẻ không quen.
Chân núi đầy bùn lún cả ngựa,
Bên khe suối quái tinh già ẩn nấp.
Khách tha hương tình cảm không có hạn,
Huống gì đường tới núi Yên còn xa vạn dặm (1).

130/249

Minh Giang Chu Phát

Tiêu cổ đông đông sơ xuất môn,
Vạn sơn trung đoạn nhất xà bôn.
Phù vân sạ tán thạch dung sấu,
Tân lao sơ sinh giang thủy hồn.
Biệt hậu quan sơn tư đệ muội, (1)
Vọng trung nham tụ kiến nhi tôn.
Nhật tà mạc hướng Hoa Sơn quá, (2)
Phạ (phụ) hữu thanh thanh trường đoạn vôn (viên).

Thuyền Ra Đi Trên Sông Minh Giang

Tiếng tiêu, tiếng trống nổi lên ầm ĩ lúc mới ra đến cửa sông,
Giữa những ngọn núi, một chiếc thuyền lướt nhanh.
Mây vừa chợt tan, núi trông xơ xác,
Lụt mới về, nước sông còn đục ngàu;
Từ lúc giã biệt nơi quan san, lại nhớ đến em trai, em gái,
Nhìn đống đá tụ lớn nhỏ lại nhớ con cháu.
Trời đã xế chiều, phải ngưng qua núi Hoa,
Sợ nghe tiếng vượn hú lại thêm buồn não ruột.

131/249

Hoàng Sào Binh Mã

Đại tiểu Hoa sơn sổ lý phân,
Hoàng Sào di tích tại giang tân.
Khởi tri Kim Thống Tần trung đế, (1)
Nãi xuất Tôn Sơn bảng ngoại nhân. (2)
Ngộ quốc mỗi nhân câu hạn lượng,
Cùng thời tự khả biến phong vân.
Viễn lai nghĩ vấn thiên niên sự,
Giang hộ dao đầu nhược bất văn.

Nơi Hoàng Sào Đóng Binh Ngựa

Núi Hoa lớn nhỏ chia cách nhau vài dặm,
Hoàng Sào lưu lại di tích ở bến sông.
Biết là vua Kim Thống của đất Tần.
Là người đội sổ bảng thi như Tôn Sơn,
Lỡ lầm việc nước vì gia phép câu nệ hẹp hòi,
Gặp thời tận cũng biến hóa được chuyện gió mâỵ
Khách từ xa muốn hỏi chuyện ngàn năm trước,
Ông lái thuyền chỉ lắc đầu không thốt lời.

132/249

Ninh Minh Giang Chu Hành (1)

Việt Tây sơn trung đa giản tuyền,
Thiên niên hợp chú thành nhất xuyên.
Tự cao nhi hạ như bát thiên.
Than thượng hà sở văn?
Ứng long kích nộ lôi điền điền, (2)
Than hạ hà sở kiến?
Nỗ cơ kịch phát thủy ly huyền,
Nhất tả vạn lý vô đình yên,
Cao sơn giáp ngạn như tường viên.
Trung hữu quái thạch sâm sâm nhiên,
Hữu như long, xà, hổ, báo,ngưu, mã la kỳ tiền.
Đại giả như ốc, tiểu như quyền.
Cao giả như lập, đê như miên,
Trực giả như tẩu, khúc như tuyền,
Thiên hình vạn trạng nan tận ngôn.
Giao ly xuất một thành trùng uyên.
Dũng đào phún mạt nhật dạ thanh hôi huyên.
Hạ lạo sơ trướng phí như tiên.
Nhất hành tam nhật tâm huyền huyền,
Tâm huyền huyền đa sở úỵ
Nguy hồ đãi tai cốt một vô để,
Công đạo Trung Hoa lộ thản bình,
Trung Hoa đạo trung phù như thị!
Oa bàn khuất khúc tự nhân tâm.
Nguy vong khuynh phúc giai thiên ý.
Cao tài mỗi bị văn chương đố,
Nhân nhục tối vi ly mị hỷ.
Phong ba na đắc tận năng bình,
Trung tín đáo đầu vô túc thị. (3)
Bất tín "xuất môn giai úy đồ" ,
Thí vọng thao thao thử giang thủy.

Đi Thuyền Trên Sông Ninh Minh

Dẫy núi Tây Việt có nhiều suối nhỏ,
Ngàn năm tụ lại thành một sông.
Nước từ trên trời cao đổ xuống
Trên ghềnh nghe có tiếng gì?
Tựa như rồng nước giận ầm ầm như sấm.
Dưới ghềnh thấy có chuyện gì?
Như cung nỏ căng bắn tên đi thật xa
Nước chảy muôn dặm không ngừng,
Núi cao kề cận bờ như bức tường thành.
Dẫy đầy hòn đá dị kỳ xít nhau
La liệt tựa như rồng, rắn, hổ, beo trâu ngựa
Lớn như nhà, nhỏ như nắm tay cũng có
Hòn cao sừng sững, hòn thấp ngủ nằm
Hòn thẳng như chạy, hòn uốn như suối
Nghìn hình muôn vẻ nói sao hết lời
Rắn rồng ẩn hiện dưới sâu vực thẳm
Sóng vỗ ầm ầm tung bọt ngày đêm
Mùa hạ nước lũ mạnh như sôi sùi bọt
Cuộc hành trình ba ngày thuyền, lòng dạ bồn chồn,
Lòng dạ bồn chồn chứa nhiều lo sợ
Hiểm nguy thuyền đắm biết chìm sâu mực nào
Rằng nghe Trung Quốc đường bằng phẳng
Ngờ đâu đường Trung Quốc lại thế này!
Sâu thẳm khúc mắc như lòng người
Hiểm nghèo, nghiêng phúc cũng do ý trời
Người có tài thường bị văn chương đố kỵ,
Thịt người ưa thích nhất là đám quỷ ma
Sóng to gió lớn làm sao trấn hết được
Lòng trung tín cũng sờn khi gặp hiểm
Nếu chẳng tin "Ra khỏi cửa là gặp đường nguy"
Thì hãy nhìn thử giòng sông nước đang cuồn cuộn chảy.

133/249

Vọng Quan Âm Miếu

Y thùy tuyệt cảnh cấu đình đài?
Phạt tận tùng chi trụy hạc thai
Thạch huyệt hà niên sơ tạc phá,
Kim thân (1) tiền dạ khước phi lai. (2)
Đình vân xứ xứ tăng miên định,
Lạc nhật sơn sơn viên khiếu ai
Nhất chú đàn hương (3) tiêu tuệ nghiệp. (4)
Hồi đầu dĩ cách vạn trùng nhai.

Trông Lên Miếu Quan Âm

Chốn xa xôi ai xây cất lên đình đài?
Phạt hết rừng thông làm rơi trứng hạc.
Hang đá đã đục phá tự năm nào,
Tượng Phật bay đến đêm hôm trước.
Mây ngưng bay mọi phương, chư tăng đà yên giấc,
Bóng chiều trên núi, vượn hú bi ai.
Một nén hương thơm giải tan nghiệp do trí tuệ gây nên,
Ngoảnh đầu lại đà cách núi muôn trùng lớp.

134/249

Tam Giang Khẩu Đường Dạ Bạc

Tây Việt trùng sơn nhất thủy phân,
Lưỡng sơn tương đối thạch lân tuân.
Viên đề thụ diểu nhược vô lộ,
Khuyển phệ lâm trung tri hữu nhân.
Tứ vọng vân sơn nhân độc lão,
Đồng chu Hồ Việt các tương thân.
Thập niên dĩ thất hoàn hương lộ. (1)
Ná đắc gia hương nhập mộng tần?

Đêm Đậu Thuyền Ở Cửa Sông Tam Giang

Một rặng núi Tây Việt, giòng sông phân chia đôi,
Hai núi đối nhau đá núi lởm chởm.
Vượn gào hú trên ngọn cây, chừng như không có lối đi,
Chó sủa trong rừng biết có người.
Bốn mặt mây núi một thân già lão,
Cùng thuyền Hồ Việt tương trợ lẫn nhau.
Mười năm quên đường trở về làng,
Làm sao quê nhà có thể nhập vào giấc mộng được?

135/249

Thái Bình Thành Hạ Văn Xuy Địch

Thái Bình thành ngoại tây phong khởi,
Xuy trứu Ninh Minh nhất giang thủy.
Giang thủy trứu hề giang nguyệt hàn,
Thùy gia hoành địch bằng lan can.
Nhị thập thất nhân cộng hồi thủ,
Cố hương dĩ cách vạn trùng san.

Bên Thành Thái Bình Nghe Tiếng Sáo Thổi

Phía ngoài thành Thái Bình gió Tây bắt đầu trổi (1)
Lăn tăn gợn sóng nước sông Ninh Minh,
Nước sông lăn tăn, trăng sông lạnh lẽo,
Nhà ai có tiếng sáo thổi ngoài lan can.
Hăm bẩy lữ khách đều quay đầu nhìn lại, (2)
Quê hương đã xa cách hàng vạn núi rồi.

136/149

Chu Hành Tức Sự

Tây Việt sơn xuyên đa hiểm hy, (1)
Hành hành tòng thử hướng thiên nhi (nhai).
Băng nhai quái thạch nộ tương hướng,
Thủy điểu cầm sa hiệp bất phi.
Thiên địa biên chu phù tự diệp,
Văn chương tàn tức nhược như ty.
Vị liên thượng quốc phong quang hảo,
Quan tỏa hương tình vị phóng quy.

Ði Thuyền Hứng Viết

Núi Tây Việt quả nhiều hiểm trở,
Cứ đi đi mãi về hướng cuối trời.
Tảng núi lở, đá dị kỳ như đang cơn giận dữ,
Chim nước, vịt trời dạn dĩ không bay.
Trong trời đất thuyền trôi như chiếc lá,
Chữ nghĩa nghèo than thở yếu như tơ
Vì yêu cảnh đẹp của nước trên,
Ngăn mối tình quê chưa thể về được.

137/249

Thái Bình Mại Ca Giả

Thái Bình cổ sư thô bố y,
Tiểu nhi khiên vãn hành giang mi
Vân thị thành ngoại lão khất tử,
Mại ca khất tiền cung thần xuy.
Lân chu thời hữu hiếu âm giả,
Khiên thủ dẫn thướng thuyền song hạ.
Thử thời thuyền trung ám vô đăng,
Khí phạn bát thủy thù lang tạ.
Mô sách dẫn thân hướng tọa ngung.
Tái tam cử thủ xưng đa tạ.
Thủ vãn huyền sách khẩu tác thanh,
Thả đàn thả ca vô tạm đình.
Thanh âm thù dị bất đắc biện,
Đãn giác liêu lượng thù khả thinh.
Chu tử tả tự vị dư đạo:
”Thử khúc Thế Dân dữ Kiến Thành”. (1)
Quan giả thập số tịnh vô ngữ,
Đãn kiến giang phong tiêu tiêu giang nguyệt minh.
Khẩu phún bạch mạt, thủ toan xúc,
Khước tọa, liễm huyền, cáo chung khúc.
Đàn tận tâm lực cơ nhất canh,
Sở đắc đồng tiền cận ngũ lục.
Tiểu nhi dẫn đắc há thuyền lai,
Do thả hồi cố đảo đa phúc.
Ngã sạ kiến chi, bi thả tân:
Phàm nhân nguyện tử bất nguyện bần.
Chỉ đạo Trung Hoa tẫn ôn bão,
Trung Hoa diệc hữu như thử nhân!
Quân bất kiến sứ thuyền triêu lai cung đốn lệ.
Nhất thuyền, nhất thuyền doanh nhục mễ.
Hành nhân bão thực tiện khí dư,
Tàn hào lãnh phạn trầm giang để.

Người Hát Dạo Ở Thái Bình

Ở Thái Bình có người mù mặc áo vải thô,
Cùng đứa trẻ dẫn đường bên bờ sông.
Già lão hành khất ngoài thành,
Hát rong kiếm tiền bát gạo nấu ăn.
Thuyền bên cạnh có người ưa nghe hát,
Nắm tay dẫn xuống sát cửa thuyền.
Bấy giờ thuyền tối không ánh đèn,
Cơm rớt, canh trào đổ bừa bãi.
Già mù sờ soạng ngồi một góc,
Hơn ba lần giơ tay xin cám ơn.
Tay nắn giây đàn cất tiếng hát vang,
Đàn hát một hơi không ngừng không nghỉ.
Lời ca tiếng lạ ta không hiểu được,
Nhưng âm điệu réo rắt dễ nghe
Nhà thuyền viết giấy cho hay:
“Đây là bài hát Thế Dân Kiến Thành”.
Hơn mười thính giả lặng ngắt như tờ,
Trong gió hiu hiu, trên sông trăng sáng.
Ông già miệng sùi bọt, tay rời rã,
Ngồi lại, đặt đàn thưa hát đã xong.
Gắng hết sức lực hầu một trống canh,
Lượm nhặt lên được năm sáu đồng tiền.
Đứa trẻ nhỏ dắt lão rời bờ thuyền,
Còn ngoảnh lại ngỏ lời chúc phúc.
Ta thấy thế mà trạnh lòng thương sót ,
Là người thà chết còn hơn nghèọ
Ta thường nghe đất Trung Hoa no ấm,
Sao Trung Hoa cũng có kẻ khổ thế nàỵ
Biết lệ cung phụng đoàn đi sứ thuyền hàng ngày,
Thuyền nào thuyền nấy thịt gạo ê hề.
Mọi người ăn uống no nê, dư thừa vứt bỏ,
Cơm nguội, thức ăn thừa đổ chìm xuống đáy sông.

138/249

Sơn Ðường Dạ Bạc

Ngọ mộng tỉnh lai vãn,
Tà nhật yểm song phi.
Phong kinh duy thuyền tảo,
Sơn cao đắc nguyệt trì.
Ỷ bồng thiên lý vọng,
Hợp nhãn cách niên ti (tư).
Mạc cận thương nhai túc,
Ðề viên triệt dạ bi.

Ðêm Thuyền Ðậu Ở Sông Sơn Ðường

Giấc ngủ trưa tỉnh dậy đã muộn màng,
Bóng chiều len lỏi cửa song khép hờ.
Gió mạnh nên thuyền neo bến sớm,
Núi cao nên trăng đà chậm thấy.
Dựa thuyền ngóng nhìn xa ngàn dặm,
Nhắm mắt xa nhà đã một năm.
Thuyền đậu gần chân núi xanh thẳm,
Vượn kêu gợi bi sầu suốt đêm.

139/249

Đề Ðại Than Mã Phục Ba Miếu

Tạc thông lĩnh đạo định Viêm khư,
Cái thế công danh tại sử thư.
Hướng lão đại niên căng quắc thước,
Trừ y thực ngoại tẫn doanh dư (1)
Ðại Than phong lãng lưu tiền liệt,
Cổ miếu tùng sam cách cố lư.
Nhật mộ thành tây kinh cức hạ, (2)
Dâm đàm di hối cánh hà như. (3)

Thơ Đề Miếu Mã Phục Ba Ở Đại Than

Mở đường Ngũ lĩnh qua đánh gò Viêm,
Tên tuổi công danh lưu trong sử sách.
Về già tuổi lớn còn khoe sức,
Ngoài cơm ăn áo mặc, gì cũng thừa.
Sóng gió Đại Than lưu tên ngày trước,
Miếu cũ tùng bách xa cách làng cũ.
Trong chiều tối phía tây thành đầy cây gai
Nơi Hồ Tây (Dâm đàm) lời hối giờ ra sao?

140/249

Vãn Há Đại Than, Tân Lạo Bạo Trướng, Chư Hiểm Câu Thất

Ngân hà tạc dạ tự thiên khuynh,
Giang thủy mang mang giang ngạn bình.
Vị tín quỷ thần năng tướng hựu,
Tẫn giao long hổ thất tinh linh.
Bình cư bất hội giảng “trung tín”, (1)
Đáo xứ vô phương “tề tử sinh”.
Cánh hữu hiểm hy nhiêu thập bộ,
Ngô tương hà dĩ khấu thần minh.

Chiều Xuống Đại Than, Nước Lụt Dâng Cao, Những Quãng Hiểm Trở Đều Ngập Nước

Nước sông Ngân tối qua tự nhiên đổ xuống,
Nước sông mênh mông nước cao chạm bờ.
Chẳng tin quỷ thần nào có thể giúp,
Ngay cả rồng hổ cũng chịu thua thôi.
Thường ngày nếu không hiểu đến trung tín,
Đến lúc gặp nguy không cách gì xoay xở được sống chết.
Có nhiều chỗ còn hiểm nguy hơn mười phần,
Thì ta dùng chi để cầu cứu thần minh.

141/249

Há Than Hỉ Phú

Tâm hương bái đảo tướng quân tỳ (từ),
Nhất trạo trung lưu tứ sở chi.
Đáo xứ giang sơn như thức thú,
Hỷ nhân xà hổ bất thi uy.
Vạn châu tùng thụ tăng nhân ốc,
Nhất đái hàn yên Yến tử ky (cơ).
Tịch tịch thuyền song vô cá sự,
Ngư ca giang thượng khán tà huy.

Thuyền Xuôi Có Thơ Vui

Thành tâm dâng hương miếu tướng ông,
Một chèo xuôi nước giữa dòng sông.
Đó đây non nước dường thân thiết,
Mừng người rắn hổ chẳng ra công.
Nơi vạn cây tùng ngụ một sư,
Đá tựa yến bay khói lạnh mờ
Lặng bên song thuyền vô tư lự,
Chiều tà nghe tiếng hát chài ngư.

142/249

Thương Ngô Tức Sự

Ngu đế nam tuần cánh bất hoàn (1)
Nhị phi sài lệ trúc thành ban (2)
Du du trần tích thiên niên thượng,
Lịch lịch quần thư nhất vọng giang.
Tân lạo sơ thiêm tam xích thủy,
Phù vân bất tiện Cửu Nghi sơn. (3)
Tầm thanh dao tạ tì bà ngữ, (4)
Thiên lý thanh sam bất nại hàn.

Tức Cảnh Thương Ngô

Vua Thuấn nam tuần không trở về, (1)
Hai phi sa lệ đốm trúc thanh. (2)
Trăm năm vết cũ chuyện xưa kể,
Bây giờ nhìn lại rõ sử xanh.
Cao  thêm ba thước nước lụt về,
Cửu Nghi núi khuất mây mờ che. (3)
Tì bà nghe vẳng đành từ tạ, (4)
Ngàn dặm áo xanh lạnh lẽo ghê!

143/249

Thương Ngô Mộ Vũ

Vũ trệ Tầm Giang hiểu phát trì, (1)
Ngô thành bạc mộ thượng phi phi. (2)
Nhất giang tân lạo bình Tam Sở, (3)
Đại bán phù vân trú Cửu Nghi.
Trách trách tiểu chu nan quá hạ, (4)
Sam sam trường phát tự tri di.
Bình ba nhật mộ Tương Ðàm viễn,
Bôi tửu bằng lan điếu Nhị phi.

Thương Phố Chiều Mưa

Tầm Giang mưa sớm, rời bến trưa,
Thành Ngô day dứt vẫn còn mưa.
Sông tràn nước đổ bờ Tam Sở,
Mây đầy quanh quẩn Cửu Nghi xưa.
Nho nhỏ chiếc thuyền hạ khó qua,
Mái tóc thả dài rõ người xa.
Tương đàm chiều lặng còn xa tắp,
Chén rượu tựa song tưởng hai bà.

144/249

Ngũ Nguyệt Quan Cạnh Độ

Hoài Vương qui táng Trương Nghi tử, (1,2)
Sở quốc từ nhân ký bội lan. (3)
Thiên cổ chiêu hô chung bất phản, (4)
Mãn giang tranh cạnh thái vô đoan. (5)
Yên ba diểu diểu không bi oán,
La cổ niên niên tự tiếu hoan.
Hồn ngược qui lai dã vô thác,
Long xà quỉ vực biến nhân gian. (6)

Tháng Năm Xem Đua Chải

Sở Vương cốt đã rước về, Trương đã chết,
Nhớ văn nhân nước Sở giắt chùm lan (Ly Tao).
Ngàn năm gọi hồn, hồn chẳng hiện,
Đầy sông thuyền chải, nghĩa gì đâu.
Mịt mờ khói sóng thương xót hão,
Chiêng trống hàng năm trò vui cũ vẫn bày.
Hồn kia có về thì nương nhờ nơi đâu nhỉ?
Khi rắn rồng quỉ quái đầy khắp thế gian.

145-159/249

Thương Ngô Trúc Chi Ca

15 bài thất ngôn tứ tuyệt Nguyễn Du làm khi đi qua vùng Thương Ngô.

145/249

I

Quế Lâm tân lạo dũng trường xuyên,
Thủy ốc bằng cao dục thướng thiên.
Ngọ hậu đông phong xuy cấp cánh,
Vãng lai vô số Quảng đông thuyền.

Nước lụt Quế Lâm thật mênh mông,
Trời gần bè thả cao trên sông.
Quá trưa thêm mạnh gió đông,
Lưu hành vô số Quảng đông thuyền bè.

146/249

II

Văn Xương các thượng dạ đăng minh.
Nhất phiến hàn quang xạ thuỷ tinh.
Lai vãng du thuyền bất tri số.
Mãn giang tề phát trạo ca thanh.

Đèn đêm sáng ngời gác Văn Xương,
Một màng nước chiếu sáng như gương.
Thuyền bè qua lại nhiều vô kể,
Khắp sông vang vọng lời ca vương.

147/249

III

Vũ tự bàng đà vân tự si,
Cửu Nghi Sơn sắc vọng trung nghi. (1)
Ngu Vương táng xứ vô khâu mộ, (2)
Thuỷ diện huyền thanh tự Nhị phi. (3)

Mưa rơi sướt mướt, mây lững lờ,
Núi Cửu nhạt nhòa trong xa mờ.
Ngóng lăng vua Thuấn sao chẳng thấy,
Mặt nước đàn vang tưởng hai phi.

148/249

IV

Thanh sơn lâu các nhất tằng tằng,
Trú kiến yên hà dạ kiến đăng.
Cổ tự vô danh nan vấn tấn,
Bạch vân thâm xứ ngọa sơn tăng.

Núi xanh, lầu cao hàng lớp lớp,
Ngày thấy mây khói, tối ánh đèn.
Chùa cũ không tên biết hỏi ai,
Trong lớp mây trắng nhà sư nằm.

149/249

V

Lãng hoa song trạo tật như phi,
Khán bãi long châu để mộ qui
Sinh diện tương phùng vô úy tị,
Hồ tê vi lộ tiếu Nam di.

Đôi chèo thuyền quẩy sóng lướt như bay,
Xem cuộc đua chải đến chiều về.
Gặp người lạ chẳng hề e ngại,
Hé răng đẹp cười thấy người khách phương Nam.

150/249

VI

Nhất thanh liệt trúc tán lưu hoàng
Kinh khởi sa đinh nhạn sổ hàng
Thiên tế giao chiêm qui khứ xứ
Thương Ngô bắc thướng định Hành Dương.

Một tiếng pháo nổ, khói lưu hoàng bốc ra
Đàn nhạn kinh hãi từ bãi cát bay lên
Nhìn trời xem bay về phương nào
Từ Thương Ngô bay lên Bắc đoán là đến Hành Dương. (*)

151/249

VII

Trường giang ba lãng diểu vô nhai,
Tam ngũ du thuyền sấn dạ khai
Vô nguyệt vô đăng khán bất kiến,
Tì bà thanh tự thuỷ trung lai.

Sông Trường sóng nước chẳng thấy bờ,
Ba năm thuyền lướt trong đêm mờ
Không trăng không đèn nhìn chẳng rõ,
Tiếng tì bà đâu đó vẳng trên sông.

152/249

VIII

Kê Lung sơn tại thuỷ trung ương,
Vạn khoảnh yên ba cộng diểu mang.
Tương ước đông gia cụ chu tiếp,
Thiên phi các thượng cộng phần hương. (1)

Kê Lung núi ở giữa giòng sông,
Khói sóng vạn lớp trải chập chùng .
Đã hẹn chủ thuyền cùng sửa soạn,
Viếng gác Thiên phi cùng thắp nhang.

153/249

IX

Thành bắc sơn lưu hồng cánh hồng,
Thành nam thùy liễu bất câm phong.
Nhứ phi hoa lạc vô nhân quản,
Nhất dạ tuỳ lưu đáo Quảng Đông.

Phía thành bắc lựu núi hồng thêm hồng,
Nơi thành nam liễu rủ gió thổi tung.
Liễu bay hoa rơi rụng không người biết,
Một đêm xuôi dòng ghé Quảng Đông.

154/249

X

Ban trúc yên đồng xích nhị trường, (1)
Trà âu phù động Vũ tiền hương. (2)
Nhất lai nhất vãng nhân vô vấn,
Độc ỷ thuyền song chính hận lang.

Hoa trúc ống điếu dài hai thước,
Trà Vũ tiền một bình thơm ngát.
Thấy người qua lại chẳng hỏi chuyện,
Tựa song cửa nàng kia trông như giận chồng.

155/249

XI

Thập chích long châu nhất tự trần,
Xao la qua cổ điếu Linh quân. (1)
Hoàng hoa khuê nữ tham hành lạc,
Khiêu xuất thuyền đầu bất tị nhân.

Mười thuyền rồng sắp hàng chữ nhất,
Chiêng trống vang rền điếu Khuất nguyên.
Cài hoa vàng một nàng ham vui quá,
Ngay mũi thuyền đứng xem chẳng tị hiềm ai.

156/249

XII

Đường chu lan tiếp nhật tần phân,
Vãng vãng lai lai bất yếm tần.
Ký thủ hoạ thuyền tam ngũ chích,
Tối phong lưu thị bố y nhân.

Thuyền gỗ đường, chèo gỗ lan nhộn nhịp cả ngày,
Đi đi lại lại không nghỉ ngơi.
Tay viết vẽ xuống ba năm chiếc thuyền,
Lịch lãm nhất là người mặc áo vải.

157/249

XIII

Duyên thành dương liễu bất thăng nhu,
Diệp diệp ti ti vị cập thu.
Hảo hướng phong tiền khán dao duệ,
Tối điên cuồng xứ tối phong lưu.

Bên thành cây liễu thướt tha,
Lá xanh mươn mướt thu xa chưa về.
Đu đưa theo gió nhẹ nhàng,
Càng quay cuồng mãi trông càng đẹp xinh.

158/249

XIV

Trường quần tập tập duệ khinh tiêu,
Vân kế nga nga ủng thúy kiều.
Doanh đắc quỷ đầu mãn mang khẩu, (1)
Bằng quân vô phúc dã năng tiêu.

Quần luạ dài thướt tha kiều nữ,
Tóc bới cao, lông chim thúy điểm trâm cài.
Cứ rằng có tiền bạc đầy túi,
Thì dù không có phúc vẫn có duyên với họ.

159/249

XV

Thuyền vĩ đăng lung tứ xích can,
Thuyền đầu họa hổ hắc ban ban.
Bố kỳ thượng tả "Tuần hà" tự,
Chỉ cật hoa thuyền bất cật gian.

Đuôi thuyền có đèn lồng cán dài bốn thước,
Mũi thuyền có hình vẽ hổ vằn lông đen.
Cờ trưng cao đề hai chữ "Tuần hà"
Tuần viên chỉ chặn hỏi thuyền hoa, còn thuyền gian thì mặc kệ.

160/249

Dương Phi Cố Lý (1)

Sơn vân tước lược ngạn hoa minh,
Kiến thuyết Dương Phi thử địa sinh.
Tự thị cử triều không lập trượng, (2)
Uổng giao thiên cổ tội khuynh thành.
Tiêu tiêu Nam Nội bồng cao biến, (3)
Mịch mịch Tây Giao khâu lũng bình. (4)
Lang tạ tàn hồng vô mịch xứ,
Đông phong thành hạ bất thăng tình.

Quê Cũ Dương Quí Phi

Núi mây thưa thớt hoa rực rỡ bên bờ,
Nghe nói đây là quê sinh đẻ của Dương Phi.
Chỉ tại triều đình như tuồng phỗng đá,
Khiến xui ngàn năm cứ đổ tội sắc nghiêng thành.
Trong cung Nam buồn cỏ bồng mọc khắp lối,
Vắng vẻ Tây giao, gò đống phẳng bằng.
Phấn lạt hương phai biết tìm đâu,
Dưới thành gió đông gợi nhiều cảm thương. (*)

161/249

Triệu Vũ Đế Cố Cảnh

Bạo Sở cường Tần tương kế tru,
Ung dung ấp tốn bá nam tu.
Tự ngu tẫn khả xưng hoàng đế,
Lạc thiện hoàn năng khuất thụ nhu.
Bách xích cao đài khuynh Lĩnh biểu, (1)
Thiên niên cổ mộ một Phiên ngu. (2)
Khả liên thế đại tương canh diệt,
Bất cập man di nhất lão phu. (3)

Đất Cũ Của Triệu Vũ Đế

Bạo cường Sở Tần theo nhau tàn,
Ung dung làm chủ một cõi Nam.
Tự xưng hoàng đế khó gì đâu,
Nhún nhường nên nhận chức phiên thần.
Đài Lĩnh cao trăm thước đã rơi,
Nghìn năm Phiên mộ cổ cỏ vùi.
Thương cho thời đại đời thay đời,
Chẳng bằng ông lão đất man di.

162/249

Bất Tiến Hành

Vũ sư thế khấp Bằng di nộ (1)
Ngũ chỉ sơn tiền thủy bạo chú (2)
Bạch ba chung nhật tẩu xà long,
Thanh sơn lưỡng ngạn giai sài hổ.
Chu tiếp phân phân đồng nhất lưu,
Há than nhân hỉ thướng than sầu.
Bách trượng trường thằng vãn bất tiến,
Chu trung niên thiếu giai bạch đầu.

Thuyền Không Tiến Lên Được

Thần mưa khóc thần nước giận,
Vùng núi Ngũ chỉ nước trút rào rào.
Sóng bạc suốt ngày cuồn cuộn như rắn rồng,
Núi xanh hai bờ tựa cọp beo.
Thuyền bè rộn rịp cùng một sông
Đi xuôi mừng rỡ, ngược dòng sầu bi
Trăm trượng dây dài kéo không chuyển,
Trong thuyền người trẻ cũng bạc cả đầu.

163/249

Tam Liệt Miếu

Thái nữ sinh sồ Trác nữ bôn, (1)
Lạc hoa phi nhứ bất thăng ngôn.
Thiên thu bi kiệt hiển tam liệt,
Vạn cổ cương thường thuộc nhất môn.
Địa hạt tương khan vô quí sắc,
Giang biên hà xứ điếu trinh hồn?
Thanh thời đa thiểu tu như kích, (2)
Thuyết hiếu đàm trung các tự tôn!

Miếu Ba Liệt Nữ

Nàng Thái sinh con, Trác theo tình,
Hoa rơi lá rụng không nên lời.
Ngàn thu bia đá tam liệt nữ,
Sáng gương vạn cổ thuộc một nhà.
Dưới đất nhìn nhau không hổ thẹn,
Nơi nào bến nước viếng hồn trinh?
Thời bình bao kẻ mang râu mác,
Bàn chuyện hiếu trung, tôn nhất mình.

164/249

Quế Lâm Cù Các Bộ

Trung nguyên đại thế dĩ đồi đường,
Kiệt lực cô thành khống nhất phương.
Chung nhật tử trung tâm bất động,
Thiên thu địa hạ phát do trường (1)
Tàn Minh miếu xã đa thu thảo,
Toàn Việt sơn hà tận tịch dương (2)
Cộng đạo Trung Hoa thượng tiết nghĩa,
Như hà hương hỏa thái thê lương.

Ông Cù Các Bộ Ở Quế Lâm

Triều đại lớn Trung nguyên đã suy xụp,
Ông sức tàn vẫn nhất định giữ thành.
Ngày chót sắp chết tâm không thay đổi,
Ngàn năm dưới lòng đất tóc vẫn dài.
Miếu xã nhà tàn Minh đầy cỏ thu,
Vùng đất núi Việt nhuốm bóng chiều tà.
Dân Trung Hoa nghe nói trọng tiết nghĩa,
Sao đây hương khói tiêu điều thảm thê.

165/249

Quế Lâm Công Quán (*)

Hoang thảo nhạ lưu huỳnh,
Nhàn giai dạ khí thanh.
Hàn đăng lưu quỉ ảnh,
Hư trướng tụ văn thanh.
Lao lạc xuân vô phận,
Sa đà lão tự kinh.
Thành đầu văn họa giác,
Tự ngữ đáo thiên minh.

Công Quán Quế Lâm

Đám cỏ hoang đom đóm lập lòe,
Bên thềm khí trời đêm mát mẻ.
Ngọn đèn leo lét như bóng ma,
Màn thưa đàn muỗi xúm vo ve.
Thân lận đận không biết đến Xuân,
Tuổi già đến lại càng thêm sợ.
Đầu thành tiếng tù và vang vọng,
Tự mình tâm sự cho đến sáng.

166/249

Đề Vi, Lư Tập Hậu

Thi nhân bất đắc kiến,
Kiến thi như kiến nhân.
Đại sơn hưng bảo tạng,
Độc hạc xuất phong trần.
Châm giới dị tương cảm, (1)
Việt Hồ nan tự thân. (2)
Tam Đường thiên tải hậu, (3)
Tịch mịch cửu vô văn.

Đề Sau Tập Thơ Của Hai Ông Vi, Lư

Nhà thơ không thấy nữa,
Đọc thơ như thấy người.
Núi lớn đầy của quý,
Một hạc trong gió trần.
Kim, hạt cải dễ cảm,
Việt Hồ khó thân nhau.
Ba Đường sau ngàn năm,
Vắng vẻ tiếng thi nhân.

167/249

Quá Thiên Bình

Phân thủy sơn tiền nhị thủy phân,
Thiên Bình thủy diện tự lân tuân.
Nhất bôi không điện lâm giang miếu,
Thiên cổ thùy vi xế thạch nhân.
Bán lĩnh khê tuyền giai nhập Sở,
Mãn châu bi kiệt dĩ phi Tần.
Chu nhân thanh chỉ gia hương cận,
Não sát thù phương lão sứ thần.

Qua Sông Thiên Bình

Trước núi Phân thủy sông chia đôi,
Thiên Bình mặt nước sóng nhấp nhô.
Chén rượu dâng suông đền đơn lẻ,
Thiên cổ ai đà cất công xây?
Nửa khe suối núi xuôi đất Sở,
Nhìn bia mốc biết đã xa Tần.
Khách thuyền chỉ trỏ nhà đã cận
Buồn lòng lữ khách lão sứ thần.

168/249

Vọng Tương Sơn Tự

Cổ phật Vô lường Đường thế nhân, (1)
Tương Sơn tự lý hữu chân thân.
Chân thân nhất dạ tẫn viêm hỏa, (2)
Cổ tự thiên nhiên không mộ vân.
Ngũ Linh phong loan đa khí sắc,
Toàn Châu thành quách tại phong trần. (3)
Cô chu giang thượng bằng lan xứ,
Nhất đái tùng sam bán tịch huân.

Ngắm Cảnh Chùa Tương Sơn

Vị Đường tăng phật hiệu Vô lường,
Chân thân lưu lại chùa Tương Sơn.
Một đêm chân thân tự thiêu hỏa
Chùa cổ ngàn năm còn lại mây.
Ngũ Linh non biếc nhiều khí sắc,
Toàn Châu thành quách gió bụi đầy.
Dựa lan thuyền ngắm cảnh trên sông,
Một dãy tùng sam nửa nhuốm chiều.

169/249

Vĩnh Châu Liễu Tử Hậu Cố Trạch

Hành lĩnh phù vân Tiêu thủy ba,
Liễu châu cố trạch thử phi gia?
Nhất thân xích trục lục thiên lý,
Thiên cổ văn chương bát đại gia.
Huyết chỉ hãn nhan thành khổ hỹ,
Thanh khê gia mộc nại ngu hà.
Tráng niên ngã diệc vi tài giả,
Bạch phát thu phong không tự ta!

Nhà Cũ Của Liễu Tử Hậu Ở Vĩnh Châu

Mây ở núi Hành sóng sông Tiêu,
Nhà cũ Liễu Châu phải đây chăng?
Thân ông đầy ải sáu nghìn dặm,
Văn cổ nghìn năm ông thuộc tám đại gia.
Tay bầm, mặt đổ mồ hôi thật khổ,
Suối trong cây đẹp lại mang tiếng khờ.
Thời trẻ ta cũng là kẻ có tài,
Tóc bạc nay chỉ biết than cùng gió thu.

170/249

Tương Giang Dạ Bạc

Nhất khứ lục thập lý,
Du du giang thủy trường.
Phù vân liên Ngũ Lĩnh,
Minh nguyệt hội Tam Tương. (1)
Biệt phố phân tân sắc,
Dao không thất cố hương.
Hạc lai nhân bất kiên, (2)
Vãn thụ uất thương thương.

Đêm Đậu Thuyền Trên Sông Tương Giang

Đường đi sáu mươi dặm,
Dằng dặc nước sông dài
Mây nối đến Ngũ Lĩnh,
Trăng sáng tụ Tam Tương.
Xa bến càng thêm sắc,
Xa rồi khuất cố hương.
Hạc về chẳng có người,
Chiều tàn cây xanh tươi.

171/249

Tương Đàm Điếu Tam Lư Đại Phu

Nhị thủ

I

Hiếu tu nhân khứ nhị thiên tải, (1)
Thử địa do văn lan chỉ hương. (2)
Tống quốc tam niên bi phóng trục,
Sở từ vạn cổ thiện văn chương. (3)
Ngư long giang thượng vô tàn cốt,
Đỗ Nhược châu biên hữu chúng phương. (4)
Cực mục thương tâm hà xứ thị,
Thu phong lạc mộc quá Nguyên Tương. (5)

Qua Tương Đàm Viếng Tam Lư Đại Phu

I

Người hiếu tu sống cách hai nghìn năm,
Ngày nay đất còn thơm mùi hoa chỉ, hoa lan.
Xa quê ba năm buồn phiền vì bị tống xuất,
Nghìn đời sau thơ của ông vẫn hay nhất.
Rồng cá đầy sông cốt tìm chẳng thấy,
Bên bờ Đỗ nhược có giống cỏ thơm.
Nhướng mắt đau lòng không biết là đâu,
Gió thu lá rụng khi qua vùng Nguyên, Tương.

172/249

Tương Đàm Điếu Tam Lư Đại Phu II

Sở quốc oan hồn táng thử trung (1)
Yên ba nhất vọng diểu hà cùng.
Trực giao hiến lệnh hành thiên hạ, (2)
Hà hữu Ly Tao kế Quốc phong? (3)
Thiên cổ thùy nhân liên độc tỉnh (4)
Tứ phương hà xứ thác cô trung?
Cận thời mỗi hiếu vi kỳ phục, (5)
Sở bội tiêu lan cánh bất đồng. (6)

Qua Tương Đàm Viếng Tam Lư Đại Phu II

Người nước Sở oan hồn chôn nơi đây,
Khói sóng mênh mông cứ nhìn hoài không cùng.
Hiến lệnh đó nếu đã được ban ra khắp mọi nơi,
Thì làm gì có Ly Tao kế với Quốc phong?
Ngàn năm trước ai hiểu người tỉnh một mình,
Bốn phương lòng trung biết gửi nơi nào?
Thời này quần áo mặc sao là lạ,
Hoa tiêu lan nay cũng chẳng giống của ông.

173/249

Phản Chiêu Hồn

Hồn hề ! Hồn hề ! hồ bất qui?
Đông tây nam bắc vô sở y.
Thướng thiên há địa giai bất khả,
Yên, Dĩnh thành trung lai hà vi? (1)
Thành quách do thị, nhân dân phi,
Trần ai cổn cổn ô nhân y.
Xuất giả khu xa, nhập cứ tọa,
Tọa đàm lập nghị giai Cao, Quì. (2)
Bất lộ trảo nha dữ giác độc,
Giảo tước nhân nhục cam như di!
Quân bất kiến Hồ Nam sổ bách châu,
Chỉ hữu sấu tích, vô sung phì.
Hồn hề ! Hồn hề ! suất thử đạo
Tam Hoàng chi hậu phi kỳ thì. (3)
Tảo liễm tinh thần phản thái cực, (4)
Thận vật tái phản linh nhân xi,
Hậu thế nhân gian giai Thượng Quan (5)
Đại địa xứ xứ giai Mịch La, (6)
Ngư long bất thực, sài hổ thực,
Hồn hề ! Hồn hề ! nại hồn hà?

Chống Bài Chiêu Hồn

Hồn ơi! Hồn ơi! sao chẳng về?
Đông tây nam bắc không nơi tựa.
Lên trời xuống đất đều không ổn,
Đất Yên đất Dĩnh về làm chi?
Thành quách chẳng khác xưa nhưng lòng dân đã khác,
Bụi nhiều nhuốm bẩn dơ quần áo.
Đi ra thì xe ngựa, ở nhà thì vênh váo,
Ngồi bàn tán chuyện ông Quì ông Cao.
Không hề để lộ nanh vuốt ác độc.
Nhưng cắn xé người ngọt như đường!
Hồn có thấy cả trăm châu vùng Hồ nam,
Toàn người gầy ốm có ai mập đâu.
Hồn ơi! Hồn ơi! nếu theo đường đó,
Thì sau Tam Hoàng nay đã lỗi thời.
Sao bằng thu thập tinh thần về với cõi hư vô,
Chớ về làm chi để người mai mỉa.
Đời sau ai ai cũng Thượng quan cả,
Mặt đất đâu đâu đều là sông Mịch la.
Cá rồng mà không ăn thì hùm beo cũng nuốt,
Hồn ơi! Hồn ơi! biết làm sao đây?

174/249

Biện Giả

Bất thiệp Hồ Nam đạo,
An tri Tương Thuỷ thâm?
Bất độc Hoài sa phú (1)
An thức Khuất Nguyên tâm?
Khuất Nguyên tâm, Tương giang thủy,
Thiên thu vạn thu thanh kiến để.
Cổ kim an đắc đồng tâm nhân,
Giả sinh nhất phú đồ vi nhĩ.
Liệt nữ tòng lai bất nhị phu,
Hà đắc thê thê "tướng cửu châu". (2)
Vị tất cổ nhân tri hữu ngã,
Nhãn trung Tương Thủy, không du du!

Bác Giả Nghị

Không qua đường Hồ Nam
Sao biết sông Tương sâu?
Không đọc "Hoài sa phú "
Sao biết lòng Khuất Nguyên?
Lòng Khuất Nguyên, nước sông Tương,
Ngàn thu vạn thu lòng vẫn trong suốt.
Cổ kim khó gặp bạn đồng tâm,
Giả sinh bài phú nghĩa gì đâu.
Liệt nữ xưa nay không hai chồng,
Sao phải đi chín châu tìm vua khác?
Huống dầu người xưa chẳng biết ta,
Mắt nhìn Tương Thủy trôi lặng lờ.

175/249

Trường Sa Giả Thái Phó

Giáng Quán võ nhân hà sở tri, (1)
Hiếu văn đạm bạc đạn canh vi. (2)
Lập đàn bất triển bình sinh học, (3)
Sự chức hà phương chí tử bi. (4)
Thiên giáng kỳ tài vô dụng xứ,
Nhật tà dị vật hữu lai thì. (5)
Tương Đàm chỉ xích tương lân cận, (6)
Thiên cổ tương phùng lưỡng bất vi.

Giả Thái Phó Đất Trường Sa

Giáng, Quán quan võ không hiểu nhiều,
Vua Hiếu đạm bạc ngại đổi thay.
Đứng bàn việc sợ khó mà hiểu được tài uyên bác,
Chức vụ làm tròn, lại chết vì buồn não.
Trời cho tài mà không có đất dụng,
Một chiều chim lạ báo điềm xui.
Tương Đàm gần gũi trong gang tấc,
Ngàn năm gặp gỡ chung tấm lòng.

176/249

Sơ Thu Cảm Hứng I

Tiêu tiêu mộc lạc Sở giang không,
Vô hạn thương tâm nhất dạ trung.
Bạch phát sinh tăng Ban Định viễn, (1)
Ngọc Môn Quan ngoại lão thu phong. (2)

Cảm Hứng Đầu Thu I

Phơ phất lá rơi trên sông Sở,
Buồn đau không dứt cả đêm trường.
Tóc bạc nản lòng ông Ban Định,
Cửa Ngọc đành già với gió thu.

177/249

Sơ Thu Cảm Hứng II

Giang thượng tây phong mộc diệp hy,
Hàn thiền chung nhật táo cao chi.
Kỳ trung tự hữu thanh thương điệu, (1)
Bất thị sầu nhân bất hứa tri.

Cảm Hứng Đầu Thu II

Trên sông gió thổi lá cây thưa,
Ve sầu rền rĩ cành cao đưa.
Điệu buồn thương cảm dường trong đó,
Nếu không biết cảm làm sao ưa.

178/249

Sở Vọng

Kinh, Tương thiên lý cổ danh đô, (1)
Nhất bán khâm giang nhất đái hồ.
Thiên giả phú cường cung bách chiến,
Địa lưu khuyết hãm hạn Tam Ngô. (2)
Thu phong lạc nhật giai hương vọng,
Lưu thủy phù vân thất bá đồ.
Tôn sách Lưu phân hà xứ tại, (3)
Thương nhiên nhất vọng tẫn bình vu.

Trông Vời Đất Sở

Kinh, Tương ngàn dặm tiếng thành cổ,
Một nửa sông bao, một nửa hồ
Trời cho phồn thịnh gây trăm trận ,
Biên giới sông hồ hạn Tam Ngô.
Gió thu chiều thổi nhà vọng nhớ,
Nước chảy mây bay mưu chẳng thành.
Tôn đòi Lưu cắt đất nơi đâu nhỉ?
Cỏ cây chỉ thấy toàn màu xanh.

179/249

Lỗi Dương Đỗ Thiếu Lăng Mộ

Thiên cổ văn chương thiên cổ si (sư),
Bình sinh bội phục vị thường ly.
Lỗi Dương tùng bách bất tri xứ, (1)
Thu phố ngư long hữu sở ti (tư). (2)
Dị đại tương liên không sái lệ,
Nhất cùng chí thử khởi công thi?
Trạo đầu cựu chứng y thuyên vị? (3)
Địa hạ vô linh quỉ bối xi.

Mộ Đỗ Thiếu Lăng Ở Lỗi Dương

Muôn đời văn chương ông bậc thầy,
Lòng luôn cảm phục không chuyển thay.
Tùng bách Lỗi Dương không thấy nữa,
Sông thu rồng cá kém vui vầy.
Khác thời cũ mới thương rơi lệ,
Cùng khổ như nhau cũng bởi thơ?
Chứng cũ lắc đầu liệu có giảm?
Dưới đất đừng để quỉ cười cho.