Project peuterspeelzalen

  Daarnaast stellen we vast dat een groot aantal kinderen bij het intreden in de kleuterschool meteen ook gebruik maken van de buitenschoolse opvang in het kleuterdagverblijf. Niet weinig kinderen vertoeven daardoor gemiddeld 10 uur per dag in groep. Waar we globaal dan ook voorstander zijn van een duidelijke scheiding tussen school en buitenschoolse opvang (lokalen, aard van omgang, sfeer, activiteiten) in functie van de beleving van de schoolvrije-tijd voor kinderen, zien we hierin een bijkomend probleem voor de jongste kinderen. Naast het wennen aan de klas en de juf, is het tegelijkertijd aanpassen aan een tweede vreemd milieu (in casu de buitenschoolse opvang) iets wat de draagkracht van vele jongste kinderen overschrijdt.
   Anderzijds moet gesteld worden dat de opvang binnen de kinderdagverblijven ook niet ten volle aan de verwachtingen voldoet, niettegenstaande hier wel vanuit Kind en Gezin grote nadruk gelegd wordt op een kwalitatief behoorlijke opvang. Maar vaak vervelen oudere kinderen er zich, is de omgeving niet ingericht op hun noden, ontbreken voldoende nieuwe prikkels en uitdagingen. Naast verder onderzoek naar de specifieke kenmerken en noden van kinderen uit deze leeftijdsgroep en het bestuderen van bestaande projecten (Laevers, Reggio Emilia, \'85) willen we tot diepgaander inzichten over mogelijke organisatievormen voor de opvang van kinderen in deze leeftijdsfase komen. Daartoe werden een aantal proefprojecten opgezet binnen de structuur van de voorschoolse instellingen en de basisscholen van de Stad Gent.
   Voor deze projecten zien we twee mogelijke uitgangspunten:

Het model dat we hiervoor hebben ontwikkeld is dat van de peuterspeelzaal. Het aantrekkelijke van dit model is dat op expliciete en dus voor kinderen duidelijke wijze kan ingegaan worden op twee duidelijk uiteenlopende noden: kinderen kiezen op welbepaalde momenten ofwel voor de peuterspeelzaal, ofwel voor de kleuterklas. In de peuterspeelzaal staat de groep minder op de voorgrond, wordt minder planmatig gewerkt, kunnen kinderen lekker wat aanlummelen of zich eens goed uitleven. In de kleuterklas wordt gewerkt, wordt een planning opgemaakt, is er een voortdurend terugkoppelen van wat in de momenten gebeurt waarop de kinderen individueel of in kleine groep bezig zijn, naar de totale groep, is er een duidelijk aanbod van de leidster, wordt een grotere taakspanning van de kinderen verwacht.
   De peuterspeelzaal vangt zowel de jongste kinderen op die voorheen, of nog steeds (halve dag-kinderen) in de kribbe of peutertuin aanwezig waren, als de jonge kleuters die vanaf het huidige instapmoment vanuit het thuismilieu de kleuterschool instromen.
In wat volgt beschrijven we drie projecten:

1. Peuterspeelzaal "De Loods"

Gezien het ontbreken van een bestaande voorschoolse opvangvoorziening werd, gelijktijdig met de start van deze nieuwe projectschool op 1 september 1997, getracht het concept van de peuterspeelzaal vorm te geven door een nauwere aansluiting te realiseren tussen de werking van de onderbouw (kinderen tussen 2,5 en 4 jaar) en de werking van het kleuterdagverblijf (buitenschoolse opvang). De opvangruimte voor de jongste kinderen werd hiertoe aanpalend aan de klas gelokaliseerd. De opvanggroep richtte zich daarbij op de jongste kinderen die vanuit het thuismilieu, of vanuit een opvangmilieu vreemd aan de instelling, de kleuterafdeling instroomden op de instapmomenten. Ten einde de opvangmilieus waarin het kind vertoeft onderling op elkaar af te stemmen werd één van de kinderverzorgsters uit het dagverblijf gekoppeld aan de kleuterklas van de onderbouw. Samen met de kleuterleidster, stond zij in voor de opvang en langzame gewenning van de jongste kinderen, zowel tijdens de buitenschoolse momenten, als de klasmomenten.

Situering
Basisschool De Loods in de Patrijsstraat is een nieuwe ervaringsgerichte basisschool, waarvan de twee kleutergroepen en de eerste graad werden opgestart op 1 september 1997.
   De kinderen die er school lopen zijn kinderen uit de buurt en vormen een vrij heterogene schoolpopulatie, evenwel met een aanzienlijk aantal allochtone kinderen en kinderen uit meer kansarme milieus. In de school is ook een klasje voor schipperskinderen geïntegreerd. De school richt zich expliciet naar de gezinnen uit de buurt en werkt daarvoor nauw samen met de welzijnsorganisaties in de wijk.
   De integratie van wat binnen de schooltijd gebeurt, met wat op de buiten-klas-momenten te beleven is (hetzij in de school, hetzij in de woonomgeving) in functie van het globaal welbevinden van de kinderen, is één van de basiselementen van het pedagogisch project van de school.

Uitgangspunten
Met de peuterspeelzaal wordt beoogd een leefomgeving te creëren die nauw aansluit bij het thuismilieu van de kinderen en waarbij een evenwicht gezocht wordt voor de noden van kinderen in deze leeftijdscategorie, met name: de nood aan veiligheid en geborgenheid, de nood aan bewegingsspel en de nood aan rust om planmatig een eigen project uit te werken.
   Door een permanente aanwezigheid te voorzien van een kinderverzorgster en een kleuterleidster in deze ruimte, op zowel de buitenschoolse momenten, als de klasmomenten, kan daarbij aan de jongste kinderen een voortdurende keuzemogelijkheid geboden worden tussen deelname aan het groepsgebeuren in de klas of de meer individueel-gerichte, zorgende opvang in de opvanggroep.
   Nieuwe kinderen die instromen kunnen vanaf hun 2 jaar in deze laatste groep verblijven, al dan niet op deeltijdse basis en samen met de ouders, en maken van daaruit samen met de kinderverzorgster of kleuterleidster kennis met de klaswerking van de onderbouw. Na het middagmaal, dat door de kinderverzorgster en de kleuterleidster samen begeleid wordt, worden alle kinderen die er nog behoefte aan hebben te rusten gelegd. De oudste kinderen kiezen zelf, eventueel ook in samenspraak met de ouders, of ze daarna nog aan de klasactiviteiten in de namiddag deelnemen.
   Binnen de peuterspeelzaal moet niet enkel gestreefd worden naar een vertrouwensrelatie met de kinderen maar evenzeer met de ouders. Om zicht te krijgen op het thuismilieu en hierop te kunnen inspelen in de eigen werking dienen voldoende informele en formele contactmomenten (actief betrekken van de ouder) voorzien te worden.
   Regelmatig onderling overleg tussen kinderverzorgster en kleuterleidster op vaste momenten is, naast de participatie aan de wekelijkse teamsamenkomsten van de school, een voorwaarde om te komen tot een gemeenschappelijke visie op de aanpak en omgang met de kinderen in de peuterspeelzaal.

2. Peuterspeelzaal "De Toverstaf"

Met dit project beogen we, door een betere integratie van kleuterschool en de voorschoolse kinderopvang, een leefomgeving te creëren die nauw aansluit bij de ontwikkelingsbehoeften van peuters en jonge kleuters.
   Om dit te realiseren werd de bestaande en buitenschoolse opvangvoorziening voor de jongste kinderen geïntegreerd met de onderbouw van de kleuterschool, dit door de ruimtes voor de peuters en jongste kleuters fysisch aanpalend te maken en de pedagogische aanpak van beiden beter op elkaar af te stemmen. Op deze wijze denken we een antwoord te kunnen bieden op een aantal problemen, waarmee de begeleiders van deze kinderen in de klas en in de opvang, momenteel mee geconfronteerd worden. Gezien de grote verscheidenheid in het ontwikkelingstempo van peuters en jongste kleuters leek het ons niet zinvol de leeftijdsgrenzen voor de peuterspeelzaal eng af te bakenen. Met dit project richten we ons tot een doelgroep van kinderen van ongeveer anderhalf tot vier jaar.
   Ook het belang van het nauw betrekken van de ouders bij de opzet van een peuterspeelzaal en het afstemmen van de aanpak en de activiteiten met de verwachtingen van ouders mag niet uit het oog verloren worden. Tevens denken we met een dergelijk initiatief ook een alternatief te kunnen bieden aan ouders met nood aan occasionele opvang. In deze optiek vinden we het belangrijk dat aan de werking van de peuterspeelzaal een buurtgericht accent wordt meegegeven.
   Het kleuterschooltje in de Lübeckstraat is gelegen in een wijk van sociale woningen dicht bij de haven van Gent. De buurt  heeft een hoge concentratie aan kansarmen. Twee jaar geleden kampte het schooltje met een onderbezetting, door buurtgerichte acties van kleuterleidsters en kinderverzorgsters is het opnieuw uitgegroeid tot een bloeiende school, met een actieve deelname van ouders. De school beschikt over twee kleuterklasjes (onderbouw/bovenbouw). Door de hervorming van de bestaande peutertuin (POI) en de buitenschoolse opvang worden kinderen vanaf 18 maanden tot 4 jaar nu gedurende de dag opgevangen in de peuterspeelzaal. De schoolgaande kleuters tussen 4 en 6 jaar kunnen op de buitenschoolse momenten terecht in het kleuterdagverblijf.

Uitgangspunten
In de peuterspeelzaal kunnen de peuters en de schoolgaande jongste kleuters zowel tijdens de klas-, als opvangmomenten in eenzelfde omgeving en bij de vertrouwde volwassenen verblijven. Door het in elkaar verweven van opvang- en klasmomenten kunnen kinderen in de voormiddag individueel kiezen tussen het aanbod van de kleuterjuf of het vrij spel-aanbod in de peuterspeelzaal. In de namiddag zijn enkel de oudste kleuters, die niet meer slapen, aanwezig bij de klasactiviteit.
   Door als team van kinderverzorgsters en kleuterleidsters samen te werken, draagt men gezamenlijk de zorg voor eenzelfde groep kinderen. Zowel het onthaal het middagmaal, het naar bed gaan, het vieruurtje, als sommige activiteiten worden door kinderverzorgster en kleuterleidster samen begeleid, waardoor beter op de individuele noden van kinderen kan ingegaan worden.
   Het dagritme dat in de peuterspeelzaal wordt gevolgd sluit nauwer aan bij de huiselijke sfeer (langzaam op gang komen 's ochtends, slapen als men moe is, eetmaal rustiger en op eigen tempo,... ) en kan beter afgestemd worden op individuele kinderen.
   Door het gemeenschappelijke gebruik van ruimtes beschikt men over een beter aangepaste infrastructuur (ruimte voor rustige activiteiten, ruimte voor stoeien, sanitair in onmiddellijke nabijheid, rustige slaapplaats,... ) en over een groot, gevarieerd aanbod aan spelmateriaal waaruit kinderen vrij kunnen kiezen.
   De problemen die zich stellen bij de instap van nieuwe kinderen in de school kunnen beter ondervangen worden: langzaam wennen aan de groepsopvang (eventueel samen met de ouders), enkel 's ochtends in de klas, opvang in kleine, stabielere groep wordt mogelijk.
   Naast gemeenschappelijke activiteiten voor ouders en kinderen (feest, koffienamiddag, uitstapjes, ...) voorzien we in de peuterspeelzaal een ontmoetingsruimte voor ouders (ouders kunnen bij het brengen nog even blijven, of nog even spelen met hun kind bij het afhalen).

3. Peuterspeelzaal "Het Trappenhuis"

Het Trappenhuis is de eerste Freinetschool waar bij het oorspronkelijk project meteen ook ruimte gemaakt werd om anderstalige kinderen op te vangen. Ontstaan uit het samengaan van een school met bijna uitsluitend allochtone kinderen en een aantal klassen van de Harp, bleven twee stromen aanwezig: een stroom met uitsluitend allochtone kinderen en een "gemengde" stroom. Dit schooljaar is de onderbouw van de kleuterschool volledig gemengd, volgend schooljaar de bovenbouw.
   Bij deze operatie bleek voor het geboortejaar 1994 het aantal allochtone kinderen duidelijk hoger te liggen dan de 30% die vooropgesteld was, waardoor besloten werd het team sterker te ondersteunen, zowel wat de begeleiding als de toevoeging van personeelsleden betreft.

Situering en uitgangspunten
Binnen de lokalen van de school is een peutertuin gevestigd. De samenwerking tussen peutertuin en school werd in de loop van dit schooljaar versterkt, waardoor meteen ook een betere aansluiting kon verzekerd worden voor de kinderen die van de peutertuin, veelal op halftijdse basis. Toch komen de meeste kleuters van andere instellingen of meteen van thuis, waardoor zich vaak aanpassingsproblemen stellen. Vooral voor kinderen van allochtone origine kunnen de eerste schoolweken erg belastend zijn: zij komen in een voor hen erg vreemd milieu en worden opgevangen door leidsters die hun taal niet kennen.
   Met de peuterspeelzaal beogen we dus een opvang van kinderen tussen de 2 en de 3 jaar die vanuit hun thuismilieu geleidelijk kunnen wennen aan de schoolcultuur.
- een bijkomende ondersteuning voor allochtone kinderen die opgevangen door een tweetalige leidster, waardoor de kloof met het thuismilieu kan gedicht worden en een ondersteuning kan gegeven worden voor de verwerving van de Nederlandse taal. Bovendien kan grondiger overlegd worden met de ouders.
- de opvang van de jongste kleuters die ook gebruik maken van het kleuterdagverblijf waardoor de overgang tussen de schooltijd en de buitenschoolse opvang wordt versoepeld.
Een verdere concrete beschrijving van het project, zie: Peuterspeelzaal in Het Trappenhuis.
 
 

Copyright © De Viervoeter                     december  1998.