Truyeän tieáu laâm laø moät loaïi hình vaên hoïc. Maø vaên hoïc bao giôø cuõng phaûn aûnh hieän thöïc cuûa xaõ hoäi. Cô sôû chuyeän "nhaø 5 taàng" trong ñoù coù noùi ñeán vieäc vaên ngheä syõ döôùi cheá ñoä coäng saûn coù thoùi quen "æa vaøo moàm nhau" laø moät söï thaät, chæ caàn loâi caùc baùo, chí cuûa Haø-noäi töø sau naêm 1959 seõ thaáy roõ raøng nhö vaäy, nhaát laø tôø Nhaân Daân, cô quan ngoân luaän cuûa ñaûng coäng saûn Vieät Nam. Haàu heát caùc vaên ngheä syõ ñeàu coá tình hoaëc bò doàn eùp vaøo caùi troø "æa vaøo moàm nhau" naøy do caùc caáp laõnh ñaïo cao nhaát cuûa ñaûng coäng saûn Vieät Nam nhö Hoà Chí Minh, Tröôøng Chinh, Phaïm Vaên Ñoàng, Nguyeãn Chí Thanh vaø nhaát laø Toá Höõu, baøy caùch vaø coå suyù. Nhieàu nhaø vaên, nhaø thô, nhaø pheâ bình vaên hoïc cuõng nhö nhöõng nhaø lyù luaän "coùc caén" aøo aøo leân tieáng suûa nhö choù laøng ngaøy hoäi. Ai cuõng nghieán raêng trôïn maét, ñao to buùa lôùn coá chöùng minh cho ñaûng vaø baùc Hoà thaáy mình caêm thuø beø luõ Nhaân Vaên - Giai Phaåm nhaát. Ngöl;ôøi baén phaùt phaùo hieäu cuoäc thi "æa baäy" ñoù laø ñaïi töôùng Nguyeãn Chí Thanh, uyû vieân boä chính trò, chuû nhieäm toång cuïc chính trò cuûa quaân ñoäi, phoù bí thö quaân uyû trung öông. Caùi oâng ñaïi töôùng naøy hay noùi chuyeän vôùi vaên ngheä syõ vaø luùc naøo cuõng töï haøo (thöïc ra laø töï ti) laø chæ hoïc ñeán lôùp 4 nhöng coù laäp tröôøng voâ saûn kieân ñònh neân "vaãn laøm ñöôïc ñaïi töôùng vaø ñaùnh thaéng giaëc Phaùp". Tieáp ñeán laø Toá Höõu, ngöôøi khai sinh ra phong caùch "thô cung ñình" trong lòch söû vaên hoïc Vieät Nam. Khaùc vôùi Nguyeãn Chí Thanh, Toá Höõu heát söùc neù traùnh noùi ñeán trình ñoä vaên hoùa cuûa mình. Laø ngöôøi ñích thaân ra ñoøn thuø cuõng nhö hoaïch ñònh cho caùc tay chaân thaân tín "chöûi" nhöõng ngöôøi trong phong traøo Nhaân Vaên - Giai Phaåm. Nhöõng göông maët vaên noâ noåi baät nhaát laø Cuø Huy Caän, Xuaân Dieäu, Baûo Ñònh Giang, Noâng Quoác Chaán, Löu Troïng Lö, Phaïm Huy Thoâng, Xích Ñieåu, Hoaøng Trung Thoâng, Nguyeãn Ñình Thi, Nguyeãn Khaûi, Phaïm Hoå, Ñaøo Vuõ, Nguyeãn Coâng Hoan v.v... Veà nhaïc coù Phaïm Tuyeân, Huy Du, Ñoã Nhuaän, Traàn Hoaøn, Ngoâ Syõ Hieån v.v... Veà hoïa coù Mai Vaên Hieàn, Traàn Vaên Caån, Dieäp Minh Chaâu v.v... Veà ñieän aûnh vaø nhieáp aûnh coù Nguyeãn Ñöùc Hinh, Ñinh Ñaêng Ñònh, Nguyeãn Thuï. Giôùi pheâ bình coù Hoaøi Thanh, Tröông Chinh, Tröôøng Löu v.v... Caùc nhaø lyù luaän coù Naêm Chuoät (Tröôøng Chinh, caùi teân trong chuyeän ngaén cuûa cuï Phan Khoâi) roài ñeán Traàn vaên Giaøu, Ñaøo Duy Tuøng, Nguyeãn Khaùnh Toaøn, Phaïm Nhö Cöông, Hoàng Chöông, Nguyeãn Chöông, Leâ Ñình Kî, Haø Minh Ñöùc, Hoaøng Xuaân Nhò, Traàn Huy Lieäu, Vaên Taân, Traàn Ñoä, Haø Huy Giaùp v.v... Loaïi ñaùnh hoâi chöa coù choã ñöùng trong vaên hoïc ngheä thuaät vaø pheâ bình, lyù luaän coù Vuõ Ñöùc Phuùc (anh giaùo vieân tröôøng phoá huyeän Gia laâm), Phaïm Ñình Saùu (giaùo vieân tænh leû Cao Baèng), Vuõ Khieâu (giaùo vieân tænh bieân giôùi Laïng Sôn) v.v... Trong giôùi baùo chí coù Hoaøng Tuøng, Theùp Môùi, Quang Ñaïm, Dieäu Bình, Löu Quyù Kyø, Maïnh Hoàng, Hoaøng Tuaán, Leâ Baù Thuyeân, Huyønh Vaên Tieång v.v... Ñeå "neâu danh" nhöõng keû ñeâ tieän nhaát trong tay chaân cuûa Toá Höõu, ngöôøi daân ñen ôû Haø-noäi coù hai caâu :

"Xuaân Dieäu , Xuaân Sanh nhö Xuaân Toùc Ñoû".
vaø:
"Moàm Phaïm Hoå, coå Hoaøi Thanh, nanh Ñöùc Phuùc" (töùc Vuõ Ñöùc Phuùc).

Coù theå noùi raèng troïn veïn nhöõng keû tham gia "æa baäy" do laõnh ñaïo choùp bu cuûa coäng saûn Vieät Nam ñoäng vieân vaø chæ ñaïo töø ñoù cho ñeán nay ñeàu böôùc raát nhanh treân baäc thang "quan laïi ñoû". Toá Höõu töø moät uûy vieân döï khuyeát trung öông leo vaøo boä chính trò kieâm bí thö trung öông, phuï traùch tröôûng ban tuyeân huaán trung öông, roài giöõ luoân caû gheá phoù thuû töôùng thöù nhaát, thöôøng tröïc thöôøng vuï hoäi ñoàng chính phuû. Giaù khoâng xaûy ra vuï "nhaø thô" Toá Höõu laøm "kinh teá" veà "giaù, löông, tieàn" thì chaéc chaén anh chaøng Laønh (töùc Toá Höõu) maø Ñoäc naøy ñaõ thay theá Phaïm Vaên Ñoàng roài chöù ñaâu coù ñeán löôït Phaïm Huøng. Cuø Huy Caän, nhaø thô ñöôïc thanh nieân Haø-noäi ñoåi teân thaønh Cuø hay Caén (baäy), nay giöõ gheá chuû tòch uyû ban lieân hieäp vaên hoïc ngheä thuaät; Traàn Hoaøn leân gheá boä tröôûng vaên hoùa; Nguyeãn Khaûi, phoù toång thö kyù hoäi nhaø vaên; Nguyeãn Thuï, cuïc tröôûng cuïc ñieän aûnh v.v... Moät soá khaùc tuy cheát nhöng laø cheát trong "vinh quang" ôû caùi luùc ñaõ coù ngoâi thöù trong boä maùy cai trò cuûa coäng saûn. Rieâng ba chaøng ñaùnh hoâi, töø caùi choã ñöùng khieâm toán ôû nhaø tröôøng maùi laù tænh leû, phoá huyeän ñaõ leo toùt veà trung öông : Vuõ Khieâu laøm vieän tröôûng vieän myõ hoïc Marx-Leùnin; Phaïm Ñình Saùu laøm vuï tröôûng vuï ca muùa nhaïc (tröôùc Trung Kieân) vaø Vuõ Ñöùc Phuùc laøm vieän phoù vieän vaên hoïc. Coøn Nguyeãn Ñình Thi, con ngöôøi coù kieán thöùc ña daïng, cuõng coù taùc phaåm vaên hoïc, cuõng laøm nhaïc, cuõng laøm thô, caû thô tình nöõa vaø cuõng coù nhieàu moái tình "baån thæu" khoâng thua gì "moái tình baån" cuûa Toá Höõu, lieân tuïc giöõ chöùc toång thö kyù hoäi nhaø vaên cho ñeán taän nhieäm kyø vöøa qua môùi nghæ...höu, caùi chöùc vuï maø ngöôøi daân bình thöôøng goïi laø "choù giöõ cöûa". Nhôø vaøo dòp thi "iaû baäy" ñoù, moät nhaân vaät coù maùu "choù saên noøi" ñaõ xuaát hieän vaø trôû thaønh keû coù uy quyeàn löøng laãy vaø cuõng laãy löøng veà caùc vuï laøm tieàn vaø baét "boà nhí", ñoù laø trung töôùng coâng an Döông Thoâng, toång cuïc phoù toång cuïc an ninh cuûa chính quyeàn coäng saûn Vieät Nam. Vaø, cuõng töø ñoù, Döông Thoâng cho ñeán nay vaãn ñoùng moät vai troø quan troïng, ñoâi luùc coøn laø chính yeáu trong caùc vuï thi "iaû baäy". Haàu nhö taát caû nhöõng ñeä töû naêng noå cuûa Toá Höõu ñeàu trôû thaønh keû coâng taùc chaët cheõ vôùi cô quan an ninh cuûa Döông Thoâng. Vaø, chính Toá Höõu, duø luùc naøo cuõng töï coi con ngöôøi mình nhö goàm caùc teá baøo "baèng thô" caáu thaønh cuõng thaáy ñöôïc quyeàn uy cuûa coâng an trong cheá ñoä ñoäc taøi, coâng an trò, neân coù ñöùa con moät tuy laø gaùi nhöng khoâng cho theo nghieäp thô vaên maø cho ñi laøm ngheà "coâng an".

Taát caû nhöõng ngöôøi keït trong vuï Nhaân Vaên - Giai Phaåm ñeàu naèm tuø hoaëc bò caûi taïo lao ñoäng ôû caùc noâng tröôøng hoaëc coâng tröôøng, tröø Traàn Duy (töùc Traàn Quang Taêng). Bò tuø nhö Nguyeãn Höõu Ñang, Thuïy An v.v...; ñi chaên boø ôû Ba Vì nhö giaùo sö thaïc syõ trieát hoïc Traàn Ñöùc Thaûo v.v...; laøm thô ñaáu (ñaøo ñaát) nhö Vaên Cao, Leâ Ñaït, Hoaøng Caàm v.v... . Bò caét hoä khaåu khoûi Haø-noäi nhö Traàn Daàn...ñeå ñöa ñi mieàn nuùi. Rieâng Traàn Duy, laøm lao ñoäng phaát phô ôû coâng tröôøng baåy maãu (coâng vieân Leâ-nin hieän nay) ñoä moät thaùng thì ñöôïc bieân cheá veà hoäi Myõ thuaät ñeå aên löông nhöng naèm nhaø veõ tranh cho caùc söù quaùn Ñoâng AÂu döôùi caùi teân Hoàng Haø. Rieâng cuï Phan Khoâi, baûn thaân bò ñaøy aûi, boâi nhoï cho ñeán cheát. Ñau nhaát laø ñöùa con trai baát hieáu cuûa cuï laø Phan Thao, ñaõ "ñaáu boá" ñuùng tinh thaàn "con ngöôøi xaõ hoäi chuû nghóa" neân vaãn laø ñaûng vieân coäng saûn laïi coøn ñöôïc oâng Hoà Chí Minh cho laøm toång bieân taäp baùo Thoáng Nhaát. Nhöng moät hoâm Phan Thao ñi laøm veà qua hoà Thuyeàn Cuoâng thì töï nhieân leø löôõi, trôïn maét maø cheát nhö bò ai boùp coå. Daân Haø-noäi thì khaùo nhau ñoù laø hoàn cuï Phan Khoâi boùp coå cho cheát ñöùa con baát hieáu. Tuy khoâng vieát moät chöõ naøo veà vaên ngheä, nhöng cuï baø Phan Khoâi cuõng bò laøm nhuïc baøng caùch cho xeáp ôû moät caên phoøng nhoû nhö cuõi choù ôû ngay caïnh choã iaû ñaùi cuûa cô quan Lieân-hieäp vaên-hoïc ngheä-thuaät (51 Traàn-Höng-Ñaïo, Haø-noäi) vôùi con gaùi, vaø cuï baø laøm vieäc haàu haï nöôùc noâi, queùt doïn vaên phoøng cho caùc oâng quan "vaên ngheä ñoû" goàm : Nguyeãn Ñình Thi, Baûo Ñònh Giang, Ñoã Nhuaän, Mai Vaên Hieáu v.v...

Vaên ngheä syõ, voán laøm chöùc naêng "taûi ñaïo" cho xaõ hoäi, thì nay trong söï nhaøo naën cuûa oâng Hoà Chí Minh vaø ñaûng cuûa oâng ta, nhöõng ai muoán laøm NGÖÔØI, moät ngöôøi VIEÄT BÌNH THÖÔØNG cuõng khoâng theå ñöôïc. Trong cheá ñoä xaõ hoäi ôû mieàn Baéc Vieät Nam - sau 1954 - vaø ôû caû nöôùc Vieät Nam - sau thaùng 4-1975 - moät cheá ñoä, do söû gia coäng saûn Vieät Nam chính thoáng ca ngôïi, maø cha ñeû laø Hoà Chí Minh, duø Baù Di vaø Thuùc Teà coù coøn soáng cuõng bò khai baùo hoä khaåu ñeå coâng an quaûn lyù. Vaên ngheä syõ chuyeân nghieäp trôû thaønh vaên noâ : vieát gì, vieát luùc naøo v.v... ñeàu coù laõnh ñaïo cuûa nhaø caàm quyeàn coäng saûn, do nhaø caàm quyeàn coäng saûn traû löông. Taát caû hoäi vieân cuûa hoäi Lieân hieäp Vaên hoïc ngheä thuaät ñeàu aên löông cuûa hoäi, cuõng chòu söï xeáp löông cuûa caùn boä toå chöùc nhö caùc ngaønh ngheà khaùc nhö coâng nhaân veä sinh, thôï hôùt toùc, laáy daùy tai thuoäc coâng ty phuïc vuï v.v... Baäc löông cuûa hoï khoâng tuøy thuoäc vaøo taùc phaåm, vaøo taøi naêng maø caên cöù vaøo söï "töï nguyeän thuaàn hoùa thaønh vaên noâ cuûa hoï". Thí duï nhö nhaø vaên Quang Duõng, löông töông ñöông caùn söï 3 trong luùc anh chaøng laøm thô "coùc caén" Baûo Ñònh Giang löông chuyeân vieân 5, nghóa laø hôn gaáp hai laàn tieàn maët danh nghóa, coøn giaù trò thöïc thì cheânh leäch moät trôøi moät vöïc. Bôûi leõ taát caû moïi nhu caàu aên, maëc, ôû cuûa Quang Duõng ñeàu troùi troøn trong ñoàng löông baäc 3 (khoaûng 64 ñoàng tieàn Haø-noäi tröôùc 1975). Coøn Baûo Ñònh Giang ñöôïc ôû nhaø, ñieän, nöôùc cho ñeán giöôøng naèm, tuû quaàn aùo, xe hôi, maùy thu thanh... ñeàu do "ñaûng" cung caáp. Ñaõ theá coøn coù söï khaùc bieät veà cheá ñoä oám ñau, nôi khaùm beänh, nôi mua haøng theo giaù reû gaáp nhieàu laàn so vôùi thò tröôøng töï do vaø tieâu chuaån mua haøng thanh lyù vaø haøng "vieän trôï", vaø cuoái cuøng luùc cheát cuõng khaùc bieät veà vaûi lieäm, aùo quan, voøng hoa vieáng (loaïi bao nhieâu tieàn) vaø nôi choân cuõng nhö ñöôïc ñaûng caùo phoù hay khoâng v.v... Trong saùng taùc laïi coøn phaân bieät hôn nöõa. Tröôùc heát, taùc phaåm khoâng caàn phaûi thoûa maõn nhu caàu thaåm myõ cuûa ngöôøi ñoïc maø phaûi "thoûa maõn tính kieâu caêng, töï maõn" cuûa oâng Hoà Chí Minh vaø nhöõng ngöôøi thöøa keá (thöôøng nhaäp nhaèng trong khaùi nieäm "ñaûng"); taùc phaåm khoâng ñöôïc phaûn aûnh ñuùng hieän thöïc cuûa xaõ hoäi maø phaûi "toâ hoàng" vôùi ta, "boâi ñen" vôùi ñòch vaø "boùp meùo" döõ kieän lòch söû. Vaên ngheä syõ khoâng coøn quyeàn saùng taùc töï chuû maø trôû thaønh ngöôøi thôï thuû coâng "ñeû" taùc phaåm theo maãu maõ, kích thöôùc vaø thôøi gian giao haøng do oâng Hoà Chí Minh vaø nhöõng ngöôøi thöøa keá ra leänh. Döôùi cheá ñoä xaõ hoäi maø oâng Hoà Chí Minh laø keû "phoùng taùc", neáu nhö caùc tieåu chuû nhö ñaïp xích loâ, hôùt toùc daïo v.v... phaûi gia nhaäp baét buoäc vaøo caùc hôïp taùc xaõ cuûa nhaø nöôùc coäng saûn ñeå chòu söï quaûn lyù moïi maët töø con ngöôøi, lao ñoäng, loaïi saûn phaåm, giôø giaác sinh hoaït cuûa caû cuoäc ñôøi cho ñeán tö töôûng, thì, vaên ngheä syõ cuõng bò quaûn lyù nhö vaäy. Coù chuùt khaùc bieät laø caùi cô cheá quaûn lyù vaên ngheä syõ, veà noäi dung laø moät hôïp taùc xaõ, coøn veà hình thöùc thì ñöôïc toâ maøu loøe loeït laø "Hoäi". Ñöông nhieân,, caùc chöùc saéc cuûa "Hoäi" ñöôïc tuyeån choïn theo tieâu chuaån coù "tai, muõi, maét" cuûa "choù giöõ nhaø", vaø boïn hoï ñeàu chòu söï laõnh ñaïo hai chieàu : phaàn "saùng taùc" do ban tuyeân huaán trung öông chæ ñaïo (xöa laø Toá Höõu nay laø Ñaøo Duy Tuøng) vaø phaàn "an ninh chính trò" do Döông Thoâng trung töôùng coâng an, toång cuïc phoù an ninh. Baûn thaân caùc chöùc saéc cuûa "Hoäi" laïi bò giaùm saùt baèng moät maïng löôùi "muõ" (töùc coâng an chìm) cuûa Döông Thoâng qua caùc laùi xe, thôï in, chuû quaùn caø pheâ, traø cheùn, vaø ngay chính moät soá hoäi vieân cuûa hoäi. Vaên ngheä syõ ñuùng laø phaûi soáng trong caûnh "thieân la, ñòa voõng" ngoaøi sôïi daây buoäc chieác bao töû nhö caùi haøm thieác ngoaøm vaøo moàm con ngöïa. Coù ñieàu trôù treâu laø oâng Hoà Chí Minh raát "khoaùi" Toá Höõu vaø Döông Thoâng veà caùi saûn phaåm "thieân la, ñòa voõng" ñoù, cuõng nhö Toá Höõu vaø Döông Thoâng "khoaùi ñaøn choù giöõ nhaø" vaø baày "gaùc-ñieâng" do mình taïo döïng ra, nhöng thöïc ra nhieàu vaên ngheä syõ vaãn laøm ñöôïc caùi vieäc "thaêng thieân, ñoän thoå", trôû veà loøng Meï laø nhaân daân vaø toå quoác ñeå phuû leân caùc ñoài hoang vaên hoïc ngheä thuaät xaõ hoäi chuû nghóa baèng röøng xanh vaên hoïc daân gian, baèng caùch noùi nöôùc ñoâi, baèng möôïn chuyeän xöa raên ñôøi nay v.v...

Sau vuï ñaøn aùp phong traøo Nhaân Vaên - Giai Phaåm ít laâu, coù nhöõng nhaø vaên "goïi laø coøn coù loøng" cuõng töï laøm laám cuoäc ñôøi saùng taùc vaên hoïc cuûa mình, nhö Nguyeãn Huy Töôûng, vieát "Truyeän anh Luïc", ca ngôïi coá noâng coù taøi "vu laùo". Moät soá taøi naêng xuaát saéc bò "caát buùt" khoâng cho saùng taùc, nhaát laø veà thô nhö Leâ Ñaït, Traàn Daàn, Höõu Loan, Nguyeãn Bính, Hoaøng Caàm v.v... chuû yeáu laø söï ñoá kî veà taøi naêng cuûa nhoùm Toá Höõu, Cuø Huy Caän, Xuaân Dieäu, Cheá Lan Vieân; hoaëc veà vaên nhö Phuøng Quaùn, Vuõ Cao, Buøi Quang Ñoaøi, Quang Duõng, Traàn Leâ Vaên; hoaëc veà nhaïc nhö Vaên Cao, Töû Phaùc; hoaëc veà hoïa bò cheøn eùp nhö Vaên Cao, Nguyeãn Saùng, Troïng Kieäm, Buøi Xuaân Phaùi v.v... veà ñieän aûnh vaø saân khaáu nhö Traàn Coâng, Phan Taïi (bò tuø). Tuy khoâng ñuû gan noùi traéng trôïn nhö Mao Traïch Ñoâng raèng :"Trí thöùc khoâng baèng cuïc phaân", nhöng trong xöû duïng thì oâng Hoà Chí Minh vaø tay chaân cuûa oâng ta coi "trí thöùc vaø vaên ngheä syõ" nhö cuïc phaân thöïc thuï. Taát caû ñeàu bò boû vaøo uû trong caùi cô cheá "hoá xí hai ngaên xaõ hoäi chuû nghóa"(2). Bao taøi naêng bò huûy boû, bao taøi naêng bò uû trong "hoá xí hai ngaên xaõ hoäi chuû nghóa" ñaõ bieán chaát vaên ngheä syõ thaønh caùc thöù noâ leä toâi moïi, lo laéng vaø haønh ñoäng theo baûn naêng thaáp heøn. Xuaân Dieäu, Hoaøi Thanh... chæ lo ñi giôùi thieäu vaø bình thô Toá Höõu. Coøn Cheá Lan Vieân thì boác thôm thô Soùng Hoàng (töùc Tröôøng Chinh). Taát nhieân, caû boä maùy "hôïp taùc xaõ vaên noâ" ñöôïc huy ñoäng vaøo vieäc "nònh" oâng Hoà Chí Minh. Moãi vaên ngheä syõ ñeàu coá saùng taùc thaät nhieàu taùc phaåm ca ngôïi oâng Hoà Chí Minh. Ñoù laø coâng ñieåm, laø laäp tröôøng caùch maïng, laø laù buøa hoä maïng maø cuõng laø caàn caâu côm cuøng baäc thang danh voïng cuûa giôùi "hôïp taùc xaõ vaên ngheä xaõ hoäi chuû nghóa". Toá Höõu, Traàn Hoaøn (hieän nay laø boä tröôûng vaên hoùa, quan thaày cuûa Trònh Coâng Sôn), Dieäp Minh Chaâu, Ñinh Ñaêng Ñònh v.v... laø ñieån hình cuûa vaên noâ veà caùi beùn nhaïy trong "thi coâng" vaên hoïc, ngheä thuaät xaõ hoäi chuû nghóa.

Vöôøn hoa vaên hoïc ngheä thuaät truyeàn thoáng cuûa nöôùc Vieät Nam vaên hieán ñaõ bò caùc loaïi coû ñoäc coäng saûn do oâng Hoà Chí Minh gaây gioáng laøm thui troät. Vôùi caùch ñaøo taïo, caûi taïo, nuoâi döôõng, quaûn lyù vaø söû duïng nhö vaäy, leõ ñöông nhieân phaûi naûy sinh nhöõng con ngöôøi daï thuù. Ngay nhö Xuaân Dieäu, chæ moät "Phaán thoâng vaøng" vaø caùc baøi thô laøm tröôùc 1945 cuõng ñöa oâng ta leân ñænh cao, vaäy maø ñöôïc caûi taïo trong hoá xí hai ngaên xaõ hoäi chuû nghóa cuûa oâng Hoà Chí Minh, Xuaân Dieäu nôõ traéng trôïn "aên cöôùp" coâng trình söu taàm thô veà Hoà Chí Minh qua taäp "Saùng thaùng naêm" cuûa sinh vieân ñaïi hoïc toång hôïp vaên (Haø-noäi) laø Haï Baù Neàn (lyù do tieàn laø phuï maø lyù do chính laø muoán "laáy ñieåm" vôùi oâng Hoà Chí Minh!). Chæ caàn moät phaàn nhoû gia saûn saùng taùc cuûa mình tröôùc 1945 Cheá Lan Vieân cuõng ñöôïc meán moä, vaäy maø coù theå uoán ngoøi buùt ñeå ca ngôïi thô cuûa Soùng Hoàng (chæ vì Soùng Hoàng töùc laø Tröôøng Chinh) vôùi thô kieåu "quan voû" trong chuyeän tieáu laâm Vieät Nam. Thô Soùng Hoàng vôùi nhöõng caâu :

"Saét chaïm saét, loeù löûa
Tieáng chaïm tieáng ñinh tai..."
coù khaùc gì thô "quan voû" :
"Chaúng phaûi voi, chaúng phaûi traâu
AÁy laø con choù caén gaâu gaâu
Khi nguû vôùi nhau thì phaûi ñöùng
Traêm naêm chaúng ñöôïc hôùp cheø taøu"

Coù ñieàu thô "quan voû" do anh phoù may Nònh, coøn thô Soùng Hoàng do Cheá Lan Vieân nònh! Nhôø ñoù neân böôùc vaøo ñaïi hoäi 4 coäng ñaûng, Cheá Lan Vieân bò tröôït phieáu ôû ñaûng boä coäng saûn ôû hoäi lieân hieäp vaên hoïc ngheä thuaät, laäp töùc ñöôïc Tröôøng Chinh (töùc Soùng Hoàng) hoûa toác cho vaøo öùng cöû ôû ñaûng boä tænh Laâm Ñoàng! (Thaät kyø quaùi!). Ñaëc bieät vaên noâ Hoaøi Thanh coøn chaáp nhaän caû moät thöù coâng vieäc voâ sæ nöõa laø vuï laáy vôï vaøo luùc maø caû hai haøm raêng ñaõ ruïng khoâng coøn caùi naøo. Chaúng laø moät goaù phuï cuûa moät coá boä tröôûng hoài xuaân, nguï taïi ñöôøng Traàn Quoác Toaûn (Haø-noäi) hay ñöôïc maáy con böôùm trong trung öông ñaûng (coäng saûn) ñeán huùt nhuî, ñeå xaåy ra ghen tuoâng laøm aàm caû phoá phöôøng. OÂng truøm laõnh ñaïo tö töôûng Toá Höõu coù saùng kieán gheùp ñoâi löaù baø quaû phuï hoài xuaân ñoù cho Hoaøi Thanh, nhôõ coù gì thì laøm nhieäm vuï "ñoå voû" cho maáy oâng trung öông "aên oác". Ñoù laø voõ cuõ cuûa nhaø thô Toá Höõu, tröôùc naêm 1959, ñaõ gaït coâ "boà nhí" sang cho moät hoïa syõ treû, em nuoâi cuûa coâ ta. Roài moät nhaø vaên, taùc phaåm thì taàm thöôøng, nhöng coù daùng ngöôøi cao raùo, ñaõ haõnh dieän vì vôï ñöôïc keøm ñaøn taïi tö gia cho moät oâng ñaïi töôùng, neân ñaõ leo raát nhanh thaønh "quan vaên ngheä ñoû". Cuõng nhö moät nhaø thô kyø cöïu ñaõ giôùi thieäu coâ "boà nhí" ñeán an uûi cho vò nguyeân thuû neân coù nhieàu beâ boái maø vaãn "hueà caû laøng". Nhieàu laém, coù keå caû theá kyû cuõng khoâng heát nhöõng thí duï veà "ngöôøi thaät vieäc thaät". Chính nhöõng "taám göông" raát "coäng saûn" ñoù ñaõ laøm tha hoùa bieát bao nhieâu vaên ngheä syõ. Vaø, caùi hôïp taùc xaõ vaên hoïc ngheä thuaät trôû thaønh choán dung thaân cho nhöõng keû laáy "saùng taùc" laøm ngheà phuï maø ngheà chính laø "thoåi oáng ñu ñuû", laø "laên, leâ, boø, toaõi", laø "æa baäy"!

Nhaø nöôùc cuûa oâng Hoà Chí Minh vaø nhöõng ngöôøi thöøa keá ngaøy ñeâm lo hoaøn chænh boä maùy ñaøn aùp vaø thoáng trò caùc taàng lôùp nhaân daân thì ngöôïc laïi nhöõng ngöôøi bò aùp böùc cuõng hoaøn chænh caùc caùch choáng laïi tuïi thoáng trò. Coâng nhaân, xaõ vieân noâng nghieäp, xaõ vieân thöông nghieäp, caùn boä, nhaân vieân, boä ñoäi, trí thöùc, sinh vieân v.v... luoân ñeû ra nhieàu caùch laõng coâng, hoái loä, voâ hieäu hoùa coâng cuï chuyeân chính cuûa cheá ñoä. Coøn vaên ngheä syõ? Hoï duøng ngheà nghieäp cuûa mình laø saùng taùc, laø phaûn aûnh hieän thöïc cuûa xaõ hoäi, tìm caùch "luoàn laùch" vaøo caùc sô hôû cuûa chính quyeàn, thöïc söï "döïa vaøo daân" ñeå nhôù, ñeå löu haønh mieäng, ñeå hoaøn chænh moïi taùc phaåm taán coâng vaøo nhaø nöôùc baïo quyeàn cuûa oâng Hoà Chí Minh vaø chaân tay thaân tín. Ngoaïi tröø moät soá nhöõng saùng taùc luoàn laùch ñeå in ñöôïc do caùc taùc giaû coù duïng yù nhö truyeän ngaén "Caây taùo oâng Laønh" treân baùo vaên ngheä; "Nhaø Lyù" treân baùo Thoáng Nhaát; "Vaøo ñôøi" cuûa nhaø xuaát baûn Vaên Hoïc; cho ñeán caùc truyeän ngaén "Caùi goác", "Tôø Hoa" v.v... thì ngay caû nhöõng nhaø vaên coù moät thôøi "lôõ soáng heân", veà cuoái ñôøi ñaõ lieàu mình chôi laïi ngoùn "ñaø ñao" nhö Nguyeãn Coâng Hoan vôùi "Ñoáng raùc" vaø "Nhôù gì ghi naáy"; Nhö Tuù Môõ naèm döôõng beänh "chôø cheát" ôû Quaûng Baù (Haø-noäi) khi nghe tin treân ñaøi baùo "Mieàn Nam ñaõ hoaøn toaøn ñöôïc giaûi phoùng" ñaõ noùi vôùi moïi ngöôøi raèng "Nhôø Nhaát Linh vaø anh em trong Töï Löïc Vaên Ñoaøn maø trôû thaønh nhaø thô traøo phuùng" vaø thöôøng buoàn baõ keå laïi nhöõng kyû nieäm ñeïp cuûa thôøi soáng vôùi Töï Löïc Vaên Ñoaøn v.v..., khoâng theøm heù raêng noùi gì ñeán "Baùc Hoà" vôùi "ñaûng cuûa Baùc" hoaëc caùi hôïp taùc xaõ vaên hoïc do Nguyeãn Ñình Thi laøm chuû nhieäm!

Caû boä maùy tuyeân huaán trung öông do Toá Höõu chæ ñaïo, phoái hôïp nhòp nhaøng vôùi cô quan an ninh cuûa Döông Thoâng vaø Quang Phoøng luoân tìm caùch traán aùp, boâi nhoï, vu caùo nhöõng vaên ngheä syõ chaân chính, nhö vieát baøi toá caùo cuï Phan Khoâi laø maät thaùm cuûa Phaùp; giaùo sö Traàn Ñöùc Thaûo laø ñaïo vaên; Traàn Daàn, Ñaëng Ñình Höng laø noùi phaûn ñoäng, trong nhoùm vôùi Ñinh Huøng (ôû mieàn Nam); Hoaøng Caàm bieán chaát; Leâ Ñaït bò "muï giaùn ñieäp" Thuî An mua chuoäc; Vuõ Troïng Phuïng (ñaõ cheát töø tröôùc 1945) vaø Tröông Töûu laø phaàn töû Troskiste; Töõ Phaùc laø con quan laïi phaûn ñoäng v.v... Thoâi thì ñuùng nhö cuï Nguyeãn Du ñaõ "tieân ñoaùn" :

"...Ñaày nhaø vang tieáng ruoài xanh"...
hay :
"...Ñaàu traâu maët ngöïa aøo aøo nhö soâi"...

Baûo Ñònh Giang thoâi laøm thô "con coùc" maø caû ngaøy vieát baùo caùo "ñoàng kính göûi" Toá Höõu vaø Döông Thoâng veà thaùi ñoä cuûa töøng vaên ngheä syõ "khaû nghi". OÂng ta löu yù caáp treân ñeán caû vieäc Nguyeãn Tuaân vaéng maët trong ngaøy "vieáng" ñaïi töôùng Nguyeãn Chí Thanh laø bieåu hieän cuï theå cuûa haønh ñoäng "choáng ñaûng". Mai Vaên Hieán thì boø nhö raén leân caàu thang ôû nhaø taäp theå ñöôøng Nguyeãn Thaùi Hoïc (Haø-noäi), aùp tai vaøo cöûa phoøng cuûa hoïa syõ Nguyeãn Saùng xem "baøn luaän" gì vôùi Vaên Cao. Xuaân Dieäu ñi khaép caùc tröôøng ñaïi hoïc noùi chuyeän "veà teân Hoaøng Caàm" ñaõ daùm cheâ thô cuûa "laõnh tuï Toá Höõu" laø ñuïc lôø lôø nhö nöôùc vo gaïo. Vuõ Ñöùc Phuùc thì gaøo leân raèng "vaên hoïc daân gian laø phaûn ñoäng"! v.v... Coøn Nguyeãn Ñình Thi, haøng ngaøy ñeàu daën ñi xe hôi ñeán nhaø rieâng Toá Höõu nhaän keá hoaïch "traán aùp tö töôûng" luõ "vaên ngheä syõ choáng ñaûng". Trong luùc ñoù Traàn Duy suoát ngaøy "ñeo caùi maùc thö kyù toøa soaïn baùo Nhaân Vaên" cöôõi xe moâ-bi-leùt ñôøi môùi do thaân nhaân ôû Phaùp göûi cho ñeå "thaêm doø tö töôûng" giôùi treû vaø giaùm saùt nhöõng ngöôøi qua laïi vôùi Vaên Cao, Traàn Daàn, Leâ Ñaït, Hoaøng Caàm v.v... laáy taøi lieäu vieát baùo caùo ñònh kyø noäp cho Döông Thoâng hoaëc qua tay Quang Phoøng chuyeån tôùi Döông Thoâng. Noâng Quoác Chaán (thöù tröôûng vaên hoùa) coù veû thöïc duïng hôn neân "ñaùnh beø luõ Nhaân Vaên" baèng caùch laøm haïi ñôøi con gaùi cuûa moät nhaø vaên laõo thaønh trong nhoùm Nhaân Vaên. Ngöôøi Haø-noäi chua chaùt noùi ñeán chuyeän naøy keát hôïp vôùi vieäc Nguyeãn Ñình Thi duï doã moät ca syõ treû (teân laø V.O.) ôû ñaøi phaùt thanh, khi "beå maùnh" laïi ñeán taän ñaøi phaùt thanh gaëp Traàn Laâm, toång bieân taäp cuûa ñaøi, ñeà nghò cho coâ beù nheï daï ñoù "nghæ vieäc". Cuõng may, nheï daï trong tình yeâu nhöng coâ ca só coù thaàn phuø trôï neân coøn löu ñöôïc laù thö buùt tích cuûa Nguyeãn Ñình Thi xin loãi lôõ heïn vì "phaûi ñi nghe coá ñaïo giaûng kinh" (yù noùi bò Toá Höõu goïi leân nghe leänh). Laù thö ñöôïc gôûi ñeán tay Toá Höõu neân coâ ca syõ khoûi bò "ñuoåi vieäc". Coøn Nguyeãn Ñình Thi, löng coøng hôn nöõa tröôùc Toá Höõu vaø bò caûnh caùo cho nghæ "nhieäm vuï nghò gaät" trong quoác hoäi buø nhìn! Caâu noùi ñoù laø :

" Kinh taøy ñình, thaèng Thoå haïi coâ Thaùi
Hoïa xieác khæ, teân Thi hieáp naøng ca."

Caùc baùo Nhaân Vaên, taïp chí Traêm Hoa vaø Giai Phaåm... bò ñoùng cöûa vónh vieãn, nhöng chính quyeàn cuûa oâng Hoà Chí Minh khoâng theå naøo "ñoùng cöûa" ñöôïc "baùo noùi" cuûa ñích thöïc nhöõng "vaên ngheä syõ nhaân daân". Truyeän tieáu laâm thôøi ñaïi, thô gheá ñaù ñöôïc truyeàn mieäng caû Haø-noäi ñeán noâng thoân, vöøa saâu saéc vöøa kòp thôøi. Ñoái töôïng bò ñaû kích laø ngay laõnh chuùa Hoà Chí Minh, thí duï nhö :

"Vieät nam coù moät oâng giaø
Raâu daøi, toùc baïc teân laø Chí Minh
OÂng hay uoáng röôïu moät mình
Heã buoàn laïi ruû Tröôøng Chinh uoáng cuøng
Say söa oâng noùi lung tung
Vieät nam mình seõ saùnh cuøng naêm chaâu
- Naøy oâng, chuyeän aáy coøn laâu !"

Ngaøy laêng Hoà Chí Minh ñöôïc khaùnh thaønh cuõng coù thô gheá ñaù truyeàn khaép Haø-noäi:

"...Cuõng laêng, cuõng lính, cuõng keøn ñoàng
Xaùc cheát da xöông, tim oùc khoâng
Naèm quan taøi kính cho ngöôøi ngaém
Xaùc nhaém maét nghieàn chaúng daùm troâng
Sôû thuù keà gaàn daêm, baûy böôùc
Thuù NGÖÔØI, ngöôøi THUÙ, nöïc cöôøi khoâng !"

Ngaøy töôïng Leùnine ñöôïc döïng xong, ai ñoù ñaõ khoaùc chieác aùo "ñaïi caùn" raùch vaø caùi noùn coái raùch leân töôïng, cuøng luùc baøi thô gheá ñaù ra ñôøi :

"Leâ-nin queâ ôû nöôùc Nga
Côù sao laïi ñöùng vöôøn hoa nöôùc naøy
OÂng veânh maët, oâng chæ tay :
- Töï do, haïnh phuùc luõ maøy coøn xa
Kìa xem göông cuûa nöôùc Nga
Baûy möôi naêm leû coù ra theá naøo !"

Noùi veà thaønh tích "Baùc, Ñaûng" ñem laïi cho nhaân daân :

"Töï do cheát ñoùi caû nhaø
Haïnh phuùc vôï goùa, meï loøa, con coâi
Ñoäc laäp kieåu aáy... thì thoâi !!!"

Giôùi laõnh ñaïo coäng saûn ñieân cuoàng. Tröôøng Chinh ñeán tröôøng ñaûng cao caáp Nguyeãn Aí Quoác haèn hoïc leân aùn "beø luõ aên côm xaõ hoäi chuû nghóa maø chöûi chuû nghóa xaõ hoäi". Toá Höõu cho toå chöùc "oân ngheøo nhôù khoå" trong caùc ngaønh vaø cho in taäp taøi lieäu "löu haønh noäi boä" coù töïa ñeà "Veà beø luõ Nhaân Vaên - Giai Phaåm choáng ñaûng". Ban toå chöùc trung öông ban haønh leänh thaønh laäp boä phaän "baûo veä ñaûng" ôû taát caû caùc ñaûng boä. Boä coâng an taêng cöôøng laäp theâm maøng löôùi ñaëc tính trong "hôïp taùc xaõ vaên noâ", nhaèm vaøo "giôùi treû" vaø keû "coù toäi trong sinh hoaït". Nhaø vaên quaân ñoäi, trung taù Nguyeãn Khaûi ñöôïc Toá Höõu ra leänh vieát moät loaït 9 baøi "hôi tieâu cöïc" ñeå ñaêng treân baùo...Nhaân Daân (!). Keát quaû : chæ coù moät thaày giaùo treû "höôûng öùng" vaø bò quaân cuûa Döông Thoâng hoûi thaêm söùc khoûe. Toá Höõu beû maët, Nguyeãn Khaûi bò moïi ngöôøi caàm buùt xa laùnh nhö traùnh huûi (taát nhieân coù caû vaên noâ laøm ra veû ta "ñaøng hoaøng"). Nhôø thaønh tích "coø moài" ñoù maø vaên noâ Nguyeãn Khaûi ñaõ nhanh choùng qua maët caùc ñaøn anh, ñeo lon ñaïi taù, giöõ chöùc phoù toång thö kyù hoäi nhaø vaên kieâm uyû vieân ñaûng ñoaøn cuûa hoäi lieân hieäp vaên hoïc ngheä thuaät. Trong soá caùc "muù" môùi cuûa Döông Thoâng, phaûi keå ñeán hai "muù caùi" : moät laø nhaø vaên Ngoïc Tuù, ñöôïc tuyeån choïn sau chuyeän bò baét quaû tang "ñ...baäy" (khoâng phaûi æa baäy) vôùi kòch taùc gia kieâm uyû vieân boä bieân taäp baùo Vaên Ngheä, Xuaân Trình, ngay treân baøn laøm vieäc ôû toøa soaïn; hai laø coâ giaùo daïy tieáng Phaùp Ñoã Phöông Quyønh, sau khi ñaõ "caém söøng vaø boû choàng" nhöng vaãn "ham vui", ñöôïc veà laøm baùo ôû Nhaø xuaát baûn ngoaïi vaên. Coøn "muù ñöïc" cuõng neân löu yù laø Nguyeãn Quang Saùng, moät ngöôøi ham "aên nhaäu" vaø thích keát baïn vôùi caùc cai tuø ñeå ñöôïc haønh laïc vôùi "tuø hình söï nöõ". Hay ñi theo Nguyeãn Quang Saùng ñeán "chôi" caùc traïi caûi taïo coù Trònh Coâng Sôn vaø Mieân Ñöùc Thaéng, hai ngöôøi ñaõ ñöôïc an ninh vaø trí vaän mieàn (Nam) moùc noái töø tröôùc 1975 ñeå laøm "suy yeáu söùc maïnh choáng coäng cuûa mieàn nam".

Ngaøy nay, söùc maïnh chính nghóa cuûa thôøi ñaïi cuøng vôùi haøo khí cuûa daân toäc Vieät Nam vaãn ñang lay taän goác cheá ñoä xaõ hoäi phi nhaân do oâng Hoà Chí Minh vaø nhöõng ngöôøi thöøa keá thieát laäp vaø cuûng coá. Nhöõng vaên ngheä syõ chaân chính vaãn laø moät söùc maïnh ñaùng keå. Lôùp ñaøn anh trong phong traøo Nhaân Vaên - Giai Phaåm ñaõ coù nhieàu ngöôøi cheát, soá coøn laïi quaù giaø yeáu hoaëc baét ñaàu... muoán nghæ höu. Nhöng lôùp treû ôû caû trong vaø ngoaøi nöôùc ngaøy caøng nhieàu, raát sung söùc trong vieäc duøng ngoøi buùt goùp phaàn xoùa boû cheá ñoä xaõ hoäi phaûn daân haïi nöôùc hieän nay ôû Vieät Nam. Ñöông nhieân, ñeå ñoái phoù laïi nhaø nöôùc coäng saûn Vieät Nam cuõng tuyeån choïn moät ñoäi nguõ "vaên noâ" vaø "muù vaên hoïc" ôû caû trong vaø ngoaøi nöôùc. Chæ caàn tænh taùo ñoâi chuùt seõ phaân bieät ñöôïc vaên ngheä syõ chaân chính vôùi vaên noâ. Bôûi vì vaên noâ cuõng gioáng nhö keû giaû vôø gieát raén : giô tay cao ñaùnh nheï vaøo khuùc ñuoâi chöù khoâng daùm ñaùnh vaøo caùi ñaàu. Coù ñieàu, nhaân daân Vieät Nam ñaõ ba ñôøi bò "löøa bòp" neân mau choùng coù kinh nghieäm phaân bieät thöïc giaû. Cho neân duø cho Ñaøo Duy Tuøng vaø Döông Thoâng coù cho luõ vaên noâ quoác noäi sang tieáp söùc cho vaên noâ haûi ngoaïi nhö ñoaøn cuûa Leâ Ñình Kî vaø Ma Vaên Khaùng vöøa xong cuõng chæ laø caûnh "cheát ñuoái"vôù "boït beøo".

Caùi ngaøy taát caû caùc taàng cuûa toøa nhaø 5 taàng (töùc 4 laàu) seõ coù nhaø caàu ñaày tieän nghi khoâng coøn bao xa. Vaø, taàng 4 (töùc laàu 3) seõ laø nôi ôû cuûa nhöõng nhaø vaên ngheä syõ raát VIEÄT NAM.

9-1992

Chuù thích :

1) Ngoaøi Baéc goïi laø nhaø 5 taàng, coøn trong Nam goïi laø 4 laàu 1 treät.
2) Hoá xí hai ngaên laø phaùt minh cuûa cheá ñoä Hoà Chí Minh ñeå ôû caùc cô quan tröôøng hoïc ñi ñaïi tieän. Hoà xí coù hai ngaên 2 thuøng ñöïng phaân khi ñi ñaày thuøng phaân thöù nhaát thì ñöôïc bòt kín laïi baèng ñaát vaø ngöôøi ñaïi tieän phaûi ñi vaøo thuøng thöù hai. Khi thuøng thöù hai ñaàycaäy thuøng thöù nhaát ra laáy phaân ñoù noùi laø ñaõ ñöôïc uû leân men ñi xöû duïng cho noâng nghieäp vaø cöù nhö theá.