Naêm 1954.

Haø-noäi vaãn coù caùi laïnh thaät deã thöông cuûa thaùng cuoái trong naêm, khoâng heà coù chuùt gì gioáng noãi coâ ñôn cuûa Deùmeùtheùe vì phaûi xa coâ con Proserpine ñaõ bò thaàn Pluton nöùt maët ñaát baét xuoáng aâm ty laøm vôï. Nhaø nhaø ñeàu chuaån bò ñoùn möøng leã Giaùng-sinh, keå caû nhöõng gia ñình khoâng phaûi coâng giaùo. Maëc duø daân Haø-noäi traùnh naïn coäng saûn di cö vaøo Nam nhö thaùc, nhöng buø laïi, binh lính, caùn boä, coâng an vaø daân caùc tænh uøn uøn keùo veà laáp choã troáng nhanh nhö coû daïi moïc ñaàu muøa xuaân. Coøn hôn theá, Haø-noäi nhö coù veû saàm uaát hôn. Haøng toàn kho cuûa Haø-noäi vaãn coøn nhieàu, laïi caøng nhieàu hôn gaáp boäi vì soá ngöôøi di cö vaøo Nam mang baùn toáng baùn thaùo taát caû nhöõng gì coù theå baùn ñöôïc. Vaø theá laø "Chôï Trôøi" cuûa Haø-noäi laø toaøn boä "36 phoá phöôøng". Caùc phoá xöa kia coång kín töôøng cao, tröa tröa chæ coù tieáng rao cuûa ngöôøi baùn daïo ñoà theâu, ñoà laøm veä sinh trong nhaø, cuûi taï, nöôùc maém Phuù-quoác v.v... vang leân nhö tieáng chim goõ kieán trong caùnh röøng giaø, thì nay cuõng thaønh chôï : ñoà goã ôû phoá Phan Chu Trinh; maùy ôû Haøm Long; saùch cuõ ôû ñaàu Baø Trieäu; xe ñaïp ôû Quang Trung vaø Nguyeãn Du; quaàn aùo ôû Toâ Hieán Thaønh... roài tôùi Haøng Baøi, Lyù Thöôøng Kieät, Hai Baø Tröng. OÀn aøo nhaát laø khu ga, lan ra caû Sinh Töø, Nguyeãn Thaùi Hoïc, Cöûa Nam, Kyø Ñoàng, Caám Chæ, Phuøng Höng, cho ñeán taän caû Coät Côø. Tuy muøa hoa phöôïng vó ñaõ taøn nhöng Haø-noäi ñoû oái hôn bao giôø heát. Caùc coâng sôû cho ñeán ñaàu ñöôøng, xoù chôï, coång ñeàn, chuøa vaø nhaø thôø, choã naøo cuõng côø ñoû sao vaøng, nhieàu choã coøn caû côø Nga vaø côø Trung coäng. Lính Taây ruùt heát, nhöng laïi coù lính cuûa uûy ban quoác teá: Ca-na-ña, Ba-lan, AÁn-ñoä. AÛnh cuûa laõnh tuï voâ saûn trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc ñöôïc treo khaép hang cuøng. ngoõ heûm vaø baøy baùn ngay ngoaøi ñöôøng ôû caùc phoá Traøng Tieàn, Cöûa Nam, Haøng Buoàm, Haøng Giaáy, Bôø Hoà... ñuû moïi maãu : raäm raâu saâu maét cuõng coù; hoùi ñaàu traùn doâ cuõng coù; maäp uù cuõng coù; maët nhö maâm baùnh ñuùc cuõng coù v.v... Neáu khoâng coù chuù thích chöùc vuï döôùi aûnh thì cöù töôûng ñaây laø caùc loaïi dieãn vieân cuûa ñoaøn taïp kyõ naøo vaäy.

Cuoái phoá Loø Ñuùc, gaàn ngay nhaø thöông choù - nay laø cô quan cuûa boä Laâm nghieäp - ai ai cuõng möøng cho cuï phaùn Thaønh, chuû caên nhaø laàu môùi nhaát, khoûi phaûi soáng leû loi vì ñaõ coù con trai laø caùn boä cuøng vôï con môùi töø Vieät Baéc veà ñoaøn tuï. Cho neân Noâ-en 1954 cuûa nhaø cuï phaùn Thaønh ñöôïc chuaån bò khang trang hôn moïi naêm. Caây Noâ-en cuûa nhaø cuï to ñeïp nhaát khu vöïc ñoù. Gaàn chín naêm trôøi, cuï phaùn Thaønh ñaõ daønh nhieàu thì giôø ngaém caùc töôïng Thaùnh cuõng nhö caàu xin Ñöùc Meï cho ngaøy ñoaøn tuï naøy. Con trai moät cuûa cuï laø caùn boä haøm vuï tröôûng, coâng taùc ôû vaên phoøng phuû thuû töôùng; con daâu cuûa cuï, xuaát thaân laø reã coát caùn trong caûi caùch ruoäng ñaát thí ñieåm ôû Thaùi Nguyeân, nay laø caùn boä toå chöùc cuûa Toång coâng ñoaøn vaø ñöùa chaùu noäi cuûa cuï vöøa troøn saùu thaùng. Con, daâu vaø chaùu cuûa cuï veà Haø-noäi ñaõ vaøi thaùng nay, nhöng vaãn ôû taïi cô quan. Chæ coù con trai cuï veà nhaø hai laàn thaêm cuï, uoáng voäi moät cheùn traø chöù khoâng chòu aên uoáng gì vaø haáp ta haáp taáp boû ñi cöù nhö laø nhaø coù ma. Maâm côm ñöôïc doïn ra, anh ta lieác nhìn ñóa thòt gaø, caùi yeát haàu ñoäng ñaäy, neùt maët caêng thaúng nhöng vaãn khoâng ñuû can ñaûm ngoài laïi aên vôùi boá böõa côm sau chín naêm xa caùch ! Roài, moät buoåi toái, anh ta veà nhaø, cuõng voäi vaõ uoáng cheùn traø ñeå baùo cho cuï phaùn Thaønh bieát vaøi ngaøy nöõa anh ta seõ ñem vôï con veà ôû ngoâi nhaø naøy vì ñaõ ñöôïc pheùp cuûa "ñaûng uûy" cô quan. Xa nhau chín naêm, ngöôøi con trai cuï phaùn Thaønh thay ñoåi quaù nhieàu, caû töø veû maët, aùnh maét, ngöôøi ngôïm cho ñeán ngoân ngöõ aên noùi. Hai cha con ngoài chæ caùch nhau moät caùi baøn maø sao coøn thaáy xa hôn Haø-Noäi leân Vieät-Baéc !

... Ñ EÅ C H I A L Y H Ô N

Cuï phaùn Thaønh vaø maáy baø con giaùo daân haøng xoùm cuûa cuï sang xem caây Noâ-en khoâng coøn tin ôû loã tai cuûa mình khi nghe anh caùn boä - con trai cuûa cuï - chæ vaøo caây Noâ-en vaø noùi veû khoù chòu :

- Thaày röôùc caùi "cuûa nôï" naøy veà laøm gì cho toán tieàn laïi raùc nhaø.

Daân coâng giaùo toaøn toøng, ñöôïc maëc chieác aùo ñaïi caùn maøu laù maï, vai ñeo xaéc-coát vaûi baït, aên noùi nhö vaäy ñaáy. Laëng ngöôøi moät luùc cuï phaùn môùi noùi ñöôïc :

- Anh coù coøn laø con chieân cuûa Chuùa khoâng maø noùi vaäy ?

- Thaày, u coù coâng ñeû ra con, nhöng Ñaûng vaø Baùc cho con söï soáng, cho con lyù töôûng. Giôø ñaây con laø thuoäc veà Ñaûng vaø Baùc, xin thaày vaø baø con loái xoùm nhôù cho nhö vaäy.

Cuï phaùn Thaønh uù ôù :

- Vaäy laø anh khoâng... khoâng...

- Vaâng, con laø ngöôøi caùch maïng, khoâng tin ôû toân giaùo naøo caû, ñoù laø thuoác phieän nhö Marx ñaõ noùi vaø...

Anh con nhìn boá, veû aùi ngaïi :

- Thaày coù ñöôïc nghe chính Chuùa noùi khoâng ?

Cuï phaùn nhìn con, veû xa laï :

- Vaäy anh coù ñöôïc nghe chính Marx noùi khoâng ?

Anh ñoû maët, luùng tuùng chöa bieát traû lôøi ra sao thì cuï phaùn Thaønh noùi tieáp :

- Anh coù nhaän toâi laø cha ñeû cuûa anh nöõa khoâng thì tuøy, nhöng chuùng ta khoâng caàn baùng boå ñöùc tin cuûa nhau. Toâi laø con chieân ngoan ñaïo, soáng trong söï che chôû cuûa Chuùa. Anh laø ngöôøi caùch maïng, anh tin vaøo cuï Karl Marx, ñoù laø vieäc cuûa anh. Anh goïi ñoù laø chuû nghóa hay toân giaùo, taát caû ñeàu laø caùch dieãn ñaït maø thoâi.

Nhöõng ngöôøi ñöôïc chöùng kieán cuoäc ñoái thoaïi cuûa hai cha con cuï phaùn Thaønh khoâng theå naøo queân ñöôïc veû ñau khoå cuûa ngöôøi cha vaø veû caêm thuø laïnh luøng cuûa ngöôøi con. Caâu chuyeän hoâm aáy ñaõ chaám döùt tình nghóa cha con. Caên nhaø ñöôïc bít laïi : cuï phaùn Thaønh ôû treân laàu vaø gia ñình ngöôøi con ôû taàng treät. Ñeán naêm 1960, cuï phaùn Thaønh bò caûi taïo trong dieän tö saûn nhaø ñaát, cuï phaûi doïn ra caên phoøng phía sau, treân noùc nhaø beáp, keá saân thöôïng phôi quaàn aùo, roäng ñoä gaàn hai chuïc meùt vuoâng. Ñaáy laø moät söï chieáu coá cuûa ban caûi taïo, vì ñuùng ra tieâu chuaån ñaàu ngöôøi chæ laø naêm meùt vuoâng. Maø, cuõng coù theå khoâng tìm ra caên phoøng naøo coù caùi dieän tích naêm meùt vuoâng nhö vaäy, ngoaïi tröø caùi caàu tieâu phuï ! Caên nhaø laàu cuûa cuï phaùn Thaønh, chaét chiu caû ñôøi ngöôøi caïo giaáy ôû sôû Phi-naêng (taøi chaùnh) cuûa Phaùp vaø söï buoân baùn taûo taàn cuûa vôï môùi laøm neân ñöôïc, nay coù chuû môùi laø Sôû quaûn lyù nhaø ñaát Haø-noäi. Caên nhaø ñoù ñöôïc chia cho con cuï phaùn Thaønh ôû vì laø caùn boä trung cao cuûa ñaûng, tieàn nhaø do cô quan ñaøi thoï. Vaøi naêm sau, cuï phaùn Thaønh cheát cuõng chæ ñöôïc baø con trong hoï ñaïo lo choân caát. Ngöôøi con trai chæ ñeán vieáng nhö moät... ngöôøi haøng xoùm bình thöôøng. Thôøi gian cöù thong thaû ñi qua. Noâ-en noái tieáp Noâ-en, chaúng bieát coøn ñöôïc bao ngöôøi nhôù ñeán caâu chuyeän treân, moät thôøi laø chuyeän cöûa mieäng cuûa ngöôøi daân Haø-noäi (khoâng phaûi daân nguï cö) ?

Chuyeän töôûng nhö coù tính rieâng bieät, ai ngôø ñaáy chính laø "maâu thuaãn môùi", cuûa xaõ hoäi Baéc Vieät Nam, ñöôïc hình thaønh töø ngaøy oâng Hoà Chí Minh veà truù nguï taïi phuû toaøn quyeàn Ñoâng Döông, cho ñeán ngaøy phaûi theo qui luaät "coù sinh coù töû", oâng vaãn luyeán tieác caùi phuû toaøn quyeàn aáy, vì noù töôïng tröng cho uy quyeàn caù nhaân cuûa keû ngöï toïa trong ñoù leân ñaàu nhaân daân cuûa ba nöôùc Vieät, Laøo vaø Cam-boát, cho neân laêng cuûa oâng ñöôïc xaây lieàn ngay caïnh phuû toaøn quyeàn cuõ, hình thaønh moät "quaàn theå" kieán truùc bieåu töôïng quyeàn uy toái thöôïng caû khi soáng cho ñeán luùc cheát.

TÖØ ÑAÁU TOÁ... ÑEÁN VU CAÙO

oán cuoäc caùch maïng : caûi caùch ruoäng ñaát; vaên hoùa vaø tö töôûng; caûi taïo coâng thöông nghieäp tö baûn tö doanh vaø chaán chænh toå chöùc do oâng Hoà Chí Minh vaø ñaûng cuûa oâng ta phaùt ñoäng vaø thöïc hieän, ñaõ laøm ñaûo loän moïi neàn taûng ñaïo ñöùc xaõ hoäi, moïi giaù trò vaên hoùa tö töôûng, moïi saûn phaåm cuûa thaønh quaû lao ñoäng, moïi khaùi nieäm... maø loaøi ngöôøi ñaõ phaûi traû nhöõng giaù raát ñaét trong quaù trình lòch söû môùi coù ñöôïc, môùi ñònh hình ñöôïc.

Haø-noäi laø nôi taäp trung cuûa nhieàu toân giaùo, nhöng chaúng bieát töø thuôû naøo, ngaøy Noâ-en ñaõ trôû thaønh ngaøy hi voïng cuûa taát caû moïi ngöôøi, cuûa taát caû moïi nhaø. Khoâng ít gia ñình Phaät -giaùo cuõng coù caây Noâ-en trong nhaø vaø duø khoâng laø giaùo daân, nam nöõ thanh nieân Haø-noäi vaãn döï leã ñeâm Chuùa Giaùng-sinh vôùi ñaày toân kính.

Chaúng bieát döôùi trieàu Töï Ñöùc, giaùo daân bò gieát ra sao, nhöng ñeán "thôøi ñaïi Hoà Chí Minh" thì giaùo daân (ôû Baéc Vieät Nam) laø ñoái töôïng naëng neà nhaát vaø laâu daøi nhaát chòu ñöïng moïi thuû ñoaïn taøn baïo cuûa oâng Hoà Chí Minh vaø ñaûng cuûa oâng ta.

Trong aâm möu choáng di cö vaøo Nam, giaùo daân ôû Ba Laøng ñaõ bò taøn saùt caû giaø, treû, phuï nöõ coù thai. Caùnh tay thöïc hieän "tö töôûng saùt nhaân" naøy cuûa oâng Hoà Chí Minh laø trung taù Nguyeãn Vaên Ñoång (töùc Ñoàng Syõ Nguyeân, sau naøy vaøo boä chính trò coäng ñaûng vaø giöõ chöùc phoù thuû töôùng). Caùi tin ñau loøng ñoù ñaõ bay veà Haø-noäi, vaø maëc duø vaøo luùc xeá chieàu cuûa phong traøo ñoøi daân chuû cuûa Nhaân Vaên - Giai Phaåm, nhöng ngöôøi Haø-noäi vaãn ñöôïc nghe moät baøi thô truyeàn mieäng (sau naøy ñöôïc xeáp vaøo loaïi "thô gheá ñaù"):

"Ñoàng Syõ Nguyeân, Ñoàng Syõ Nguyeân !
Theo Hoà ngöôi gieát con chieân Ba Laøng.
Toäi aùc ngöôi nhaát theá gian
Treû thô cuõng baén, giaø laøng cuõng ñaâm
Coû caây cuõng phaûi khoùc thaàm
Nuùi soâng cuõng phaûi moät laàn phong ba
Ñaûng ngöôi, ñaûng luõ Taøu, Nga
Coäng ngöôi, coäng maùu, coäng hoøa thòt xöông
Caùch ngöôi, moät luõ baát löông
Cuøng quaân aên cöôùp, cuøng phöôøng löu manh
Ñaûng ngöôi toäi aùc raønh raønh
Chöùng nhaân coøn ñoù, söû xanh, Ñaát, Trôøi
Luõ ngöôi ñeàn toäi ñôøi ñôøi !"

Chuyeän chöa döøng ôû ñoù. Cô quan an ninh cuûa oâng Hoà Chí Minh quyeát "ñaåy" baèng ñöôïc moät ñöùc cha ngöôøi Canada teân laø Denis Parkett, teân Vieät laø Cha Quyù, ôû nhaø thôø Nam Ñoàng, bôûi luùc ñoù trong uûy ban quoác teá giaùm saùt ñình chieán ôû Vieät Nam, phaùi ñoaøn Canada giöõ gheá chuû tòch. Ngoùn ngheà cuûa hoï vaãn laø boån cuõ soaïn laïi : vu caùo, toá baäy. Vôû kòch do bieân kòch vaø ñaïo dieãn ñeàu laø ngöôøi cuûa cô quan an ninh thuoäc phoøng quaûn lyù toân giaùo.

NHÖÕNG NGÖÔØI MOÄ ÑAÏO

Töø muøa heø 1957, chieàu chieàu thöôøng coù moät caëp vôï choàng ñoä tuoåi trung nieân ñi xe ñaïp qua ngaõ Haøng Boät xuoáng nhaø thôø Nam Ñoàng. Ngöôøi choàng da maët ñen, caëp loâng maøy saâu doùm, moät haøng raâu cöùng vaø raäm treân caëp moâi thaâm xì vaø theâm hai con maét traéng daõ coù vaèn tia maùu. Vôï noùi tieáng Baéc, hai goø maù cao, caëp maét öôùt vaø meät moûi, ñaàu buùi toùc, daùng ngöôøi sang troïng. Hai ngöôøi ñi beân nhau thaät chaúng xöùng ñoâi chuùt naøo.

Ñaây laø hai ngöôøi ñang muoán caûi ñaïo. Hoï xuoáng nhaø thôø Nam Ñoàng ñeå gaëp ñöùc Cha ngöôøi Canada, coù teân laø Denis Parkett vaø teân Vieät laø Cha Quyù xin ñöôïc hoïc kinh boån. Cuøng vôùi hai vôï choàng naøy, khoaûng thôøi gian ñoù coù 3 chò em gaùi tuoåi xoàn xoàn cuõng xin ñöôïc hoïc kinh caûi ñaïo ôû choã ñöùc Cha Denis Parkett. Coâ chò teân laø Th., ngoaøi ba möôi tuoåi vaãn chöa choàng, ñang höùa hoân vôùi moät thieáu taù coâng an; coâ em teân laø S. coù moät con gaùi, choàng teân laø Gi..., ngöôøi phoá Haøng Ñaøo, ñang ôû Phaùp chuaån bò thi tuù taøi phaàn 2 vaø coâ em choùt laø O. .

Khoâng bieát naêm ngöôøi naøy khai vôùi cha Quyù ra sao veà teân tuoåi, ngheà nghieäp vaø ñòa chæ. Nhöng, neáu ai toø moø thì thaáy ngöôøi ñaøn oâng maét traéng daõ ñoù teân laø Ba, coøn vôï laø Leâ thò Nhung, laøm vieäc ôû vaên phoøng coâng an Khu Hai Baø (nay laø Quaän Hai Baø).

Nhöõng ngöôøi "moä ñaïo" ñoù tieáp tuïc hoïc kinh boån cho ñeán taän giöõa naêm 1958 môùi thoâi. Bôûi vì, neáu ai hay ñeå yù tin treân baùo seõ thaáy ôû trang hai, baùo Thôøi Môùi, choã "kín ñaùo" nhaát coù moät tin ngaén noùi veà vieäc chính phuû Vieät Nam daân chuû coäng hoøa ra leänh truïc xuaát "oâng Denis Parkett, quoác tòch Canada, coù teân Vieät laø Quyù, haønh ngheà toân giaùo, bò "giaùo daân" caùo giaùc laø tuyeân truyeàn phaûn caùch maïng vaø coù bieåu hieän hoaït ñoäng giaùn ñieäp."

Coøn naêm ngöôøi "moä ñaïo" thì sao ? Thöa raèng, vôï choàng baø Nhung trôû thaønh xaõ vieân hôïp taùc xaõ ñaùnh maùy vaø in roâ-neâ-oâ Hai Baø Tröng, chòu söï laõnh ñaïo hai chieàu cuûa phoøng vaên hoùa thoâng tin Khu Hai Baø vaø P.21 thuoäc Sôû coâng an Haø-noäi, ñôøi soáng khaám khaù. Coâ Th. laáy choàng laø thieáu taù coâng an, tröôûng phoøng quaûn trò haønh chính thuoäc Cuïc Lao Caûi (sau ñoåi teân laø Cuïc quaûn lyù traïi giam), döôùi quyeàn thieáu töôùng Leâ Höõu Qua - ngöôøi chæ huy coâng taùc baûo veä phaùi ñoaøn Phaïm Vaên Ñoàng döï hoäi nghò Geneøve 1954 veà Vieät Nam. Coâ em teân laø S., ñaàu naêm 1959 ñöôïc ñaëc caùch cho cuøng con gaùi sang Phaùp ñoaøn tuï vôùi choàng. Coøn coâ O., laáy choàng laø moät giaùo vieân. Taát caû chaúng ai röûa toäi theo ñaïo caû. Chaúng caàn suy dieãn, chuùng ta cuõng coù theå hieåu hoï ñaõ ñoùng vai gì trong vôû kòch cuûa me-söø Döông Thoâng ñaïo dieãn.

V EÁ T D AÀ U L O A N G

eáu treân maët baùo, tin truïc xuaát Cha Denis Parkett ñöôïc xeáp ôû choã "kín ñaùo" bao nhieâu thì ngoaøi ñôøi tin aáy lan nhanh trong ngöôøi daân Haø-noäi. "Ngöôøi ta" khaùo nhau laø coù hoaït ñoäng "giaùn ñieäp vaø phaûn ñoäng" trong sinh hoaït toân giaùo. Roài cuõng laïi "ngöôøi ta" xì xaàm raèng taïm thôøi neân traùnh ñeán caùc nhaø thôø, "Chuùa ôû trong loøng moãi chuùng ta", cöù ôû nhaø maø caàu kinh cuõng ñöôïc, luùc naøy bieát ai laø "giaùo ngay" ai laø "giaùo gian". ÔÛ tröôøng hoïc, töï nhieân caùc em hoïc sinh cuõng baét ñaàu nhìn nhöõng baïn mình laø coâng giaùo baèng "con maét caûnh giaùc caùch maïng", ôû khu phoá ngöôøi ta cuõng hay nhoøm ngoù gia ñình giaùo daân hôn. Caùc xöù ñaïo, caùc nhaø thôø thöôøng xuyeân coù nhöõng boä maët laï laõng vaõng ñeán nhaün maët daân trong khu vöïc, chaúng ai noùi vôùi ai nhöng ai cuõng bieát laø "coâng an maät" ñang "laøm nhieäm vuï" (?). Cô quan an ninh cuûa oâng Hoà Chí Minh cho aâm binh ñi dieãu ngaøy ñeâm nhö vaäy cuøng vôùi nhöõng tin ñoàn "giaät gaân" naøo laø ôû nhaø thôø X. vöøa thaáy côø tam taøi, ôû nhaø thôø Y. thì baét ñöôïc löïu ñaïn v.v... vaø "keû gian" thöôøng lôïi duïng nhöõng buoåi leã ôû nhaø thôø ñeå hoïp maët vôùi nhau v.v... Vaø, cuõng thôøi gian aáy, khoâng khí "ñaáu tranh giai caáp" trong caûi caùch ruoäng ñaát, trong choáng beø luõ Nhaân Vaên - Giai Phaåm... caøng laøm moïi ngöôøi hoang mang, ñeán noãi ai nhìn vaøo nhau cuõng thaáy "ñòch", cuõng lo "caûnh giaùc" keûo bò ñòch "lôïi duïng". Roài cöù theá, moïi ngöôøi bieán thaønh "con ruøa" luùc naøo cuõng ruït coå vaøo mai cho "chaéc aên". Nhaø thôø vaéng tanh trong caùc buoåi leã. Coång nhaø thôø naøo cuõng coù aûnh "Baùc Hoà" chieáu töôùng ngöôøi qua laïi. Ai muoán vaøo nhaø thôø, chôït khöïng laïi khi thaáy aûnh "Baùc" vì töï nhieân baøi hoïc "caûnh giaùc" phoït ra.

Nhieàu naêm lieàn, ngaøy Noâ-en chaúng khaùc ngaøy thöôøng. Nhaø thôø tuy ñöôïc môû cöûa, nhöng chæ coù treû em vaø caùc cuï "thaät giaø" ôû tuoåi gaàn ñaát xa trôøi. Caû Haø-noäi chæ coù Nhaø Thôø Lôùn ôû phoá Nhaø Chung (Nhaø Thôø) ñöôïc chính thöùc laøm leã Giaùng Sinh. Ngay töø chieàu ngaøy leã, coâng an noåi, coâng an chìm löôïn lôø suoát quanh ñoù vaø quanh Hoà Göôm. Nam nöõ thanh nieân Haø-noäi, khoâng laø coâng giaùo, haàu nhö chaúng moät ai qua laïi khu vöïc naøo coù Nhaø Thôø toïa laïc, sôï bò ghi soå ñen, sôï bò chuïp aûnh löu trong hoà sô cuûa Cuïc 78 boä coâng an. Khaù nhieàu thanh nieân coâng giaùo cuõng boû leã sôï bò qui chuïp laø "meâ tín, laïc haäu" vaø coù haïi cho con ñöôøng hoïc haønh, coâng taùc sau naøy. Coù ñieàu haøi höôùc laø treân caùc maët baùo ngaøy hoâm sau, ôû trang nhaát ñeàu coù aûnh leã Noâ-en taïi Nhaø Thôø Lôùn vôùi söï hieän dieän cuûa ñaïi dieän chính phuû. Neáu chæ ñoïc baùo, ai chaúng nghó raèng vaán ñeà "töï do tín ngöôõng" döôùi cheá ñoä Hoà Chí Minh ñöôïc toân troïng trieät ñeå. Thaät laø chæ coù naèm trong chaên môùi bieát chaên coù raän. Vaø, nhöõng ñoøn pheùp "khuûng boá coâng giaùo" cöù nhö veát daàu loang vöøa bao truøm roäng veà dieän vöøa nheï nhaøng veà phöông phaùp haønh ñoäng ñaõ coù nhieàu keát quaû.

MAÙU TÖÔÙI VUØNG CAO

OÂng Hoà Chí Minh vaø ñaûng cuûa oâng ta chöa bao giôø chính thöùc ñeà ra chính saùch "tieâu dieät coâng giaùo" ôû Vieät Nam. Traùi laïi, veà vaên baûn coøn theå hieän laø giuùp ñôõ oån ñònh sinh hoaït "vieäc ñôøi vieäc ñaïo". Cho neân, neáu tìm hieåu soá phaän giaùo daân Vieät Nam trong cheá ñoä Hoà Chí Minh qua "saùch, baùo, vaø coâng baùo" thì chaúng thaáy "vaán ñeà kyø thò toân giaùo" nôi chính phuû Hoà Chí Minh. Phaûi gaït saùch vôû ra moät beân maø ñi tìm "söï vieäc" ñang dieãn ra vaø ñaõ dieãn ra trong xaõ hoäi Vieät Nam döôùi chính quyeàn coäng saûn. Bôûi vì caû 4 cuoäc caùch maïng veà caûi caùch ruoäng ñaát, veà vaên hoùa tö töôûng, veà caûi taïo coâng thöông nghieäp tö baûn tö doanh vaø veà chaán chænh toå chöùc ñeàu bao haøm noäi dung "taän dieät toân giaùo noùi chung vaø coâng giaùo noùi rieâng." Chính quyeàn Hoà Chí Minh khoâng gieát hoaëc boû tuø "giaùo daân" maø gieát vaø boû tuø "ñòa chuû, tö saûn, phaûn ñoäng" maëc duø coù khi ngöôøi "bò toäi" chaúng coù moät taác ñaát, chaúng coù moät ñoàng voán, chaúng laøm gì sai chính saùch cuûa chính phuû Hoà Chí Minh ñeà ra treân giaáy traéng möïc ñen. Laáy thí duï taïi Haø-noäi : caùc cô sôû cuûa giaùo hoäi bò "aên cöôùp" traéng trôïn nhö tröôøng Thaùnh Maãu Marie bò laáy laøm beänh vieän B ñeå coù theå phaù boû töôïng Thaùnh Maãu; tröôøng Thaùnh Paul bò laáy laøm beänh vieän tai muõi hoïng; khu Nhaø Chung bò laáy laøm caâu laïc boä, vaø khu nhaø caùc Freøres ôû ñöôøng Cao Baù Quaùt bò laáy laøm vieän baûo taøng v.v... Moät maët thu heïp ñi ñeán thuû tieâu caùc hoaït ñoäng vaên hoùa, xaõ hoäi cuûa Nhaø Thôø, maët khaùc chính quyeàn coängsaûn döïng ra nhöõng toå chöùc "Coâng giaùo quoác doanh" nhö uûy ban lieân laïc nhöõng ngöôøi coâng giaùo yeâu nöôùc do linh muïc quoác doanh Hoà thaønh Bieân caàm ñaàu, nhö vaäy coù haøm nghóa ai khoâng ôû trong toå chöùc cuûa Hoà thaønh Bieân laø "khoâng yeâu nöôùc"(?), nhö uûy ban lieân laïc nhöõng ngöôøi coâng giaùo yeâu hoøa bình, yeâu toå quoác do con chieân gheû laø luaät sö Döông Vaên Ñaøm canh cöûa vaø tôø baùo Chính Nghóa (?). Taát caû ñeàu aên löông cuûa Maët Traän Toå Quoác - nghóa laø cuûa &nttilde;aûng coäng saûn vaø do caùn boä toân giaùo vaän cuûa Maët Traän Toå Quoác giaùm saùt. Nhöng toå chöùc "nguïy coâng giaùo" ñoù chính laø boä phaän cuûa cô quan chuyeân chính cuûa chính quyeàn coäng saûn, cho neân taát caû ñeàu ñoàng loõa vôùi vuï taøn saùt hôn moät vaïn ngöôøi Vieät Nam daân toäc Meøo ôû Haø Giang chæ vì nhöõng ñoàng baøo ngöôøi daân toäc Meøo naøy baûo veä caùc Linh muïc vaø giöõ ñaïo. Söï vieäc ñoù xaûy ra vaøo cuoái naêm 1961, tröôùc khi oâng Hoà Chí Minh cho leänh môû ñöôøng leân Meøo Vaïc vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Trung coäng. Con ñöôøng coù teân nghe raát keâu laø "Haïnh phuùc" maø Xuaân Dieäu heát lôøi ca ngôïi baèng thô. Ñeå toá caùo tröôùc dö luaän vaø haäu theá, doøng vaên ngheä phaûn khaùng cuõng ra ñôøi "thô gheá ñaù" :

"Ñöùng treân Coång Trôøi nhìn veà Quaûn Baï
Töôûng mình cöôõi gioù ngaém traàn gian"
Ñeïp thay ñaát nöôùc baïc vaøng
Ñöùng ñaây sao thaáy voâ vaøn thaân thöông
Sa-mu san saùt beân ñöôøng
Caûnh sao huøng vó, ngöïa giöông bôøm daøi
Ñaûi laàu, voøng baïc, hoa caøi
Baûn Meøo ñöùng ñoù nhìn ai maø buoàn
Phaûi chaêng baûn nhôù ngöôøi thöông ?
Haø Giang, Meøo Vaïc maùu xöông ñoû ngaàu
Hoà coäng cuøng vôùi Mao Taøu
Gieát hôn moät vaïn keå ñaâu gioáng noøi
Meï hieàn Toå-quoác ñaâu roài ?
Duø laø thieåu soá cuõng ngöôøi Vieät Nam
Cuõng maùu ñoû, cuõng da vaøng
Buùa lieàm Hoà caùo baûn laøng tang thöông
Soâng Nho Queá maùu coøn vöông
Ngöôøi Kinh, ngöôøi Thöôïng khaéc xöông ghi loøng
Ñoaøn keát choáng coäng ñeán cuøng
Toäi aùc Hoà caùo, Laïc Hoàng chôù queân !

NÖÔÙC MAÉT VUØNG THAÁP

hính quyeàn coäng saûn Haø-noäi sôï tieáng noùi daân gian ñeán noãi "caûnh giaùc" caû vôùi tay chaân. Con trai luaät sö Döông Vaên Ñaøm chæ can toäi ñaùnh loän chuùt chuùt maø cuõng bò coâng an ñeán taän nhaø xích tay ñöa ñi caûi taïo, trong luùc ñoù thì con cuûa Ñinh Thò Caån, uûy vieân döï khuyeát trung öông coäng ñaûng, cuõng nhö con cuûa trung töôùng Nguyeãn Vaên Vònh, uûy vieân trung öông ñaûng coäng, ñeàu can toäi gieát ngöôøi thì ñöôïc... qua Lieân-xoâ ñeå ñaøo taïo "nhaân taøi". Ñoù laø cuù daèn maët vôùi caùi Hoäi lieân laïc nhöõng ngöôøi coâng giaùo yeâu hoøa bình, yeâu toå quoác naèm ôû goùc ñöôøng Ngoâ Quyeàn - Hai Baø Tröng, ngay caïnh nhaø hoä sinh Hoaøn Kieám !

Caùi daèn maët thöù hai laø vieäc baõi chöùc "khoâng keøn khoâng troáng" cuûa chuû tòch huyeän Kim Sôn (Ninh Bình) Phaïm Minh Do, ngöôøi giaùo daân cuûa ñaát Phaùt Dieäm ñaõ coù nhieàu coâng trong khaùng chieán choáng Phaùp vaø nhieàu coáng hieán trong phaùt trieån ngheà phuï ôû Kim Sôn sau 1959. OÂng Phaïm Minh Do muoán ñaåy maïnh dieän tích troàng coùi vaø ngheà nuoâi vòt ñaøn cho giaùo daân trong huyeän trong luùc Trung öông laïi laáy ñaát cuûa huyeän ñeå laäp noâng tröôøng quaân ñoäi mang teân Sao Vaøng. Chaéc cho ñeán nay oâng Phaïm Minh Do vaãn chöa hieåu caùi thaâm yù saâu xa cuûa chính quyeàn Hoà Chí Minh laø muoán ñaët moät ñôn vò vuõ trang thöôøng tröïc ôû caùi ñaát Phaùt Dieäm, nôi maø maáy caùn boä toân giaùo vaän cuûa Maët Traän Toå Quoác goïi laø "Roma cuûa Vieät Nam, Vatican cuûa Ñoâng Döông". Cho neân Kim Sôn töùc nuùi vaøng maø daân caøng ngaøy caøng kieät queä. Tuy nhieân chính quyeàn coäng saûn khoâng theå naøo "tieâu dieät" ñöôïc tieáng chuoâng Nhaø Thôø Phaùt Dieäm. Coâng an vaø quaân ñoäi chöa coù hieäu quaû maáy neân Toá Höõu voäi goùp phaàn : oâng tröôûng ty vaên hoùa Nam Haø ñöôïc cho ra moät tieåu thuyeát ñeå "boâi nhoï" giaùo daân nhöng khoâng thaønh coâng. Nhieàu vaên noâ cuõng muoán nhaûy vaøo lónh vöïc naøy nhöng thaáy khoù khaên vì thieáu hieåu bieát. Chæ maõi sau naøy, vaên noâ Nguyeãn Khaûi - truøm cô hoäi - coá naën ra tieåu thuyeát "... Cha vaø con vaø..." nhöng chaúng coù chuùt tieáng vang naøo. Cuøng vôùi thôøi gian thöû thaùch ñöùc tin, sinh hoaït ñaïo cuûa giaùo daân töø thoaùi traøo laïi daàn daàn laáy laïi phong ñoä nhö xöa vaø coøn hôn xöa...

NOÂ-EN 69 VAØ NHÖÕNG NAÊM TIEÁP THEO

Naêm 1968, ñuùng laø naêm con Khæ (maäu thaân) cho neân cuoäc "Toång tieán coâng vaø noåi daäy" do Haø-noäi keát thuùc cuõng Khæ thaät. Quaân ñoäi cuûa oâng Hoà Chí Minh vaøo Nam laøm cuoäc "tieán coâng" nhöng vì nhaân daân khoâng "noåi daäy" neân cuoäc tieán coâng ñoù "chìm xuoàng" luoân. Töôùng Leâ Chöôûng, ngöôøi ra leänh taøn saùt taäp theå ñoàng baøo ôû Hueá, coù söï chæ ñieåm cuûa nhöõng teân naèm vuøng laø tieán syõ, giaùo sö, nhaø vaên, nhaø thô, nhaïc syõ... ñöôïc oâng Hoà Chí Minh goïi ra thöôûng cho caùi gheá Boä tröôûng boä giaùo duïc. Thaät may cho hoïc sinh Baéc Vieät Nam vì Leâ Chöôûng treân ñöôøng ra Haø-noäi bò tai naïn oâ-toâ voït oùc maø cheát. Thöông tieác Leâ Chöôûng, oâng Hoà Chí Minh beøn cho vôï Leâ Chöôûng laø Leâ Dieäu Muoäi caùi gheá thöù tröôûng boä noäi thöông maëc duø chöa bieát laøm tính nhaân coù soá thaäp phaân !!!Chính laø töø caùi naêm 1968 naøy, caùc nhaø thôø töï nhieân buoåi leã coù ñoâng con chieân. Hoï ñeán ñeå caàu nguyeän cho con, em, choàng, cha...ñaõ bò "sinh Baéc, töû Nam". Coâng an noåi, coâng an chìm ñaønh chòu pheùp tröôùc "thaân nhaân" cuûa lieät syõ. Caùi môû ñaàu cuûa 1968 ñaõ laøm cho Noel naùo nhieät haún leân. Vaø, sang naêm 1969, naêm maø oâng Hoà Chí Minh ñi "thaêm Caùc-Maùc vaø Leâ-nin", ngöôøi Haø-noäi sau khi phaûi coá maø khoùc "cho coù veû coù laäp tröôøng" thì khoâng coøn muoán khoùc nöõa. Moät daïng thöùc phaûn khaùng coù tính laây lan hình thaønh trong thanh nieân hoïc sinh, nhaát laø ôû löùa tuoåi phaûi ñi lính. Hoï ñi haøng hai ba chuïc ngöôøi ñaäp phaù, la heùt, gaây chuyeän vôùi coâng an vaø ñaùnh coâng an ñeå coù phaûi vì theá bò giam khoûi phaûi ñi lính maø rôi vaøo caûnh "sinh Baéc, töû Nam". Hoïc sinh mieàn Nam taäp keát ñaùnh nhau vôùi thanh nieân ñòa phöông. "Duõng syõ dieät Myõ" töø mieàn Nam ñöôïc cho ra thaêm Haø-noäi, thuû ñoâ caùch maïng, bò "buïi ñôøi" ñaäp cheát ôû coâng vieân Thoáng Nhaát. Daân troán kinh teá môùi veà soáng laån luùt ôû khu Khaâm Thieân (Ñoáng Ña) buoân baùn trao tay ôû Ga Haøng Coû ñaõ toå chöùc ñaùnh ñoàn coâng an Ga ôû phoá Lyù Thöôøng Kieät, baét coâng an troùi laïi vaø laáy phaát traàn "ñaùnh ñít" nhö ñaùnh con nít. Nhieàu chuyeän töôûng nhö "bòa" maø dieãn ra ñeàu ñaën haøng ngaøy. Caûnh saùt ñöôïc trang bò noùn saét, choù berger vaø xe moâ-toâ coù thuyeàn ñi tuaàn tra cuõng chaúng laøm gì noåi nhöõng thanh nieân saép laø "boä ñoäi caùch maïng" aáy cuõng nhö nhöõng "chuù lính môùi" ñöôïc veà pheùp tröôùc khi ñi Nam. Toå chöùc ñoaøn thanh nieân, caùnh tay maët cuûa ñaûng voäi ñeû ra moät quaùi thai môùi goïi laø "Thanh nieân côø ñoû" ñeå goùp phaàn giöõ gìn traät töï anh ninh ôû caùc nôi coâng coäng, nhöng vöøa khai sinh thì ñaõ thaønh troø heà. Bôûi laàn ra quaân ñaàu tieân cuûa ñoaøn thanh nieân côø ñoû cuûa Haø-noäi laø "voà" ñöôïc Hoaøng Tuaán, toång cuïc tröôûng toång cuïc thoâng tin; trung taù baùc syõ giaùm ñoác Sôû y teá Haø-noäi vaø ñaëc bieät laø caû "ñoàng chí" Phaïm Lôïi, bí thö thaønh ñoaøn thanh nieân Haø-noäi kieâm chæ huy tröôûng thanh nieân côø ñoû. Caû ba vò ñang coù haønh ñoäng "meøo chuoät" vôùi nöõ nhaân vieân caáp döôùi trong xoù toái ôû coâng vieân !!! Thanh nieân Haø-noäi khoâng coøn tin vaøo "ñaïo ñöùc saùng ngôøi" cuûa caùc "laõnh tuï" nöõa, nhaát laø sau naøy laïi xaûy ra vuï "ñoàng chí" Vuõ Quang, bí thö thöù nhaát ñoaøn thanh nieân lao ñoäng, laõnh ñaïo ñoaøn ñi thaêm oâng A-gien-ñeâ cuûa Chilie ñaõ "huû hoùa" vôùi ca syõ Dieäu Thuùy (ngöôøi ñaõ coù hoân phu) treân ñöôøng gheù qua Cuba vaø bò maät vuï Cuba "toá caùo". Caû Haø-noäi oàn leân veà vuï "cöôùp vôï" naøy. OÂng Tröôøng Chinh ra leänh caùc cô quan ñoaøn theå hoïp caûi chính cho... Vuõ Quang. Vaø, vaøi thaùng sau cuõng chính Tröôøng Chinh uûng hoä vieäc Vuõ Quang cöù cöôùi ñaïi ca syõ Dieäu Thuùy ñi, maëc cho ngay caû caùc con cuûa Vuõ Quang phaûn ñoái. Thoâi laøm coâng taùc thanh nieân, Vuõ Quang veà laøm chaùnh vaên phoøng trung öông ñaûng roài coøn leo tôùi chöùc tröôûng ban ñoái ngoaïi trung öông ñaûng (thay Nguyeãn Thaønh Leâ). Vaø, coâ ca syõ Dieäu Thuùy boû caùi ngheà "xöôùng ca voâ loaøi" ñeå döïa hôi choàng buoân laäu ñoâ-la Myõ vaø haït xoaøn !!! Cho neân Noel 1969, ngöôøi Haø-noäi, nhaát laø thanh nieân, noâ nöùc ñi leã Nhaø Thôø, chính quyeàn coäng saûn ñaønh boù tay chòu thua. Nhöõng naêm tieáp theo, trong caùi laïnh cuûa thaùng cuoái trong naêm, Haø-noäi coù caùc haøng saûn xuaát "laäu" nhöng laïi baùn "coâng khai" taáp naäp ñeå phuïc vuï leã Giaùng Sinh. Caû ngoaïi thaønh, noäi thaønh töø baûng laûng chieàu ñaõ noâ nöùc keùo veà khu vöïc Nhaø Thôø Lôùn. Haøng Baøi töø ñoaïn ngaõ tö vôùi Hai Baø Tröng ñaõ phaûi caám xe coä. Quanh Hoà Göôm ngöôøi ngöôøi chen nhau nhö neâm. Quanh Nhaø Thôø Lôùn ngöôøi ñöùng ñoâng ñeán noãi traøn kín caû coång chính cuûa toøa soaïn baùo Nhaân Daân. Coâng an vaø choù berger khoâng daùm ngheânh ngang vì ñaõ coù nhieàu choù berger bò ñaäp cheát khi ñi trong ñaùm ñoâng... khoâng tìm ñöôïc "thuû phaïm". Nhöõng teân coâng an chìm deã bò aên ñoøn "hoäi chôï" neáu choùt loä ñuoâi hoaëc coù cöû chæ thieáu toân kính vôùi Chuùa. Chaúng coøn ai sôï ghi soå ñen hay chuïp hình löu trong hoà sô cuûa Cuïc 78 boä coâng an nöõa. Caû Haø-noäi chaøo ñoùn ngaøy Chuùa Giaùng Sinh. Caû Haø-noäi baûo veä ñöùc tin cuûa Chuùa. Vaø, Noel laïi trôû laïi laø nieàm hi voïng cuûa moïi ngöôøi, moïi nhaø.

11-1992

Chuù thích :

* "Toâi laø ñaïo, laø chaân lyù vaø cuoäc ñôøi."