TARÝHÇE

Yamaç paraþütü 1970’lerin sonunda ortaya çýkan bir spor. Ýlk baþlarda, birkaç paraþütçünün Fransa ve Ýsviçre Alp’lerinde, serbest paraþütçülerin kullandýðý bir paraþütle (Ram tipi, sky diving paraþütleri) eðimli bir yamaçtan koþarak uçma fikriyle ortaya çýkmýþ. Ýlginç bir rastlantý olarak 60’larýn sonunda NASA da uzay mekiklerini güvenli ve saðlam bir þekilde yeryüzüne indirmek için benzer bir yöntem üstünde çalýþmýþtýr. Ýlk geliþmelerden sonra bu sporun yazýn kullanýlamayan kayak merkezlerinde yapýlmasý için oldukça uygun olduðu düþünülmüþ. Bu nedenle yamaç paraþütünün ilk olarak Alp’lerde ortaya çýkmasýný ve geliþmesini anlamak oldukça normaldir. Yamaç paraþütü Amerika kýtasýnda da benzer þekilde daðlýk kayak merkezlerinde geliþmesini sürdürmüþtür. Ýlk baþlarda kullanýlan paraþütler uçmak için deðil, uçaktan atlayan birisini sað salim istediði yere indirmek için yapýlmýþtý. Fakat o paraþütlerle bile yamaçlardan kalmak çok da zor olmadý. Zaten bir iki sene içinde tasarýmcýlar bu iþ için özel ve daha performanslý yamaç paraþütleri yapmaya baþladýlar. 1980’lerin baþlarýnda yamaç paraþütü tüm dünyada oldukça yayýlmýþtý. Doðal olarak bu sporu yapan insanlar bir araya gelmeye ve daha organize olmaya baþladýlar. Bunun sonucu olarak dünyanýn çeþitli yerlerinde yarýþmalar düzenlenmeye ve ulusal federasyonlar kurulmaya baþlandý. Bu federasyonlarýn çoðalmasýyla yamaç paraþütü uluslararasý bir havacýlýk kuruluþu olan FAI tarafýndan da kabul gördü. Bu geliþmeler yamaç paraþütünün geliþmesini daha da hýzlandýrdý ve bu sporla ilgili uyulmasý zorunlu olan pek çok standart ve kural ortaya çýktý.

MALZEME

Malzeme, yamaç paraþütü sporunun geliþmesi ile birlikte en hýzlý geliþen özelliklerden biridir. Þu anda kullanýlan malzemelerle 1980’lerin baþlarýnda kullnaýlanlar arasýnda rahatlýk, kullanýþlýlýk, saðlamlik ve performans açýsýndan oldulça önemli geliþmeler olmuþtur. Bu geliþmeler sonucunda kullanýlan malzemelerde çeþit ve model olarak çoðalmýþlardýr.
Yamaç paraþütüyle uçmak için kullanýlan temel malzemeler bir kanat, bir kuþam ve güvenlik için bir kasktýr. Bunlarýn yanýnda kullanýlmasý faydalý olan variometre, bot, GPS, uçuþ tulumu gibi bir kaç malzeme daha vardýr.

Kanat
Kanat pilotu havada taþýyacak olan ve uçmasýný saðlayan elemandýr. Yukardan bakýldýðýnda uzun ve oval yapýsýyla yuvarlak serbest paraþütlerden hemen ayrýlýr. Önden bakýldýðýnda da eðimli ve düzgün yapýlýdýr. Ön tarafta, içine hava girebilmesi için, hücre aðzý, denilen delikler vardýr. Bu deliklerin büyüklükleri ve sayýlarý kanadýn seviyesine göre deðiþir. Profil olarak yamaç paraþütleri uçak kanatlarýyla ayný yapýdadýr.

Kanatlarýn aðýrlýðý modeline ve ölçüsüne göre genelde 5-7 kg. arasýnda deðiþir. Kanatlarýn kapladýðý alan da pilotun aðýrlýðýna ve kanadýn ölçüsüne göre 21 ila 33 m2 arasýndadýr. Uçmayý bilmeyen insanlarýn bir pilotla birlikte uçmasýný için kullanýlan tandem kanatlarýn alaný ise 40-44 m2 arasýndadýr. Kanatlar hafif fakat esnemeyen ve dayanýklý kumaþlardan yapýlýrlar. Kanadýn deðiþik yerlerinde toplam 4-5 çeþit kumaþ kullanýlýr. Kanatlarda genelde iki tip ip kullanýlýr. Bunlar aramid ve dynemadýr. Ýki ipin de ortak özellikleri oldukça fazla yük çekebilmeleri( 1.2 mm çap: 80 kg. ) ve yük altýnda neredeyse hiç uzamamalarýdýr. Fakat güneþ ýþýðý, bükülmeler, ýslanma ve ýsýya karþý dayanýmlarý açýsýndan farklýlýk gösterirler. Üreticiler kendi ihtiyaçlarýna göre her iki tip ipi de kanatlarýnda kullanabilmektedirler. Bir kanatta toplam olarak 70 ile 120 metre arasýnda ip kullanýlabilir. Bu ipler pilotun aðýrlýðýný kanada düzgün bir þekilde daðýtacak þekilde yerleþtirilmiþtir. Kanatlarýn sýnýflandýrýlmasý için en çok kullanýlan standart Alman DHV (Deutsch Hangliding ......) kuruluþunun sýnýflandýrmasýdýr. Bu sýnýflandýrmada kanatlarýn uçuþ sýrasýndaki davranýþlarýna göre deðerlendirilir. Kanatlar 1, 1-2, 2, 2-3 ve 3 olarak deðerlendirilir. DHV 1 seviyesindeki kanatlar baþlangýç pilotlarýna uygunken DHV 3 seviyesindeki kanatlarla sadece sürekli uçan tecrübeli pilotlarla, yarýþma pilotlarýna uygundur.

Kuþam
Kuþam pilotu kanada baðlar ve pilotun rahat bir pozisyonda oturmasýný saðlar. Oturma pozisyonu pilotun rahatýna göre ayarlanýr. Pilot kuþama havada açýlmayacak þekilde 5 kolonla baðlanýr. ( 1 göðüs, 2 bacak ve 2 omuz kolonu) Kolonlarý doðru ve eksiksiz baðlanmýþ bir pilotun isteði dýþýnda kuþamdan çýkmasýna imkan yoktur. Aðýrlýklarý modeline göre 3 –10 kilo arasýnda deðiþir. Bu aðýrlýk farkýnda en önemli etken kuþamda kullanýlan güvenlik malzemelerininin miktarýdýr. Kuþamýn bir özelliði de pilotu çarpmalar karþý korumasý ve yedek paraþütü taþýmasýdýr. Bu korumalar genelde bir oturma tahtasý, sýrt bölgesi için kevlar bir plaka, yan korumalar ve darbeleri emmek için süngerimsi bir köpük ve tercihe göre bir hava yastýðýdýr. Bu malzemeler isteðe göre kuþama takýlýp sökülebilir. Yedek paraþüt özellikle yüksek irtifa uçuþlarýnda bulunmasý gereken bir malzemedir. Serbest paraþüte oldukça benzeyen yapýlarý ve malzemeleri vardýr. En önemli farklarý daha kýsa sürede ve daha az þokla açýlmalarýdýr

Kask
Kask pilotun emniyetini saðlayan bir baþka parçadýr. 1970 lerden 80 lere kadar pilotlar baþka sporlar için tasarlanmýþ kasklarý kullandýlar. Fakat bunlar sporun geliþmesiyle uçmak için farklý yapýdaki kasklar dizayn edildi. Kasklarý genel olarak çeneliði olmayan “open face” ve çeneliði olan “full face” olarak ikiye ayýrabiliriz. Yamaç paraþütünde kullanýlan kasklar pilota geniþ bir görüþ açýsý saðlar. Bunun yanýnda uçuþ sýrasýnda pilotun rüzgarý ve diðer pilotlarý duyabilmesi için kulak bölgesinde delikler vardýr. Hafif olmalarý da pilotun yorulmamasýný saðlar. Full face kasklar daha fazla koruma alaný saðlamasý açýsýndan daha avantajlýdýr. Fakat kafadaki bir yaralama sonucunda çýkartýlmasý gerektiðinde biraz sorun yaratýrlar. Genede bu kasklarýn çýkartýlmasý diðer modellere göre daha kolaydýr. Open face kasklar ise daha kolay çýkartýlabilmeleri ve daha hafif olmalarý açýsýndan tercih ediliyor.

Aksesuarlar
Yamaç paraþütü açýk arazide yapýlan bir spor olduðu için iyi bir çift bot pilotun rahatý için önemlidir. Botun bileði destekleyecek bir model olmasý sert iniþlerde bileði korumasý bakýmýndan yaralýdýr. Fakat bazý pilotlar bu botlarýn bileðin rahat hareket etmesini önlediði için yarar saðlamadýðýný iddia ediyorlar. Açýk hada uzun süre beklemek gerekebileceðinden güneþ gözlüðü kullanmak da faydalý olacaktýr. Tabi güneþ yaðý kullanarak yüzünüzün güneþ altýnda yanmasýný önlemeniz gerekebilir. Atmosferde yüksekdikçe hava soðuyacaðýndan, yamaçta hava sýcak da olsa, soðuktan korunmak için uçuþ tulumunu ve eldivenleri de unutmamalýsýnýz.

Vario&GPS
Variometre pilotun uçuþ sýrasýnda hangi hýzda yükselip alçaldýðýný gösteren alettir. Dikey hýzýn yanýsýra yüksekliði, sýcaklýðý ve saati ile uçuþ süresini gösterir. Bazý modeller hava hýzýný da gösterebilir. Ayrýca bu alete bir de GPS baðlanabilir. Vario ayný zamanda uçuþlarý kaydeder ve bilgisayara baðlanarak uçuþla ilgili bilgileri daha detaylý olarak gösterebilir. GPS kullanarak da uçuþ rotasý çýkartýlabilir veya uçuþ sýrasýnda nereye gittiðinizi görebilirsiniz.

NERELERDE UÇULABÝLÝR

Uçmak için elveriþli bir tepe bulup onun uygun bir yerine ulaþýlmasý gerekir. Yamaç paraþütü ile uçmak için bir piste, motora, uçaða veya uçuruma ihtiyaç yoktur. Genelde insanlarýn aklýna yamaç paraþütü ile uçmak dendiðinde bir uçurumdan veya uçaktan atlamak düþüncesi gelmektedir. Halbuki uçmak için gereken eðimli, genellikle 300 – 600 arasýnda, dikensiz temiz bir yamaç yeterlidir. Yamacýn temiz olmasý kanat yere serildiðinde kumaþýn ve iplerin zarar görmemesi için gereklidir.

Yamaç paraþütü yapýlan tepelerin yakýnýnda bir havaalaný, elektrik telleri, yakýnlarýnda yüksek bir baþka tepe ve kalkýþ bölgesinin yakýnýnda aðaçlar bulunmamalýdýr. Bunlar kalkýþta pilotun önünde engel oluþturarak veya rotor yaratarak kalkýþý engelleyeceklerdir. Kalkýþ noktasý gibi iniþ bölgesi de açýk bir alan olmalýdýr. Ýniþe karar verdikten sonra geri dönüþ olmadýðýndan nereye inileceði oldukça önemlidir. Ýniþ bölgesinin yakýnýnda rotor yaratacak veya iniþe engel olacak aðaçlar, evler, elektrik telleri, büyük kayalar ve insanlar olmamalýdýr. Özellikle elektrik tellerine inmek pilotun çok ciddi yaralanmasýna sebep olabilir.

Yamaç paraþütünde en çok kaza kalkýþ ve iniþlerde yaþanmaktadýr. Bu nedenle bu bölgelerin uygunluðu oldukça önemlidir. Yamaç seçimini mutlaka deneyimli bir eðitmen yapmalý ve iniþ bölgesini pilotlar kalkýþtan önce kontrol etmelidirler.

Last Modified in

23/05/2001