Τρίτο Μάτι, Σεπτέμβριος 2003, Τεύχος 116

… σβήνουν τα φώτα. Και έρχονται οι Σκοτεινές Εποχές. Οι Dark Ages. Ο Μεσαίωνας…»

Με τις παραπάνω φράσεις άρχιζε και τελείωνε η στήλη του περασμένου τεύχους.

Κύριο θέμα της η κορύφωση, κάποια στιγμή τα προσεχή χρόνια, της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου, που θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε αλματώδη αύξηση των τιμών των ορυκτών καυσίμων και σε, άνευ προηγουμένου, «ενεργειακούς πολέμους».

Παρ’ ότι σήμερα ελάχιστοι είναι εκείνοι [κυρίως ειδικοί τεχνοκράτες] που σείουν τον κώδωνα του κινδύνου, τόσο οι κυβερνήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων και οι Διεθνείς Οργανισμοί όσο και οι πετρελαϊκές εταιρείες και οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες παραγωγής ενέργειας γνωρίζουν το πρόβλημα και γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε «διαφημίζουν», αν δεν προπαγανδίζουν, ανοιχτά την «οικονομία του υδρογόνου»…

Κατά μία δυστυχή –για τους Αμερικανούς, τους Καναδούς και τους Λονδρέζους– και κατά μία ευτυχή –για τη στήλη– συγκυρία, στο περασμένο τεύχος είχαμε υποσχεθεί να ασχοληθούμε με τις Σκοτεινές Εποχές, που θα έρθουν όταν «σβήσουν τα φώτα». Φυσικά και δεν είμαστε μάντεις. Τα περί blackout, ωστόσο, μπορείτε να τα διαβάσετε σε κάποιες άλλες σελίδες του περιοδικού. Η σπουδαιότητα και η επικαιρότητα του θέματος επέβαλε την πληρέστερη δυνατή κάλυψή του.

Ο Τζέρεμυ Ρίφκιν είναι πρόεδρος του «Ιδρύματος Οικονομικών Τάσεων» [FOET], μιας «μη κερδοσκοπικής οργάνωσης, στόχος της οποίας είναι η μελέτη των αναδυόμενων τάσεων στην επιστήμη και στην τεχνολογία και οι επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, την οικονομία, την κουλτούρα και την κοινωνία». Ο Τζ. Ρίφκιν είναι συγγραφέας 16 βιβλίων, πολλά από τα οποία έχουν μεταφραστεί και στη γλώσσα μας [μεταξύ αυτών και Το Τέλος της Εργασίας και το Μέλλον της, Ο Αιώνας της Βιοτεχνολογίας, Η Νέα Εποχή της Πρόσβασης, όλα από τον εκδοτικό οίκο Α.Α. Λιβάνη].

Το τελευταίο βιβλίο του [κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο του 2002 και στη χώρα μας (μετ. Χρ. Καψάλης, εκδ. Λιβάνη, σ. 476) στις αρχές του καλοκαιριού] φέρει τον τίτλο, Η Οικονομία του Υδρογόνου, και τον διαφωτιστικό, όσον αφορά το περιεχόμενο του βιβλίου, υπότιτλο, Η Δημιουργία του Παγκόσμιου Ενεργειακού Ιστού και η Ανακατανομή της Εξουσίας στη Γη.

Ο Τζ. Ρίφκιν είναι επίσης μέλος του Προγράμματος Εκπαίδευσης Στελεχών της Σχολής Οικονομίας και Εμπορίου Γουόρτον του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας, όπου παραδίδει διαλέξεις σε γενικούς διευθυντές και ανώτατα στελέχη διοίκησης από όλο τον κόσμο πάνω σε θέματα με τα οποία ασχολείται και το FOET. Δεν χρειάζεται, συνεπώς, να προσθέσουμε ότι «οι γενικοί διευθυντές και τα ανώτατα στελέχη» δεν τον πληρώνουν για να είναι απαισιόδοξος. Το αντίθετο συμβαίνει… Το αν η αισιοδοξία του έχει γερές βάσεις είναι κάτι που θα το δούμε στη συνέχεια.

Στο βιβλίο του, ο Ρίφκιν αφιερώνει κεφάλαια στην κορύφωση της παραγωγής πετρελαίου [Peak Oil, καμπύλη Χάμπερτ], στο ρόλο της ενέργειας όσον αφορά την άνοδο και την πτώση των πολιτισμών, στην εποχή των ορυκτών καυσίμων, στο πετρέλαιο ως «το σκληρό χαρτί των ισλαμιστών», και φυσικά σε όλες τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις σχετικά με την οικονομία του υδρογόνου. Φράσεις όπως «ο κάθε άνθρωπος στον πλανήτη θα μπορούσε να αποκτήσει “εξουσία”, καθιστώντας την ενέργεια από υδρογόνο το πρώτο πραγματικά δημοκρατικό ενεργειακό καθεστώς στην ιστορία» [σελ. 23], ή «το κάθε άτομο στον πλανήτη μπορεί να είναι ο παραγωγός της δικής του ενέργειας» [σελ. 27], υπάρχουν διάσπαρτες στο βιβλίο, δείχνοντας εμμέσως πλην σαφώς το τι ακριβώς –υποτίθεται– πως πρεσβεύει ο συγγραφέας. Το ότι αποφεύγει να απαντήσει σε ερωτήματα που ο ίδιος θέτει [«Το εάν το υδρογόνο καταστεί η “λαϊκή ενέργεια” εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από το πώς θα αξιοποιηθεί στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης» (σελ. 25)], αναφέροντας διάφορα τετριμμένα όσον αφορά τη «δημοκρατικότητα» του Παγκόσμιου Ιστού [Διαδικτύου] και τη «δημοκρατικότητα» του Παγκόσμιου Ενεργειακού Ιστού Υδρογόνου, που θα εγκαθιδρυθεί «όταν», και «αν», και «εφόσον» και ούτω καθεξής. «Δύναμη στους φτωχούς» [τίτλος υποκεφαλαίου, σελ. 392], λοιπόν… Η εξουσία στο πόπολο, δηλαδή. Σε ποιο πόπολο; Στο «65% του ανθρώπινου πληθυσμού που δεν έχει τηλεφωνήσει ούτε μια φορά και το ένα τρίτο του ανθρώπινου γένους που δεν έχει πρόσβαση σε ηλεκτρικό ή οποιαδήποτε άλλη μορφή εμπορικής ενέργειας»…

Ενώ με την οικονομία του υδρογόνου [πάντα, «όταν», «αν» και «εφόσον»], ο πλανήτης θα πλημμυρίσει από φτηνή, «αντιεξουσιαστική» ενέργεια… Για να την κάνουν τι οι «πτωχοί» αυτού του κόσμου; Μα για να αναπτυχθούν… Όπως ακριβώς θα «αναπτυχθούν» αν όλοι τους αποκτήσουν κι από ένα κινητό τηλέφωνο, όπως ευαγγελίζεται και ο έτερος ειδικός «αναπτυξιολόγος» και «αντι-πτωχοσιολόγος» Τόμας Φρήντμαν [Το Λέξους και η Ελιά].

Αυτό που δεν αναφέρει ο Ρίφκιν στο βιβλίο του είναι το ποιοι ακριβώς είναι οι θερμότεροι θιασώτες της οικονομίας του υδρογόνου. Οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές, λοιπόν, της οικονομίας του υδρογόνου είναι [οποία έκπληξις!] τα επιχειρηματικά λόμπι της πυρηνικής ενέργειας! Διότι, εφόσον το υδρογόνο δεν υπάρχει ελεύθερο στη φύση, απαιτείται ενέργεια για την παραγωγή του, είτε από το νερό είτε από τους υδρογονάνθρακες (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακα). Και η πυρηνική ενέργεια κρίνεται από διάφορους –ακόμα και «Μη» Κυβερνητικές οικολογικές οργανώσεις– ως μια «καλή» ενεργειακή λύση που δεν επιβαρύνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Πετρελαϊκές εταιρείες, λοιπόν, και πυρηνικά λόμπυ ενωμένα στον «αγώνα τον καλό». Ακόμα και ο Τζ. Ρίφκιν εκφράζει τη δυσαρέσκειά του [όχι στο βιβλίο του, αλλά σε πρόσφατες δηλώσεις του (Καθημερινή, 10-8-2003)]: «Η πρωτοβουλία της αμερικανικής κυβέρνησης για το υδρογόνο φαντάζει με Δούρειο Ίππο των βιομηχανιών εκμετάλλευσης της πυρηνικής ενέργειας και των ορυκτών καυσίμων».

Και κάπως έτσι, τα συνθήματα των ειδικών «αντι-πτωχοσιολόγων» «όλη η –ενεργειακή και τηλεπικοινωνιακή– εξουσία στο λαό», δεν θυμίζουν παρά το παλιό, καλό σύνθημα των αναρχικών [συγχωρήστε μου την «αθυρογραφία»]: «Όταν τα περιττώματα αποκτήσουν αξία, οι πτωχοί δεν θα έχουν πρωκτό!»