GERÇEK ANLAM

Gerçek anlam, sözcüklerin temel anlamlariyla bu temel anlam çerçevesinde yer alan yan anlamlardan olusur.

Temel Anlam

Sözcügün belirttigi ilk ve asil anlamdir. Çekirdek anlam, konulus anlami, asil anlam adi da verilir. Sözlüklerde, sözcük açiklanirken birinci sirada verilen anlamdir.

*Bogaz: Boynun ön kismi
*Dis: çene kemiklerinin üstüne dizilmis, çignemeye yarayan beyaz sert organlardan her biri.

Örnek:
Dün geceden beri bogazim agriyor. (Temel Anlam)
Bu kazagin bogazi biraz dar geldi. (Yan Anlam)

Ellerini temiz bir havluyla kuruladi. (Temel Anlam)
Bundan sonra daha temiz mallar üretecegiz. (Yan Anlam)

“Temiz” sözcügü birinci cümlede “mikropsuz, pis olmayan” anlaminda kullanilmistir. bu anlam, sözcügü tek basina söyledigimizde bize düsündürdügü ilk, yani temel anlamdir.

Ikinci cümlede ise, buna benzeyen, ama ayni olmayan bir anlamda “kaliteli” anlaminda kullanilmistir. bu anlam sözcügün sonradan kazandigi anlam oldugu için yan anlamdir.

Yan Anlam

Bir sözcügün temel anlamiyla kalmayip zamanla baska anlamlari da karsilar duruma gelmesine denir. Sözcügün temel anlamina bagli olarak uyandirdigi izlenimlerin her biridir. Kullanilis anlami da denir. Anlami bir kavramlar zincirine benzetecek olursak, ilk halka temel, diger halkalar yan anlamdir.

*Bogaz: bazi nesnelerin agza yakin dar kismi.
*Dis: çark, testere gibi nesnelerdeki çikintilardan her biri.

*Taban: Ayagin alt yüzü (Gerçek Anlam)
Taban: Üstü kapali bir yerin zemini (Yan Anlam)
Taban: Bir seyin en alt bölümü (Yan Anlam)

*Çevirmek: Bir seyin yönünü degistirmek. (Temel Anlam)
Televizyon antenini kuzeye çevirdi.

Çevirmek:
1) Döndürerek hareket ettirmek. (Yan Anlam)
Topaç çevirmeyi çok severdi.
2) Bir dilden baska bir dile aktarmak. (Yan Anlam)
Çevirmen, kitabini çevirdigi yazarin kisisel anlatimini gözetmek zorundadir.

Not: “Asagidakilerden hangisi yan anlamiyla kullanilmistir?” seklinde bir soru olmaz. Çünkü sözcügün yan anlami birden fazla olabilir. Yan anlam sorulari genellikle su sekilde çikar:

Asagidaki cümlelerden hangisinde “bulmak” eylemi ötekilerden farkli anlamda kullanilmistir?

Asagidakilerden hangisinde “kesmek” sözcügü “bir bölümünü alikoyup vermemek” anlaminda kullanilmistir? gibi...