استراتژي امنيتي اسرائيل:حسين قلجي

از زمان تشكيل اسرائيل در 14 مي 1948 مسأله امنيت درصدر فهرست عناصر تشكيل دهنده استراتژي ملي اسرائيل قرار دارد. از آنجا كه مقوله امنيت با هستي و بقاي اسرائيل مترادف است لذا تمام امكانات داخلي و خارجي اسرائيل براي حفظ امنيت ملي بسيج شده‌اند و از آنجا كه اسرائيل دائماً براي بهبود دفع امنيتي خود تلاش مي‌كند، روند امنيت ملي و عوامل ذاتي آن پيوسته در حال تغيير و تحول و ارتقا يافتن است.

براي تبيين چهارچوب تفكر سياستگذاران اسرائيل در مورد امنيت ملي و تبيين امنيت بايد شناختي از اهداف ملي اين كشور بيابيم اهداف اسرائيل را مي‌توان به سه دسته تقسيم كرد الف) اهداف استراتژيك كه دربرگيرنده بقا و امنيت است. ب) اهداف نظامي دربرگيرنده بازدارندگي، برتري نظامي كيفي، جنگ كوتاه مدت، ج) منافع عمومي شامل يكپارچگي، اقتصاد قوي و كسب منافع انرژي.

به طور مستدل اهداف در درجه اول برآمده از ضعفهاي موجود و بحرانهاي يك كشور و سعي در برطرف كردن آنهاست با توجه به اين مسئله بايد به بحرانهاي امنيتي اسرائيل نگاه بيفكنيم.

2-ضعفهاي امنيتي اسرائيل

مسائل و مشكلات تهديدكننده بقا و توان اسرائيل به طور كل به 3 دسته علل باز مي‌گردد.

الف) ضعف ناشي از عدم مشروعيت: اسرائيل بدليل عدم برخورداري از وجهه مناسب از سوي كشورهاي منطقه خاورميانه هميشه در يك نگراني به سر مي‌برد و در رأس سياستهاي خارجي اسرائيل يافتن هم‌پيمانان وفادار در منطقه مي‌باشد نزديكي به تركيه و آذربايجان از سياستهايي است در جهت رفع اين مشكل و نيز در همين راستا مي‌توان از نمايش وجهه مثبت از خويش نام برد مانند خروج از لبنان، و تخليه غزه براي رفع اين شكل در درجه دوم بازدارندگي اتمي قرار دارد يعني تركيبي از زيتون و اتم. براي رفع عدم مشروعيت به كار گرفته مي‌شود.

ب) ضعف ناشي از موقعيت ژئوتيك: امنيت ملي اسرائيل تحت تأثير منفي عامل جغرافياي سياسي قرار گرفته است فقدان عمق استراتژيك قابل قبول براي اسرائيل به عنوان يك آسيب‌پذيري استراتژيك مطرح است. كوچكي اسرائيل، انزواي جغرافيايي از ديگر مسائل بغرنج ژئوپليتيكي اسرائيل است در اين راستا استراتژي‌هاي انتقال جنگ به خاك دشمن و رفتار هجومي اسرائيل قابل ارزيابي است.

از مؤلفه‌هاي ديگر ژئوپليتيكي مي‌توان به كمبود منابع، مشكل رودهاي سطحي و آشاميدني اشاره كرد كه سياستهاي كسب منابع انرژي غيرنفتي مانند انرژي هسته‌اي. تسلط بر بلندي‌هاي جولان و تضمين آب درياچه طبريه نمود تلاش براي رفع مسائل ناشي از اين كاستي‌هاست.

ج) سومين گروه از ضعفهاي اسرائيل به عنوان ضعف جمعيتي را شناخته مي‌شود. تمركز جمعيتي در مثلث سرزمين با Heart Land Triangle و ضعف كمي جمعيت نسبت به دشمنان منطقه‌اي از اين گروه به شمار مي‌روند. 80 درصد ساختار اقتصادي و جمعيتي اسرائيل در سه شهر بين‌المقدس، حيفاء، تل‌آويو قرار گرفته است كه با توجه به حساسيت شهروندان نسبت به تلفات انساني در صورت تهاجم ضربه شديدي به موجوديت اسرائيل وارد خواهد كرد سياست تأمين يك سرزمين ژئوپلتيك از طريق اجراي طرحهاي اسكان و حفظ كرانه باختري و حفظ بيت‌المقدس و طرح شهر الخليل در راستاي پراكنده‌سازي جمعيت ذيل اين مسئله قرار مي‌گيرند.

مشكل ديگر در اين راستا شكاف زياد جمعيتي اسرائيل با كشورهاي معارض در منطقه است به اين منظور سياست تجهيز ارتش قوي و توجه به برتري نظامي از جنبه كيفي مورد نظر سياستگذاران اسرائيلي بوده است.

با توجه به شناخت ضعفهاي استراتژيك و بازتاب آن در تعيين اهداف ملي كشور اسرائيل اينك مي‌توان نگاهي ژرفتر به بررسي دكترين نظامي اسرائيل پرداخت.

3- دكترين نظامي اسرائيل

با توجه به فقدان عمق استراتژيك و جلوگيري از وارد آمدن ضربه به مراكز مهم جمعيتي وحياتي جلوگيري از تهاجم نقش اساسي در دكترين امنيتي اسرائيل ايفا مي‌نمايد. بر اين اساس رويكرد اصلي در دكترين امنيتي اسرائيل رويكرد بازدارندگي است. عناصر اصلي دكترين اسرائيل عبارتند از: بازدارندگي هسته‌اي، دفاع موشكي، برتري كيفي در منطقه، موازنه استراتژيك و در نهايت رويه تهاجمي در دفاع.

الف) بازدارندگي هسته‌اي

امروزه سلاح‌هاي هسته‌اي در راس قدرت بازدارندگي قرار دارند. اسرائيل نيز به علت نقش مهم بازدارندگي اتمي در جلوگيري از تهاجم، برنامه‌هاي هسته‌اي را در صدر برنامه‌هاي تسليحاتي خود قرار داده است. اسرائيل عضو هيچ پيمان مقيدكننده بين‌المللي نمي‌باشد و همين امر اسرائيل را به ششمين قدرت هسته‌اي جهان با حدود 180-200 بمب هسته‌اي تبديل كرده است.

اصل ابهام: اصلي است كه اسرائيليها سالهاست در مورد برنامه هسته‌اي خويش از آن بهره گرفته‌اند. با اين حال مي‌توان گفت اسرائيل داراي حداقل 60-80 كيلوگرم پلوتونيوم است. اما هنوز اطلاع دقيق از توليد پلوتونيوم در راكتور ديمونا در دست نيست. اسرائيل بمبهاي اتمي را در پايگاههاي تل‌نوف در شمال غربي و زكريا در جنوب شرقي تل‌آويو پنهان كرده است. در 1998 شيمون پرز رسماً پذيرفت كه اسرائيل توان توليد سلاحهاي هسته‌اي را داراست.

ب) طرح دفاع موشكي

دومين پشتوانه‌ براي يك سياست بازدارندگي مؤثر موشكها مي‌باشند. اسرائيل نيز توجه خاص و ويژه‌اي به برنامه طرح دفاع موشكي دارد. موشكهاي بالستيك با برد 1400 كيلومتر همراه سيستم پيشرفته هشداردهنده تقويت شبكه ضد موشك پاتريوت و موشك ضد بالستيكي ارو و ماهواره‌هاي جاسوسي مانند افق- 5 در راستاي تكميل و ارتقاي رويكرد بازدارندگي موشكي عمل مي‌كنند.

ج) حفظ موازنه استراتژيك به نفع خود (اصل برتري)

براي جبران كمبودهاي كمي در حوزه‌هاي نيروي انساني و جغرافيا و همچنين نبود عمق استراتژيك سياستگذاران امنيتي اسرائيل با اتكا به فناوري پيش‌رفته تكيه را به برتري كيفي در منطقه و حفظ موازنه استراتژيك قدرت به نفع خود نهاده‌اند. در همين راستا خريد 50 فروند هواپيماي F16I (بلك هاك) و 25 فروند F15 را مي‌توان نام برد. در سال 1994 اسرائيل داراي 742 فروند هواپيماي جنگنده يعني حدود چهار برابر بيش از ايران با 214 فروند بود.

طبق جديدترين آمار نيروي هوايي اسرائيل 530 فروند هواپيماي جنگي و 336 فروند هواپيماي ذخيره دارد. با توجه به هواپيماهاي F15 و F16 به خاطر سرعت، ارتفاع و قدرت بالا اسرائيل از توان بالايي در جنگ هوايي برخوردار است.

گذشته از اصل تكيه بر نيروي هوايي مجهز براي ايجاد برتري نظامي بر كشورهاي متخاصم منطقه اصل ديگر حفظ برتري در منطقه خاورميانه است. در اين راستا اسرائيل با كمك امريكا بر كشورهاي روسيه، چين و كره شمالي براي عدم ارسال فناوري‌هاي پيشرفته موشكي و هوايي به ايران و كشورهاي عرب فشار وارد مي‌كند. اسرائيل نگران است دستيابي كشورهاي خصم بخصوص ايران به فناوري بالاي موشكي و يا قدرت اتمي موازنه استراتژيك قدرت در خاورميانه را به هم بزند حفظ انحصار بازدارندگي اتمي و استراتژيك نقش بسيار مهمي در دكترين امنيتي اسرائيل ايفا مي‌نمايد.

د) استراتژي‌هاي تهاجمي در جنگ

ضعف‌هاي موجود اسرائيل و آسيب‌پذيري بالا باعث اتخاذ سياستهاي تهاجمي در جنگ شده است اصول به كار رفته در دكترين نظام اسرائيل عبارتند از: جنگ كوتاه‌مدت جنگ پيش‌گيرانه، جنگ در خاك دشمن و حمله برق‌آسا.