توسعه ورامين:حسين قلجي

شهرستان ورامین با دارا بودن 560 هزار نفر جمعیت در قسمت جنوب شرقی تهران و بر روی دشت ورامین قرار دارد . از نظر قدمت تاریخی ، قدمت ورامین همپای قدمت شهرستان باستانی ری می باشد که در اوستا از این دو شهر در کنار هم به نامهای راگا و وارنا نام برده شده است . در تاریخ عموما بیان می شود که پس از ویرانی ری به دست مغول ها مردم ری به ورامین مهاجرت کرده و آنجا را آباد کرده اند اما با استناد به منابع تاریخی و بناهای باقی مانده در این شهرستان آبادانی آن به بیشتر از زمان مهاجرت اهالی ری باز می گردد . از سوی دیگر شمار فراوان ( حدود 114) بنای تاریخی نشان از سطح بالای توان فکری و عملی مردمان این دیار دارد که در روزگار معاصر نیز این واقعیت را به بهترین وجه به نمایش گذاشته اند که نمود بارز آن قیام 15 خرداد است که نام ورامین را در کنار 15 خرداد در تاریخ معاصر ایران به ثبت رسانده اند . در این تحقیق قصد بحث درباره ریشه ها و نتایج این قیام را نداریم که خود کتابها و مقالات مجزا می طلبد ، بلکه غرض بیان تاثیر گذاری این خطه در تاریخ است . شاهد دیگر اهمیت این خطه فرمایشات علمای بزرگ اسلام درباره شهرستان است . اما مهمترین مهر تاییدی که بر عظمت ورامین زده شده است سفر تاریخی آیت الله خامنه ای به منطقه می باشد .

ممکن است به نظر برسد با این همه اهمیت چرا شاهد وجود توسعه مناسب و در خور عظمت شهرستان نیستیم ؟

این سوال ، سوالی است که در این مقاله در پی پاسخگویی به آن هستیم . آیا شهرستان قابلیتهای توسعه را دارا نیست ؟ پاسخ این سوال با توجه به هزاران قابلیت شهرستان به روشنی منفی است . پس موانع توسعه شهرستان کدامند ؟ مسلم اینکه در سالهای اخیر تلاشهای فراوانی از سوی مقامات محترم انجام پذیرفته است که نمی توان نادیده گرفت اما این توسعه در خور شهرستان نمی باشد لذا جای بسیار تلاش و برنامه ریزی است تا شهرستان وزامین به جایگاه مناسب خود ارتقا یابد . در این بین باید به سه مولفه در تعیین خط مشی های مناسب توجه نمود . اول : شناخت جایگاه فعلی شهرستان ورامین در مقایسه با شهرستان های دیگر ، دوم : دور نمای کلی از جایگاه مناسب شهرستان و سوم : راههای مناسب ارتقای شهرستان از جایگاه فعلی به جایگاه مناسب . امید است خداوند مسوولان امر را در راستای خدمت صادقانه به مردم شریف این شهرستان یاری بفرماید .

در این مقاله بعد از آشنایی کلی با جغرافیای تاریخی و سیاسی شهرستان به بررسی گوشه هایی از قابلیت های شهرستان ورامین می پردازیم در قسمت بعدی چالشها و موانع توسعه را بیان می کنیم و در بخش پایانی راهکارهای توسعه پایدار شهرستان را بیان خواهیم کرد.

1- آشنایی با جغرافیای اقلیمی و تاریخی شهرستان :

دشت پهناور ورامین در شمال به لواسان و از شرق به خوار و از جنوب به کویر مرکزی و از غرب به فشاپویه محدود است . این دشت در طول جغرافیایی 51 درجه و عرض 35 درجه شرقی می باشد و حدودا با وسعت 1200 کیلومتر مربع گسترده شده است . از نظر زمین شناسی حوزه دشت ورامین در دورانهای اول و دوم زمین شناسی تشکیل شده است و حدود 950 متر از سطح دریا ارتفاع دارد 2 گسل نیز در سطح شهرستان شناسایی شده است . (1)

بخش وسیعی از دشت ورامین از رسوبات رودخانه جاجرود شکل گرفته است که رسوبات حاصل از این رودخانه زمینهای این شهرستان را برای کشاورزی بسیار مساعد نموده است و تنها بخش جنوبی دارای نمکزار و تپه ماهورهای شنی می باشد . (2) از نظر آب و هوا به دلیل موقعیت مکانی خاص شاهد آب و هوای خاص و متغیر در این دشت می باشیم ، دما از 3- تا 45+ در نوسان است و معدل بارندگی سالانه نیز از 81-200 میلی متر تغییر می کند ، از سویی این دشت به کویر مرکزی نزدیک است و از سوی دیگر به دامنه های سلسله جبال البرز منتهی می شود به همین دلیل در تابستان گرمای شدید و در زمستان سرمای سوزنده ای شاهد هستیم و تنها در فصل های پاییز و بهار می توان آب و هوای مطبوعی را یافت . (3) سه باد اصلی در دشت می وزند باد شهریاری (غرب ) ، باد قبله ( جنوب ) ، باد خشوکوه ( شمال) باد اصلی شهریاری است که باعث خنکی و ریزش باران می شود ورامین بدلیل رسوبات حاصلخیز جاجرود ، استعداد و قوت بالای خاک و فصول منظم یکی از مناطق پرارزش کشاورزی به حساب می آید . [ 4 ] محصولات شهرستان عمدتا غلات ، صیفی جات ، پنبه و چغندرقند می باشد که در کنار آن می توان از صنایع دستی گلیم و قالی هم نام برد .

از نظر تاریخی این شهرستان تا زمان حمله مغولان به ایران شهرتی نداشت و شهر کوچکی تحت الشعاع ری به حساب می رفت بعد از مجالی ترقی و پیشرفت شهرستان در زمان مغول به ناگاه در آغاز قرن نهم ترقی ورامین متوقف شده و مردم این دیار به ری و تهران امروز مهاجرت می کنند . کلاويخو که در سال 1405 میلادی از ایران دیدن کرده می نویسد : " ورامین شهر بزرگی است که قسمت اعظم آن خالی از سکنه شده است . " [ 5 ] و جغرافی نویسان قرن دهم هجری از ورامین به عنوان " قریه کوچکی " نام برده اند.

اما امروزه شهر ورامین به تنهایی یکی از بزرگترین شهرهای استان تهران ، با حدود 726 و 175 هزار نفر جمعیت می باشد [ 7] که رشد روزافزون این شهر و دیگر شهرهای موسوم به " اقمارتهران " در این شهرستان مانند قرچک ، باقرآباد ، پیشوا و جوادآباد که در کل حدود 560000 هزار نفر را در شهرستان جای داده اند لزوم رشد در فرآیند توسعه شهری و روستایی را اجتناب ناپذیر می سازد . شهرستان ورامین 2431 کیلومتر مربع وسعت دارد و نیز دارای 195 روستا و 5 دهستان و 3 شهر می باشد . پراکندگی جمعیت شهرستان به این صورت است که 320000 نفر شهرنشین و 240000 نفر روستا نشین هستند .

1 2 3