Cuentos Nahua
Principal ] Arriba ] Apuntes Febrero ] Adjetivos español ] Adjetivos ] Ahzo in Huiptla ] Aztec Creation ] Aztecas ] Miccailhuitl ] [ Cuentos Nahua ] Frases Nahua ] Jefe Seattle ]

 

On Tlakatl Iwan on Atemitl
Celerino Loranca Sánchez

El hombre y el piojo
Celerino Loranca Sánchez

Se tlakatl okipix se atemitl. Yejwa okijtoj:

—Nikalaktis on atemitl ijtik sen botella niman niktomawas. Niman tla yoniktomaw nikxipewas, niman ika on itlaken nikchijchiwas notampoltsin pampa sanoyej nikwelita. Kemaj melawak okichijchiw itampoltsin. Niman sanoyej kwaltsin okixtij. Niman on itampoltsin okitsotsonato kampa ilwipan. Ompa on tlakamej okwelkakilijkej, niman opew kitlajtoltiaj:

—¿Tlen, yolkatl itlaken on yejwan ika otikchijchi on motampoltsin?

Niman yejwa okimijlij:
—On yolkatl sanoyej weyi yolkatl.

In okijtoj pampa xkinekiya kimijlis on tlen melawak. Niman sanoyej opew kitlajtoltiaj, okimijlij ika on itlaken on atemitl. Niman yejwa okimijlij:

—In sanoyej kwajli para ika nankichijchiwaskej nemotampoltsin. Achtopa xkalaktikan ijtik sen botella, niman xtlakwaltikan sanoyej hasta kampa ma tomawi. Niman tla yotomaw xxipewakan. Niman ika on itlakentsin xchijchiwakan nemotampoltsin.

Niman on tlakamej okijlijkej:
—Ma timitskowilikan motampoltsin, niman tejwa okse tikchijchiwas.

Niman yejwa okiminnamakiltij sanoyej patiyo. Yejwa okajkayajkej pampa xok keman okinextij okse itampoltsin yejwan kwaltsin ken on yejwan kipiyaya. Ijkon tej, tlami ikwento on tlakatl niman on atemitl.

 

Un hombre tenía un piojo, y se dijo a sí mismo:

—Voy a meter este piojo en una botella y lo voy a engordar. Y ya que lo engorde, lo voy a pelar y con su piel me voy a hacer un tambor, porque los tambores me gustan mucho. Y realmente hizo después un tambor y lo hizo muy bonito. Entonces llevó su tambor a una fiesta y lo estuvo tocando. Como a la gente le gustó mucho su sonido, le comenzaron a preguntar:

—¿De qué animal es la piel con que hiciste tu tambor?

Y él les contestó:
—El animal que usé para hacer mi tambor es un gran animal.

Esto les contestó porque no quería decir la verdad. Pero como le preguntaron mucho, les tuvo que decir que era piel de un piojo. Les dijo además:

—Su piel es muy buena para hacer tambores. Primero métanlo en una botella y denle de comer mucho hasta que engorde. Cuando ya esté gordo, pélenlo y con su piel van a poder hacer su tambor.

Entonces esas personas le dijeron:
—Véndenos tu tambor y te vuelves a hacer otro.

Y él si se los vendió, y muy caro. Pero lo habían engañado, porque ya nunca pudo hacer otro tambor tan bonito como el que tenía. Así es como termina este cuento del hombre y el piojo.

 

On Telpochtli Yejwan Omojkatsajtsik: —¡Yowajlaj on Kokoyotl!

El muchacho que gritó: —¡Ya vino el coyote!

Se tonajli sen telpochtli ne ipan on tepetl kampa yejwa tlajpiyaya sanoyej tlatsiwiya pampa san iselti ompa nemiya. On telpochtli ijkin okinemilij: Nejwa nitsajtsis niman nikijtos: ¡Yowajlaj on kokoyotl!

San nisiu otekipanowaya sekimej tlakamej yejmej okakej on telpochtli ijkwak otsajtsik:
—¡Yowajlaj on kokoyotl!

On tlakamej okajkajkej on intekiu niman omotlajtlalojkej para kipalewiskej on telpochtli. Ijkwak oajsikej itech, okitakej ika xmelawak. Okwalankej, niman okajwakej. Niman on telpchtli san okimpakawetskilij. Kemaj on tlakamej oyajkej okitatoj on intekiu.

Ika opa on telpochtli otsajtsik:—¡Yowajlaj on kokoyotl!

Niman on tlakamej oksejpa okajkajkej on intekiu, niman omotlajtlalojkej para kipalewiskej on telpochtli. Ijkwak oajsikej itech, oksejpa okitakej ika xmelawak. Okwalankej, niman oksejpa okajwakej. Yejwa san okimpakawetskilij. Kemaj on tlakamej oyajkej okitatoj intekiu.

Ika yexpa on telpochtli otsajtsik: —¡Yowajlaj on kokoyotl!

Ijkwakon on tlakamej xok okichiwilikej kwenta, nion oyajkej ne kampa yejwa nemiya. Niman ijkwak melawak owajlaj on kokoyotl, sano ijki otsajtsik: —¡Yowajlaj on kokoyotl niman kiminmijmiktijtikaj noborregos!

On tlakamej xoyajkej kampa yejwa nemiya pampa opa yokinkajkayajka, niman ipan in vuelta on kokoyotl melawak okiminmiktij on borregos.

Kemaj on telpochtli onotlajkal ipan tlajli niman opeu ajmankachoka.

Un día un chamaco estaba muy aburrido, pues cuidaba a sus borregos solito en el cerro. El chamaco había pensado: Voy a gritar y diré: ¡Ya vino el coyote!

Muy cerca trabajaban unos hombres que oyeron al chamaco gritar.

Los hombres dejaron su trabajo y corrieron a ayudar al chamaco. Al llegar, se dieron cuenta de que no era verdad. Se enojaron y lo regañaron, mientras él se reía muy divertido. Todos volvieron a continuar con su trabajo.

Por segunda vez el chamaco gritó:—¡Ya vino el coyote!

Y los hombres volvieron a dejar su trabajo, y corrieron a ayudar al chamaco. Pero cuando llegaron y vieron que no era cierto, se enojaron y lo regañaron, mientras él se reía divertido. Todos los hombres volvieron a seguir con su trabajo.

Por tercera vez gritó el chamaco:—¡Ya vino el coyote!

Pero los hombres ya no le hicieron caso, ni fueron a donde él estaba. Cuando de verdad vino el coyote, gritó lo mismo: —¡Ya vino el coyote y está matando a mis borregos!

Los hombres no fueron a donde él estaba porque ya los había engañado dos veces, y esta vez el coyote verdaderamente mató a sus borregos.

Y él se tiró al suelo llorando amargamente.