Είναι ανθρώπινο να γίνονται λάθη ακόμα και από τους πιο σοφούς και τους πιο προχωρημένους επιστήμονες. Σε πολλές περιπτώσεις το λάθος στη θεωρία μπορεί να δικαιολογηθεί και η αξιοπιστία να διασωθεί. Όταν, όμως, τα λάθη γίνονται από τους ίδιους που γνωρίζουν καλά τον επιστημονικό χώρο τους, τη στιγμή που τα παρατηρούσαν ή τα διόρθωναν κάποιοι αυτοδίδακτοι, κάποιοι ερασιτέχνες και οι ανειδίκευτοι στοχαστές, αυτό αποτελεί πρόκληση και γελοιοποίηση της χρησιμότητας της επιστήμης. Ιδιαίτερα όταν αυτά τα λάθη δεν παρατηρούνται από τους περισσότερους συναδέλφους μέχρι του σημείου να διαιωνίζονται, αυτό αποτελεί κλονισμό της χρησιμότητας ολόκληρης της επιστήμης, χωρίς υπερβολή. Διότι, το νόημα και η αξιοπιστία της επιστημονικής γνώσης είναι ότι είναι γνώση και μάλιστα με χρονοβόρο και πολυέξοδο τρόπο. Το νόημα και η αξιοπιστία της επιστήμης είναι ότι υποχωρεί η άγνοια, αποφεύγεται η πλάνη και γνωρίζουμε καλύτερα. Εάν λοιπόν, η πλάνη γίνεται εκεί όπου πρώτα έπρεπε να παρατηρηθεί και να αποφευχθεί, ενώ μπόρεσαν να την παρατηρήσουν μερικοί "άσχετοι", τότε ποιος ο λόγος να θεωρείται πιο αξιόπιστος ένας επιστήμονας από έναν μορφωμένο ανειδίκευτο; Η περισσότερη γνώση συμπίπτει με την καλύτερη γνώση και κατανόηση ή όχι; Μήπως η ειδίκευση έχει υπερεκτιμηθεί για την αποτελεσματικότητα της έρευνας και της κατανόησης; Πρέπει τουλάχιστο να δίνονται εξηγήσεις για τα λάθη που αποπροσανατόλισαν και καθυστέρησαν την έρευνα, για τα λάθη που υποτίθεται ότι η γνώση χρειάζεται για να μη γίνονται. Η αίσθηση του επιστήμονα για τις ικανότητές του θα έπρεπε να περιέχει περισσότερο κάποια ανασφάλεια μήπως αυτός εκτεθεί και όχι την υπεροψία του εξέχοντος.

Η πιο ανύποπτη και επιτυχημένη απάτη γίνεται από τον απατεώνα που φαίνεται υπεράνω υποψίας και άνθρωπος εμπιστοσύνης. Παρόμοια, τις πιο μεγάλες προκαταλήψεις και τις πιο φοβερές πλάνες θα βρούμε στο χώρο της επιστήμης, που με την αξιοπιστία και την "τυφλή" αποδοχή αφοπλίζει τη δημιουργική σκέψη, αποκρύπτει τα σκοτεινά σημεία της και διαιωνίζει τις πλάνες της. Παραδείγματα τέτοιων "μεγάλων" λαθών, ιδιαίτερα στο χώρο που εστιάζεται η προσπάθεια σε αυτές τις σελίδες, είναι η αποκαλούμενη "μηχανιστική αντίληψη" που σχηματίστηκε τους πρώτους αιώνες ανάπτυξης της φυσικής, με το χωρισμό της ύλης από την κίνηση (είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Λαπλάς).

Νεότερο επιπόλαιο, βιαστικό και ανόητο λάθος είναι η απόρριψη του "αιθέρα" για την εξήγηση της δίαδοσης του φωτός, αντί η προσπάθεια να προσδιοριστεί σαφέστερα το νόημα αυτού του μέσου που μέχρι τότε αποκαλούσαν έτσι.

Έχει γίνει δόγμα στο χώρο της επιστήμης να αποδέχονται όλες τις συνέπειες που προκύπτουν από την κατακτημένη και επαληθευμένη γνώση, ακόμα και όταν οι συνέπειες αυτές είναι ανοησίες και αντιφατικές. Λ.χ. η μάζα γίνεται άπειρη όταν αποκτήσει την ανώτερη οριακή ταχύτητα του φωτός. Ο χρόνος "παγώνει" είναι μία άλλη πολύ δημοφιλής και εντυπωσιακή αρλούμπα, που εκστομίζουν πολύ σοβαρά και επί δεκαετίες ακόμα και οι διάσημοι επιστήμονες.

Ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής μιλάει για το πλεόνασμα της θερμότητας που προκύπτει από κάθε άλλη μετατροπή της ενέργειας και την αδυναμία να μετατραπεί πλήρως η θερμότητα σε μηχανική κίνηση. Με την χονδροκομμένη αντίληψη των πραγμάτων -την οποία επέβαλλαν επιστήμονες απαίδευτοι στη φιλοσοφία- τολμούσαν να ισχυριστούν γενικευμένα, ότι όλος ο υλικός κόσμος “χάνει” ενέργεια και προέβλεπαν το “θερμικό θάνατο του Σύμπαντος”, εξ' αιτίας της απώλειας σε θερμότητα από τις άλλες μορφές της κίνησης. Μέχρι και πρόσφατα “προεξοφλούσαν” ότι μέσα στο Σύμπαν δεν υπήρχε κανένας τρόπος να εξασφαλιστεί η ισορροπία. Σε τέτοιες ανοησίες οδηγεί η γενίκευση, όταν επιχειρείται από πολύ ειδικούς και από “εγκλωβισμένα” μυαλά στους επιστημονικούς νόμους.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, 2500 χρόνια μετά από το Δημόκριτο, μεγάλοι φυσικοί όπως ο Ντάλτον, εξέφραζαν ακόμα μία παιδική, ανώριμη, άποψη για τη δομή και τη διαίρεση της ύλης (για τα άτομα σαν μικροσκοπικές μπίλιες), όταν μεγάλοι φιλόσοφοι είχαν διατυπώσει μεγαλοευφυείς σκέψεις για την έννοια της ύλης και ο Σπινόζα μερικούς αιώνες πριν, μιλούσε με συνεπείς συλλογισμούς για τα πράγματα σαν τρόπους που γίνονται στην κοινή ουσία.

Από τις πιο τελευταίες επιστημονικές “αρλούμπες” είναι η αναφορά σε μεγάλο αριθμό διαστάσεων του Σύμπαντος κατά την περιγραφή της δημιουργίας του στις λεγόμενες θεωρίες των “υπερχορδών” ή του “πληθωριστικού” σύμπαντος. Χωρίς να θέλω να πω ότι δεν επιτυγχάνουν τη λύση σε ορισμένα θεωρητικά προβλήματα και ότι δεν είναι έξυπνες. Πέρα από τους τύπους και τους μαθηματικούς υπολογισμούς πρέπει να καταλαβαίνουμε γιατί μιλάμε. Αυτοί πρώτα κάνουν υπολογισμούς και βρίσκουν σχέσεις στους τύπους και μετά προσπαθούν να καταλάβουν τι σημαίνουν οι τύποι στα φαινόμενα ή σε ποια φαινόμενα αντιστοιχούν. Παριστάνουν ότι καταλαβαίνουν επειδή προκύπτουν σωστοί υπολογισμοί και εφαρμόζονται οι τύποι. Οι τύποι και οι μαθηματικοί υπολογισμοί πρέπει να εκφράζουν πράγματα, φαινόμενα και σχέσεις που μπορούν να ειπωθούν με κατανοητά λόγια και να μην επικαλούμαστε με ευκολία την “αδυναμία” της κοινής λογικής*, όπως κάνουν οι θρησκόληπτοι.

Η τυφλή αποδοχή όλων των συνεπειών που προκύπτουν από επαληθευμένες θεωρίες μέχρι παραλογισμού, αποκαλύπτει την έλλειψη φαντασίας, παρρησίας και δημιουργικής σκέψης, που δεν πρέπει να χαρακτηρίζουν έναν επιστήμονα. Το ότι εμφανίζονται πρωτοπόροι επιστήμονες, που συναντούν αντιδράσεις και περιφρόνηση στην προσπάθειά τους να δώσουν διέξοδο στα κολλήματα της επιστήμης και να διορθώσουν τα λάθη της, αυτό το γεγονός στιγματίζει την επιστημονική κοινότητα και επιβεβαιώνει τον κανόνα. Μερικά από τα λάθη και τις ασυνέπειες είναι απίστευτα παιδαριώδη, διαρκούν πολλές ανθρώπινες ζωές και η επιστημονική κοινότητα φαίνεται αδιάφορη. Αυτά αποτελούν μεγάλη πρόκληση για κάποιους σκεπτόμενους ανθρώπους, οι οποίοι έτσι βρίσκουν το θάρρος να "επέμβουν" σε έναν επιστημονικό χώρο, τον οποίο δεν διδάχθηκαν επισήμως ούτε τον γνωρίζουν καλά.

Βεβαίως, θα παρατηρήσουμε, ότι οι περιπτώσεις τέτοιων θεωρητικών λαθών και ασυνεπειών που ριζώνουν και διαδίδονται στον επιστημονικό χώρο δεν είναι πολλές σε σχέση με το ρυθμό των ανακαλύψεων και με την τεράστια προσφορά σε παρατηρήσεις και γνώση. Δεν μπορεί, όμως, να μείνει απαρατήρητο, να μην κάνει εντύπωση και να προσπεραστεί με αδιαφορία το φαινόμενο να γίνονται αποδεκτές άτοπες και ανόητες θεωρίες από μία μεγάλη πλειονότητα επιστημόνων μέχρι του σημείου αυτές οι ανοησίες να διαιωνίζονται.

Φαίνεται, πως η προβολή των νέων και των εντυπωσιακών θεωριών και οι ανακαλύψεις προβάλλονται από μία μικρή μερίδα διάσημων επιστημόνων και από τους ανθρώπους που παρουσιάζουν κάποιες κατασκευές αξιοποιώντας τις νέες γνώσεις. Έπειτα, όλος ο κόσμος μπορεί να τις ακούσει από τους χιλιάδες αναμεταδότες, που κάνουν αντιγραφή και αναπαραγωγή για δημοσιογραφικούς ή άλλους εμπορικούς σκοπούς. Όλοι γνωρίζουν από παπαγαλία και τυφλή εμπιστοσύνη. Έτσι όταν βρεθεί κάποιος να διορθώσει ή να συμπληρώσει ή να παρατηρήσει ένα κενό στις διάσημες θεωρίες, συμβαίνει το φαινόμενο να μην υπάρχει κανένας να καταλάβει ή να αναλάβει την προβολή των νέων παρατηρήσεων. Πρέπει τα νέα να φτάσουν στη μικρή μερίδα των διασήμων ή να χρησιμεύουν φανερά για εμπορικούς σκοπούς!

Τα "κλωνοποιημένα" πνεύματα στον επιστημονικό χώρο δεν σκέπτονται ανεπηρέαστα από το περιβάλλον τους. Η άποψη που εκφέρουν και η συνέπεια στη σκέψη τους επηρεάζεται από την άποψη των συνεργατών τους και από όσους χρειάζονται για τα σχέδιά τους. Όταν δεν βρίσκονται υπό παρατήρηση, όταν βρίσκονται μόνοι, τότε σκέπτονται πιο επιπόλαια, βγάζουν εύκολα συμπεράσματα ή δεν σκέπτονται καθόλου. Όταν όμως σκέπτονται δημόσια και υπό παρατήρηση, τότε δεν εκφράζονται καθόλου ή εκφράζουν τα αναμενόμενα, τα ίδια και όσα τους βολεύουν.