Στους νεότερους χρόνους, μετά το
«σκοτεινό» Μεσαίωνα στην Ευρώπη, όπου δεν επιτρεπόταν σε κανένα να αμφισβητήσει
τη θρησκεία και να υποστηρίξει υλιστικές απόψεις, οι υλιστές φιλόσοφοι
αξιοποίησαν τις ανακαλύψεις των φυσικών επιστημών, για να εξηγήσουν πώς τα
υλικά στοιχεία μπορούν να διαμορφώνονται και να δημιουργούν τις πιο
σύνθετες ποιότητες πραγμάτων και το σύνολο της πραγματικότητας. Διεύρυναν
την έννοια της ύλης, διαβεβαιώνουν ότι υπάρχει σε απεριόριστη ποσότητα και
ποιότητα, ότι είναι αιτία του εαυτού της, ότι μόνο αυτή είναι αδημιούργητη, ότι
αποτελεί την ουσία του Σύμπαντος, το οποίο είναι και αυτό απεριόριστο στο χρόνο
και στο χώρο, της απέδωσαν την ιδιότητα της αυτοκίνησης, δηλαδή ότι αυτή η ίδια
δεν είναι κάτι σταθερό ή χωρίς εσωτερική αλλαγή και αντιθέσεις. Αυτή την
υλιστική θεώρηση προετοίμασαν και προσέγγισαν οι Γάλλοι φιλόσοφοι Λαμετρί
(Lamettrie 1709-1751), Ντιντερό (Diderot 1713-1784), ο Ελβέτιος (Helvetius
1715-1771), ο Γερμανός Φόυερμπαχ (Feuerbach 1804-1872) και περισσότερο ο
Ένγκελς και ο Λένιν (Ουλιάνοφ 1870-1924).
Ο σύγχρονος υλισμός, διορθωμένος
και υποστηριγμένος με το υλικό των ανακαλύψεων των σύγχρονων εξειδικευμένων
φυσικών επιστημών, με βασικές τις ακραίες θέσεις του για τη γενική αλλαγή των
πάντων, για την ουσιαστικότητα των αντιθέσεων στα πράγματα, την έλλειψη κάθε
σταθερού ορίου στο χρόνο και στο χώρο και την προτεραιότητα της ύπαρξης της ύλης
ονομάστηκε "διαλεκτικός". Αυτός είναι συνδεδεμένος με μία ευρύτερη
κοσμοθεωρία, η οποία περιλαμβάνει όλα τα ζητήματα, γνωσιολογικά,
ηθικολογικά, κοινωνιολογικά, οικονομικά, πολιτικά κ.ά.
