10/Enero/2005 y posterior

COLABORACIONES/ COLLABORATIONS

Ni Guillermo Gómez Rivera
Academia Filipina de la Lengua
Correspondiente de la R. A. E.

Manila
Febrero de 2005:
PALPAK NA SISTEMANG PANG-EDUKASYON/ PATULOY ANG WELGA NG MGA OBRERO SA HACIENDA LUISITA/ PROTESTA NG EMBAHADOR NG ALEMANIA/ N- BOYCOT ANG PAGDIWANG NG “REBOLUSYON EDSA”
 Glosas (julio 2005)
(1)FALLIDO SISTEMA DE EDUCACIÓN/ PALPAK NA SISTEMANG PANG-EDUKASYON
  En enero de 2005, se descubrió que el sistema de educación elemental de Filipinas, es un fracaso porque los alumnos de la primaria sufren de desnutrición que, a su vez, afecta su capacidad para educarse.

  La causa de esta desnutrición es la ceciente pobreza del país causada por la deuda extranjera a EE.UU, que reclama como pago de intereses y poco capital el 70% del presupuesto annual del actual gobierno filipino. Esta obligación de remitir a EE.UU. el 70% de su presupuesto annual convierte a Filipinas, mediante su gobierno endeuda, en una colonia de EE.UU.

  Los párvulos filipinos, que sufren hambre y falto de vitaminas suplementarias, encuentran dificil la asimilación del idioma inglés como segunda lengua. De los 30 millones de niños filipinos que debieran entrar en la primaria, tan solamente 9 millones lograron ser admitidos. Los 21 millones que no entran en la primaria están condenados a ser analfabetos. El uso obligatorio del inglés ya queda considerado como una imposición dañina porque los niños filipinos, que bien pudieran aprender a leer y escribir antes en su idioma nativo, se ven obligados a aprender un idioma dificil como el inglés.
  Dahil sa gutom, sanhi ng kahirapan, ang karamihang kabataang Pilipino sa elementarya di makapag-aral ng maayos. Ang kahirapan ng Filipinas ay sanhi naman ng korupsiyon ng sariling gobyerno na baon sa utang sa Estados Unidos. Dahil sa utang na ito, ang setenta por siyento ng “yearly national budget” o “presupuesto nacional” ay binibigay sa mga banko sa Estados Unidos. Dahil sa utang ang Filipinas ay naguing kolonyang namumulubi ng Estados Unidos.
  And kabataan na sana’y dapat pumasok sa elementarya ay tatlumpong (30) milyones, pero siyam (9) na milyun lang ang natanggap kung bakit and veintiun (21) milyon ay nakondena sa paguiguing analfabeto o “ilitirit”.
  Gutom at kulang sa vitamina ang kabataan sa elementarya pero piniilit pa ang mga ito na matuto ng mahirap na wikang Ingles. Itong pagpilit pagamit ng Inglés sa kabataang Pilipino ay naguing instrumento sa kanilang paguiguing “no rid, no rayt” o walang karunuñgang sapat sa pagbasa at pagsulat. Kung ang sariling wika sana ang guinagamit bilang medium sa pagturo, di m,aguiguing mga “functional illiterate” o mga “analfabetos funcionales” ang kabataang Filipino ñgayon. Ang pagpilit ng wikang Ingles sa mga paaralang publika at privada ng mga Filipino ay naguing instrumento na kanilang kamangmañgan.
(2)LA HUELGA EN LA HACIENDA LUISTA DE CORY AQUINO/ PATULOY ANG WELGA NG MGA OBRERO SA HACIENDA LUISITA NI CORY AQUINO
  En pleno febrero de 2005, la huelga de los obreros en la Hacienda Luisita (un latifundio de 6,000 hectareas preservada de la ley de la Reforma Agraria) de la ex-presidenta Corazón “Cory”, sigue su curso violento con más heridos a raiz de encuentros armados. La supuesta “restauradora de la Democracia en Filipinas en contra de la dictadura de Ferdinand E. Marcos” ha quedado popularmente despretigiada y rechazada por el pueblo filipino.   Nakarating na ang buwang Febrero ng 2005 at ang welga ng mga obrero sa Hacienda Luisita (isang dambuhalang hacienda na di na-isama sa Reforma Agraria) patuloy sa karahasan at pañgañgapi sa mahihirap. Patuloy ang barilan ng may kayang mga Cojuangco laban sa walang kayang mga mambubukid. Dahil sa pangyayaring ito, nilantad ang kasakiman ng mga may-ari at ang bansag kay Cory bilang “takipagligtas ng Demokrasya laban kay Marcos” ay nawalan ng kahulugan at katotohanan.
(3)EL EMBAJADOR ALEMAN PROTESTA CONTRA EL IMPAGO DE INVERSIONES ALEMANAS EN EL AEROPUERTO DE MANILA./ PROTESTA NG EMBAHADOR NG ALEMANIA DAHIL SA ILEGAL NA PAG-ANGKIN NG PINATAYONG TERMINAL 3 NG MANILA.
  Una compañía alemana, asociada con una empresa filipina, construyó el nuevo aeropuerto de Manila a costo de Billones de Euros. El contrato fue aprobado por el gobierno filipino del anterior Presidente Joseph Estrada, hoy depuesto del poder por el golpe de estado consumado por la actual presidente Gloria N. Arroyo y el establecimiento militar filipino acusado de vivir apoyado por el Departamento de Estado del gobierno de Estados Unidos.
  El nuevo aeropuerto, denominado “Piatco” o “Terminal 3”, es uno de los mejores en Asia, ya se completó pero que no se puede utilizar por el caso judicial que el mismo gobierno de Gloria M. Arroyo presentó en su contra. De forma extra-legal, Gloria M. Arroyo, con el apoyo de su Tribunal Supremo bajo la férula del Magistrado Hilario Davide nombrado por la misma Señora de Arroyo, tomó posesión del mencionado aeropuerto sin pagar la debida compensación, por ley, al que tiene derecho la empresa constructora de Alemania. El Embajador de Alemania ahora protesta ante esta ilegal confiscación sin el debido pago a los inversionistas alemanes.
  Malaking puhunan ang nilagak ng mga invrsionistas, o investor na aleman, sa Terminal 3 Airport ng Maynila, pero basta at biglaang na lang kinuha itong paliparan sa utos ni Presidente Gloria M. Arroyo maski di pa nabayaran ang mga naturang namuhunan ng Alemania kasama ang isang partner o aparcero na filipino.

  Dahil sa karahasang ito, angproteta ang Embajador ng Alemania at inalis sa Filipinas ang malaking bahagui ng mga inversión, o investment, ng mga companiyang alemán o German.
(4)EL PUEBLO FILIPINO BOICOTEA LA CELEBRACIÓN DE “LA REVOLUCIÓN EDSA” / N- BOYCOT ANG PAGDIWANG NG “REBOLUSYON EDSA”
  Casi nadie de los que participaron en la Revolución EDSA de 1986 contra la Dictadura de Marcos, se fue al “altar” de dicha revolución que se situa en la esquina de la avenida EDSA y la de Ortigas en la Ciudad de Mandaluyong, Metro Manila.
  Solamente la Presidente Gloria M. Arroyo y los desprestigiados Cory Aquino y fidel Ramos, y sus pocos seguidores, aparecieron para conmemorar con una ceremonia ridiculizada por el pueblo filipino.
  La razón tras este boicoteo es que la supuesta “revolución EDSA” de Cory Aquino, ha traido sobre el empobrecido pueblo filipino, el hambre y la miseria y ha convertido a Filipinas en una colonia abusada y entorpecida por el colonialismo estadounidense. Desde 1986, los presidentes de dudosa elección como Cory Aquino, Fidel Ramos y Gloria M. Arroyo, quedan acusados de ser titeres del colonialismo WASP usense, o estadounidense, que ha destruido la cultura y las economías de Filipinas.
  Una de las culpas de esta “Rebolución” fue la unilateral supresión, mediante la ilegal y mala constitución de Cory Aquino de 1986, del statu oficial del idioma español y de su ya reducida enseñanza desde aquel año.
  Halos walang sumipot sa pagdiwang ng “Rebolusyon EDSA” laban sa diktadurang Marcos. Si Gloria M. Arroyo, kasama ang mga dating pañgulo na sina Cory Aquino at Fidel Ramos, ang dumalo sa naturang ika-19ng aniversario.
  And dahilan ng boykot ay ang resulta ng naturang “rebolusyon” na siyang lalong matinding kahirapan at kamangmañgan na dinadanas ñgayon ng karamihang Filipino. Alam na ng karamihang Filipino na ang bansa nila’y naguing panibagong kolonya ng Estados Unidos dahil sa korupsiyon ng mga gobierno nina Cory Aquino, Fidel Ramos at Gloria M. Arroyo.

  Ang isa pang kasalan nitong mga autor ng binabnasagang huwad ng “Rebolusyung EDSA” ay ang pag-alis ng wikang Espanyol bilang isa sa mga wikang Oficial ng Filipinas at bilang apat na asignatura sa Univrsidad. May dating hula na pag-inalis ang wikang Espanyol sa edukasyon ng mga Filipino, makakarma ang Filipinas dahil ang wikang ito ang instrumento nang paguiguing Cristiano Católico ng sangka-Filipinuhan.
Enero de 2005:
MUERTE DE FERNANDO POE, TIFONES, SIN AGUAS POTABLES.../
DAYAAN, PURO BAGUIO, WALANG TUBIG...
 
(1)JOSEPH ESTRADA QUIERE UNIR A LA OPOSICIÓN CONTRA LA PTA. GLORIA M. ARROYO/ GUSTONG IBUKLOD NI ERAP ESTRADA ANG OPOSISYON KONTRA KAY GLORIA M. ARROYO
  El depuesto presidente de Filipinas, acaba de operarse de las rodillas en HongKong. La itervención quirúrgica fue un éxito. Ahora, reanimado, ha anunciado que va a unificar a la oposición política contra la ya impopular incumbente.

  La oposición en Filipinas está bifurcada en dos facciones. La del Senador Edgardo angara, autor de la Ley que establece la celebración del dia de amistad filipino-española cada 30 de junio en Baler, Aurora, y la del Senador Pánfilo Lácson. Estos dos políticos han declarado que etán dispuesto a la unificación para hacer una frente común cara al gobierno de Arroyo.

  La presidencia de la Sra. Gloria M. Arroyo queda percebida porque es el 80% de los filipinos los que, mediante encuestas, piden su destitución.
  Kakauwi lang ni Presidente Estrada mulá sa Hongkong kung saan naayos ang kanyang mga tuhod sa operasyon na guinawa ng mga doktor duon. Isang Presidenteng Estrada na masigla ang nagdeklará nang pagbuklod ng oposisyon. Nahati sa dalawang facción ang oposisyon.
  Ang isa kay Senador Edgardo angara, ang may panukalang batas sa pagcelebra ng pagkakaibigang Español-Filipino tuwing a 30 ng junio sa bayan ng Baler, Quézon. Ang isang facción naman nasa ilalim ni Senador Pánfilo Lácson. Nagpahayag ang mga politicong ito na payag sila sa binabalak na unifikasyon laban sa nakaupo.

  Si Guinang Arroyo naman ay nawalan ng aprobasyon ng bayan dahil ang otsenta porsiyento nito nagpahayag na dapat siyang lumayas labas ng Malacañang.
 
(2) SE OBLIGA AHORA A LOS POLICIAS FILIPINOS QUE HABLEN INGLÉS/ PINIPILIT ANG MGA PULISIYANG TAGALOG NA MAGSALITA NG INGLÉS
  El alcalde de Manila, Lito Atienza, ha expedido una orden obligando a los policías tagalos que hablen el inglés. Tan solo podrán hablar en tagalo si se les pide aparecer en televisión.

  El idioma inglés, aunque obligatorio en los colegios y en las esferas oficiales del gobierno, no es el idioma del pueblo filipino que deambula por las calles de Manila. El pueblo habla tagalo y hasta los colonialistas de Estados Unidos se ven obligados a hablar en tagalo para entenderse. Para congraciarse con ellos, el Alcalde Atienza expidió esta orden que luego resulta ser muy criticada por el pueblo.
  Ang Alcalde ng Maynila, si Lito Aitenza, nagpairal ng ordenanza upang pilitin ang mga polisiyang tagalog na magsalita ng wikang inglés. Ang mga pulis maaring gumamit ng Tagalog kung sila'y nasa telebisyon.
  Ang wikang inglés, bagamat pinipilit sa mga paaralan at sa mga esferas oficiales ng gobierno, hindi wika ng sambayanang Filipino. Ang wikang bayan ay Tagalog at pati na ang mga colonizador na taga-Estados Unidos napipilitang managalog kapag pangkaraniwang taong bayan ang kanilang kausap. Upang mapagbigyan ang mga mananakop na mga Kano, pinairal ni alcalde Atienza ang nasabing ordenanza.
 
(3) SIGUE LA VIOLENCIA EN LA HACIENDA LUISITA/ PATULOY ANG KARAHASAN SA HACIENDA LUISITA NI CORY C. AQUINO
  La familia de la ex-presidenta Corazón "Cory" Cojuangco queda marcada por el pueblo como matriarca de una familia latifundista porque a pesar de la Ley de Reforma Agraria, que ella misma autorizó desde su cuestionado poder como presidenta inelecta de Filipinas (por obra y gracia de la intromisión CIA en 1987), no permitió que esta hacienda de su propiedad se repartiera a los obreros como efectivamente se hizo con la hacienda de muchos otros propietarios.

  En vez de distribuir los terrenos de la hacienda de su propiedad, denominada "Luista", la Pta. Cory y su familia, tan solamente distribuiron inservibles certificados de acciones a los obreros por el que no se les vino pagando el debido sueldo, ni los dividendos ni los beneficios prometidos.

  Ante lo que consideran como un desvergonzado engaño que les defrauda de su debido sueldo, los obreros de dicha hacienda organizaron una manifestación a las puertas de la misma hacienda (de más de seis mil hectareas cuadradas) demandando que se les pague lo acordado y justo por su trabajo.

  Pero los esbirros de esta familia latifundista reaccionaron ordenando a soldados que abriesen fuego frente a los manifestantes. Mataron a casi un docena e hirieron a más de una treintena. El hijo de la ex-Presidenta Cory, el diputado Noynoy Cojuangco por Tarlac, queda acusado de dirigir el tiroteo en contra de los indefensos obreros.
  Ang pamilya ng dating presidenta Corazón "Cory" Aquino pinagbibitañgan ng snagkaFilipinuhan bilang matriarca ng isang angkan na explotadora dahil nandiyan ang Batas ng Reforma se Lupa, na pinairal din ni Cory nung siya'y guinawang pañgulo na walang eleksiyon, na lantarang nilalabag ng mga ito.


  En vez na ipaghatihati ang hacienda Luista namigay ang mga Cojuangco ng mga Certificado de Acción dahil guinawang Korporasyon, kuno, itong Hacienda. Tinuturing na walang halaga itong mga pinamimigay ng mga certificados de acción at, maliban dito, ang sahod ng mga obrero lalog lumiliit at nawawala pa ang kanilang mga beneficio.

  Dahil sa ganitong tinuring daya nagbuklod ang mga obrero sa isang rally sa pintuan nitong hacienda (na may anim na libong hectarea) at sinakdal nila ang pagbayad sa kanila ng tamang sahod.

  Pero tumawag ang pamilyang Cojuangco ng mga militar at sundalo nito na lantarang pinagbabaril ang mga nagrarally. Halos san docena ang patay at malapit sa tatlumpo ang nasugatan. Ang anak ni cory na si Congressman Noynoy Cojuangco tinuro bilang puno ng mga militar na bumaril sa mga manifestante.
 
Diciembre de 2004:
MUERTE DE FERNANDO POE, TIFONES, SIN AGUAS POTABLES.../
DAYAAN, PURO BAGUIO, WALANG TUBIG...
 
(1) FERNANDO POE(*), JR./ ¿DINAYA SA ELEKSIYON?
  El famoso artista y productor de películas tagalas, Fernando Poe, hijo, inquietó con su repentina muerte al gobierno de la Presidente Gloria Macapagal Arroyo por la multitud que vino a verle de cuerpo presente en la gran lglesia de Santo Domingo durante varios días. Se calcula en más de dos millones de personas los que le dieron el pésame a su viuda, Susan Roces (Jesusa Sonora) que también es una artista de cine muy famosa.
      (*) (POU en realidad)
  Ang pagkamatay ng kilalang artista at productor ng pelikulang Tagalog, si Fernando Poe, naguing sanhi ng pagkabigla at takot para sa gobierno ni Presidenta Gloria Macapagal Arroyo dahil sa halos dalawang milyong katao na pumila para tignan ang kanyang labí sa Simbahan ng Santo Domingo sa Siyudad Lungsod Quézon, Metro Manila. Tinanggap ang kanilang kondolensiya ng balo nito na si Susan Roces (Jesusa Sonora sa tunay), isa ring kilalang artista sa cine.
  El gobierno de Arroyo temía que la multitud se convirtiese en una manifestación enorme que luego se encamine hacia el palacio presidencial para demandar su destitución porque saben que Fernando Poe, como candidato presidencial en las últimas elecciones fue víctima del masivo fraude electoral que la misma Presidente Arroyo, con su poder sobre el gobierno, influyó sobre la cuenta de los votos.   Takot ang gobierno ni Arroyo dahil nababakasali ito na ang Milyones na elector ni Poe magbuklod bilang demostrasyon at tumuñgo sa Malacañang at playasin siya bilang presidente dahil nandaya siya, gamit ang pera ng gobierno, para patalunin si Poe.
  Pero la viuda de Poe, Jesusa Sonora, pidió a multitud que no se convierta "en política" el entierro de su esposo. Y la Presidenta Arroyo, con ese anuncio, pudo luego respirar con tranquilidad.   Pero, hiniñgi ni Jesusa Sonora, biyuda ni Poe, na huwag ipasok ang politica sa paglibing ng kanyang asawa. At, nagbuntong hiniñgang pasalamat si Presidenta Arroyo na hindi siya pinalayas ng galit na mga votante.
  Sin embargo los millones que le votaron presidente a Fernando Poe, declararon que el recuento de los votos bajo la jurisdicción del tribunal supremo seguirá adelante. No se convence el electorado filipino cómo una figura política tan despreciada por el pueblo pueda ganarse las elecciones ante un candidato tan popular y tan querido como Fernando Poe.   Dinimanda pa rin ng mga Milyones na nagvoto kay Poe na ituloy ang pagbilang uli ng mga voto sa ilalim ng Corte Suprema upang malaman kung sino talaga ang presidente ng bansa. Hindi maalis sa pagiisip ng electoradong Filipino na dinaya si Fernando Poe.
(2) MADEREROS HOMICIDAS/ MAGTOTROZONG CRIMINAL
  La corrupción en el gobierno de Arroyo ha permitido a los madereros, ilegales en su mayoría, a cortar casi todos los árboles de la Sierra Madre de Luzón.
  No se tomaron las debidas medidas de proteger a los pueblos, como Real, Infanta, Baler y tantos otros, al pie de dicha Sierra Madre y en la costa que da cara al Oceáno Pacífico, para protegerlos de dos fuertes tifones, o huracanes. Dichos huracanes llegaron fuertes con ventarrones y maremotos que devastaron a los mencionados pueblos dejando a casi dos mil muertos. Los damnificados supervivientes están pasando hambre y epidemia de gripes.
  Ang pañguñgurakot sa gobierno ni Arroyo ang nagbigay laya sa mga magtotrozo, karamihan ilegal, upang putulin ang halos lahat na kakahuyan sa Sierra Madre ng Luzón.
  Walang inilaan na proteksiyon para sa mga tao ng bayan ng Real, Infanta, Baler at iba pa. At ng dumagsa ang mga baguiong may malakas na hañgin at mala-sunaming alon, halos dalawang libo ang namatay. Ang mga nabuhay, dumadanas ng gutum at epidemya ng trancazo.
(3) AGUAS IMPOTABLES Y MUY CARAS/ MAHAL AT DI MAINUM
  Mientras tanto la terrible corrupción, traducido en robos y estafas, dentro de la distribuidora de aguas potables en Metro Manila, denominada MAYNILAD, ha subido el precio del metro-cúbico de agua que NO SUMNISTRAN en verdad, porque viene en forma de aire que hace correr los metros de agua injustamente.

  Lo paradójico es que mientras Filipinas se inunda de agua por los tifones, los grifos no dan el suficiente y limpio agua potable por la que se les cobra a los usuarios. MAYNILAD es una compaña de la familia López de Manila que también es dueña de la estación ABS CBN de televisión, canal 2. Y el pueblo se ha unido en cerrar ese canal en sus televisores en venganza a los abusos y a las tiranías del MAYNILAD.
  SAMANTALANG maraming baha ang nagpapalubog ng Maynila at halos ang buong kapuluan, wala namang tubig sa mga grifo ng MAYNILAD. Ikalimang beses ng tinaas nito ang presyo ng tubig pero ang binibigay kadalasan ay hañgin sa mga guinalaw ng mga metro sa tubig upang patulinin nito ang ikot at lalong palakihin ang siñgil sa toang bayang namumulubi.
  Pero gumaganti ang taong bayan dahil hindi nila binubuksan ang Channel 2 ng ABS CBN dahil alam nila na ang may-ari ng MAYNILAD ay ang mga mismong Lopez na may-ari ng Channel 2.
 

Collaborations/Colaboraciones:
Influencia asiática en el chabacano, & José Balmorí, & The Filipino State, & Estadísticas: El idioma español en Filipinas, &
El idioma criollo de Filipinas, & Mabuhay, Gloria Macapagal, & Literatura hispano-filipina, by Guillermo Gómez Rivera
Paulino Alcántara the Pilipino-Spanish football player, by Ian Estenor;   La Academia Filipina, by Tony P. Fernández
Presentation of the Book "Rizal According to Retana" (1) (2) (3) by Liz Medina;
Why the Spanish has disappeared from the Philippines?, by Jess Mendoza;  
Filhispanic Activism & El fenómeno hispano en Filipinas, by José Perdigón

Editorials (Esp & English): ¡Hola! ¿Kumustá? & Philippines (1898-1946): The re-colonization drama
Philippines, Spain and Iraq...
Spanish Newspapers   Spanish Magazines   Links/Enlaces   Letters 2004
What about Spanish?   Have you lodge?   "Pilipino-castila" names
Spanish by jokes   Yo te diré (book)   Cine   Tuna
J. Rizal
kaibigan kastila