รกคนดีกว่ารกหญ้า
คนใช้ประโยชน์ได้ดีกว่าหญ้า


ร้อยชู้ก็ไม่สู้เมียคนเดียว
เมียดีกว่าชู้นับร้อย ลิลิตพระลอว่า
"ร้อยชู้ฤาจะสู้เนื้อเมียตน"


รักดีหามจั่ว รักชั่วหามเสา
สอนให้คนทำงานเบา เพราะมีความรู้
หากไม่มีความรู้จะทำงานหนัก จั่วเบาเสาหนัก


รักนักมักหน่าย
รักกันมากก็ขาดความเกรงใจกัน
ทำให้เกิดความชังกันได้ง่าย


รักยาวให้บั่น รักสั้นให้ต่อ
ยาวคือนาน บั่นคือบั่นความสนิท
สั้นคือเร็วคือทำต่อไป สนิทมากโกรธเร็ว


รักวัวให้ผูก รักลูกให้ตี
วัวถ้าไม่ผูกก็ไปที่อื่น ลูกถ้าไม่ตีเมื่อทำผิดก็ได้ใจ


รำไม่ดีโทษปี่โทษกลอง
ทำไม่ดีโทษสิ่งแวดล้อม


รู้มากยากนาน รู้น้อยพลอยรำคาญ
คนรู้มากไม่ใคร่ยอมหยุดคิด
คนรู้น้อยชอบให้ตัดสินเร็วจึงรำคาญ


รู้ไว้ใช่ว่า ใส่บ่าแบกหาม
รู้ไว้ไม่เสียหายอะไร ความรู้ไม่หนักจึงไม่ต้องแบกหาม


รู้หลบเป็นปีก รู้หลีกเป็นหาง
ปีกใช้บิน หางใช้ถือท้าย


รู้อะไรก็ไม่สู้รู้วิชา รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี
รู้วิชาว่าวิเศษแล้ว แต่ยังสู้รู้รักษาตัวรอดไม่ได้
คือยึดธรรมะด้วยจึงจะรอด


รู้เองเป็นเอง
รู้เองแต่ทำผิดเสียเอง


เรียนผูกต้องเรียนแก้
สร้างอะไรไว้ ต้องทำให้เสร็จแม้จะมีอุปสรรค

เรือล่มในหนอง ทองจะไปไหนเสีย
ของคนหนึ่งตก ก็เป็นประโยชน์แก่อีกคนหนึ่ง
ซึ่งเป็นพวกของตน


เรือล่มเมื่อจอด ตาบอดเมื่อแก่
สอนให้พยายามอย่าประมาท
ทำงานดีมาแต่ต้นถึงตอนปลายอย่าให้ล้มเหลวเสีย


เรือนสี่ห้อง
เป็นอับมงคล พระพิจิตรกล่าวกับพระไวยว่า
"อันจตุรเคหาภริยาสอง ดูเห็นต้องภาษิตประดิษฐ์ห้าม"
เรือนสี่ห้องคล้ายเชิงตะกอนจึงไม่นิยม


แรงเหมือนมด อดเหมือนกา
มดแรงมากขนของหนักกว่าตัวเองได้
กามีความอดทนในเรื่องหิว