เกี่ยวกับความคิด
-นักคิดผู้เขวออกจากสัจจธรรม
มักเชี่ยวชาญในการใช้ความคิดแต่ขาดการแสวงหาข้อเท็จจริง
หรือสาระวนกับปัญหาที่เปล่าประโยชน์
เปรียบเหมือนคนตาบอดซึ่งคิดว่ามีแมวดำในห้องมืด
แล้วไปเที่ยวคลำหาโดยเปล่าประโยชน์นั้นเอง
-ตรงกันข้าม
ผู้ที่ยังไม่รู้อะไร
เต็มไปด้วยอวิชชา
สามารถรับสัจจธรรมได้ง่ายกว่าปราชญ์
ซึ่งมักหลงทางและหลอกลวงตัวเองอยู่ตลอดเวลาก็ได้
-สัจจธรรมเผยออกมาเพราะมันเป็นสิ่งที่ไม่มีผู้ใดอาจแย้งให้เป็นอื่นไปได้
..ซอเครตีสและพระพุทธเจ้าก็ชอบสอนสานุศิษย์ด้วยวิธีอภิปรายโต้แย้ง
(Dialectics) การอภิปรายโต้แย้งระหว่างอาจารย์กับศิษย์นั้นดีอยู่
แต่ระหว่างคนมีทิฐิ
มีปัญญาเสมอกันแล้ว
จะไม่มีการลงเอยกันได้เลย
การคิดหรือวิธีคิด
- การคิดโดยจินตนาการ
การวิเคราะห์และสังเคราะห์มโนภาพ
- การคิดแบบอภิปรายโต้แย้ง
(Dialectics) ..thesis-anti thesis-synthesis
- การคิดด้วยสัญลักษณ์หรือเครื่องหมาย
(Symbol & Sign)
เช่นการคิดทางคณิตศาสตร์
- การคิดให้เข้าหลัก
(Induction ..Inductive Reasoning) ..คือถอดหลักออกจากข้อเท็จจริง
..เป็นวิธีคิดสร้างหลักหรือทฤษฎีขึ้นมาจากข้อเท็จจริงที่รับรู้มาทางผัสสะ
- และการคิดออกจากหลัก
(Deduction ..Deductive Reasoning)
คือการคิดข้อเท็จจริงขึ้นจากหลัก
หรือเก็งข้อเท็จจริง
(Speculation) โดยคิดอนุมาน
(Infer) ไปจากหลักที่ได้มา
- การคิดคืบไปจากทฤษฎี,
การอนุมาน
(Inference) ..การเอาผลทางทฤษฎีที่ทดสอบแล้วไปประยุกต์ใช้กับสิ่งอื่นๆที่มีคุณสมบัติเดียวกัน
- การคิดด้วยการสังเกตพิจารณา(Observation
with Discrimination)
- การอุปมา
(Analogy)
คนจีนนิยมใช้คำพังเพย
คนอินเดียตอบปัญหาด้วยการอุปมา
เช่น ในมลินท์ปัญหา
..ผัสสะเปรียบเหมือนแพะสองตัวเอาหัวชนกัน
การอุปมา อาจนำไปสู่การเดาทฤษฎีหรือกฎของปรากฏการณ์
อาจมีทั้งเดาถูกและผิดก็ได้
ควรนับว่าเป็นการช่วยความคิดหรือสร้างมโนภาพใหม่วิธีหนึ่งก็ได้
เช่นการอุปมาของเหลาจื้อที่ว่า
..หนึ่งให้กำเนิดสอง
สองให้กำเนิดสาม
สามให้กำเนิดสรรพสิ่งทั้งปวง
..ตรงกันกับการค้นพบปฏิกริยาของนิวเคลียร์ฟิสิกส์ในปัจจุบัน
..คำพังเพยนั้นเป็นการนำสัญลักษณ์มากล่าวแทนของจริงที่มันแทนอยู่
เป็นเรื่องของศิลปะและวรรณคดีโดยเฉพาะ
ยงยุทธ
ณ นคร
คัดย่อจาก
ปัญญา... จุดกำเนิดและกระบวนพัฒนาทางปัญญาของมนุษย์ชาติ
โดย สมัคร บุราวาศ
สำนักพิมพ์ศยาม,
พฤษภาคม ๒๕๒๐
|