สืบเนื่องจากการทำอัตวินิบาตกรรมของ น.ส. ณัชนนท์ เมฆี นักเรียนทุนรัฐบาลโครงการหนึ่งอำเภอหนึ่งทุนการศึกษา มาศึกษาต่อในสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี บรรดาเพื่อนนักเรียนไทยที่นี่ต่างรู้สึกตระหนกใจและเสียใจอย่างยิ่ง  ทั้งยังเสียดายแทนประเทศไทยที่ต้องสูญเสียอนาคตของชาติไปคนหนึ่ง ภายหลังโศกนาฏกรรมนี้ ภาครัฐที่เกี่ยวข้องได้ออกมาชี้แจง โดยมุ่งประเด็นหลักไปที่ความไม่พร้อมของตัวบุคคล มีการเสนอมาตรการระยะสั้นจำนวนมาก  ดังเช่น  จัดหาผู้ดูแลเพิ่มเติม  เพิ่มการเตรียมความพร้อมสำหรับนักเรียนที่จะจัดส่งในรุ่นต่อไป   อนุญาตให้นักเรียนที่ประสบปัญหาสามารถเปลี่ยนสาขาหรือกลับไปศึกษาต่อยังประเทศไทยได้  เป็นต้น 

ทางสมาคมนักเรียนไทยในสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมัน (สนทย.) เห็นว่าการดำเนินการแก้ไขปัญหาแบบยั่งยืนนั้นจำต้องอยู่บนพื้นฐานของข้อมูลและทัศนะที่ถูกต้องต่อปัญหาหลายประเด็นเพื่อก่อให้เกิดการพิจารณาปัญหาอย่างลึกซึ้งถ่องแท้รอบด้านในการร่วมกันฟันฝ่าวิกฤติการศึกษาอันเกิดจากมายาคติที่ว่าโครงการหนึ่งอำเภอหนึ่งทุนการศึกษาจักช่วยสร้างความเท่าเทียมทางการศึกษาและสอดคล้องกับการพัฒนาประเทศโดยรวม ในฐานะที่พวกเรากำลังศึกษาอยู่ที่ประเทศเยอรมัน  มีความใกล้ชิดกับเหตุการณ์ ได้สัมผัสรับรู้ปัญหาและข้อขัดข้องในการดำเนินโครงการดังกล่าว จึงเห็นพ้องต้องกันว่าควรนำเสนอข้อมูลปัญหาเพื่อก่อให้เกิดความเข้าใจ ตลอดจนข้อเสนอแนะแนวทางการแก้ไขปัญหาหลักที่รากแก้วเพื่อผลประโยชน์ของชาติในระยะยาว

หนึ่งอำเภอหนึ่งทุนการศึกษามิใช่การกระจายโอกาสและความเท่าเทียมทางการศึกษา

แม้แนวคิดเบื้องต้นของโครงการนี้เป็นไปเพื่อการกระจายโอกาสและความเท่าเทียมทางการศึกษาแก่นักเรียนในพื้นที่ส่วนอำเภอครอบคลุมทั้งประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งครอบครัวที่มีรายได้ต่ำกว่าหนึ่งแสนบาทต่อปี ทั้งยังมุ่งหวังว่านักเรียนทุนจากภูมิภาคเหล่านี้เมื่อเรียนสำเร็จกลับไปประจำพื้นที่ของตนก็จักช่วยกระตุ้นให้ท้องถิ่นมีความตื่นตัวกระตือรือล้นพัฒนาตนเองขึ้นมา และจักเป็นการพัฒนาประเทศอย่างทั่วถึงโดยรวม

แต่ข้อเท็จจริงก็คือ โครงการนี้มิได้เป็นโครงการต่อเนื่องเป็นเพียงการให้ทุนเพียงครั้งเดียว นักเรียนทุนจากอำเภอเพียงหนึ่งคน ซึ่งมิได้มีข้อผูกมัดว่าจะต้องกลับไปทำงานรับราชการชดใช้ทุนภายหลังสำเร็จการศึกษา จักมีส่วนช่วยเหลือหรือเป็นกำลังเพียงไรในการช่วยเหลือพัฒนาท้องถิ่นอำเภอของตน แล้วรัฐจักตรวจสอบได้อย่างไรว่าเขาเหล่านี้จักกลับไปประจำพื้นที่ของตน ทั้งโครงการนี้ดำเนินการโดยเร่งด่วน กระบวนการคัดเลือกที่มิได้เป็นมาตรฐานเดียวกันทุกอำเภอ บ้างก็ประกวดเขียนเรียงความ บ้างก็จัดสอบข้อเขียน แล้วจักกล่าวได้อย่างไรว่ามีความยุติธรรมเท่าเทียม ทั้งมิได้เป็นเครื่องรับประกันเลยว่าจักเป็นการคัดเลือกได้นักเรียนที่มีคุณสมบัติเหมาะสมในการศึกษาต่างประเทศซึ่งมีเกณฑ์การตรวจวัดผลที่เข้มงวด ซึ่งอาจนำผลร้ายมาสู่อนาคตของนักศึกษาได้ในภายหลัง นอกจากนี้นักเรียนทุนโครงการนี้ทั้ง ๗๙๐ คนส่วนใหญ่ถูกกำหนดให้ไปศึกษายังประเทศที่มิได้มีภาษาอังกฤษเป็นภาษาแม่ ดังเช่น ส่งไปฝรั่งเศส ๑๖๔ คน ญี่ปุ่น ๑๒๘ คน เยอรมัน ๘๕ คน อิตาลี ... คน เนเธอร์แลนด์ ... คน แม้จะเป็นการเลี่ยงมิให้ทักษะในการใช้ภาษาอังกฤษของนักเรียนทุนจากต่างจังหวัดกลายเป็นจุดอ่อนในการศึกษา แต่ก็มิได้คำนึงถึงว่านักศึกษาเหล่านี้ก็ย่อมเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องเรียนรู้ภาษาแม่ของประเทศที่ไปศึกษาอยู่เป็นหลัก ทั้งประเทศเหล่านี้เองมิได้มีเจ้าหน้าที่ในการดูแลนักศึกษาไทยไว้อย่างพอเพียงเพราะมีนักศึกษาไทยอยู่เป็นจำนวนน้อย บ้างก็ยังไม่มีสมาคมนักเรียนไทยด้วยซ้ำ เมื่อส่งคนมาศึกษาต่อเป็นจำนวนมากกว่านักศึกษาที่มีอยู่เดิมจักมุ่งหวังให้นักศึกษารุ่นพี่ที่มีจำนวนน้อยกว่าและวัยวุฒิมิได้แตกต่างกันมากเข้าไปช่วยดูแลได้อย่างไร

ดังนี้ การดำเนินการด้วยเงินแผ่นดินกว่า ๖,๐๐๐ ล้านบาทสำหรับทุนการศึกษาเจ็ดปีของคนราวแปดร้อยคน จึงมิอาจเรียกว่าเป็นการกระจายโอกาสและความเท่าเทียมทางการศึกษาระยะยาวของคนทั้งประเทศได้ ทั้งยังมิได้เป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาประเทศในระยะยาวอย่างแท้จริง แม้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องก็ยังคาดว่าจักมีนักศึกษาจำนวนไม่ต่ำกว่า ๑ใน ๔ ที่ไม่อาจสำเร็จการศึกษาด้วยซ้ำไป

สถานการณ์การศึกษาต่อในเยอรมันที่ยากไร้ผู้ดูแล

การเรียนภาษา  ผู้ที่จบระดับมัธยมศึกษาตอนปลายจากประเทศไทยจักศึกษาต่อระดับอุดมศึกษาในเยอรมันได้เฉพาะหลักสูตรภาษาเยอรมันเท่านั้น และแม้ไม่มีการสอบคัดเลือกเข้ามหาวิทยาลัย แต่นักเรียนทุกคนจักต้องสอบภาษาเยอรมันเพื่อเข้าโรงเรียนเตรียมมหาวิทยาลัยก่อน จึงต้องเตรียมตัวด้านภาษาให้มีความพร้อม และใช้เวลาในการเรียนภาษาราวหกเดือนถึงหนึ่งปี เมื่อส่งนักเรียนมาเป็นจำนวน ๘๔ คน ในขณะที่สถาบันภาษามาตรฐานมีจำนวนจำกัด จึงต้องจัดการให้นักเรียนไทยจำนวนมากเข้าเรียนที่โรงเรียนภาษาแห่งเดียวกัน แม้การเรียนที่เดียวกันจักช่วยสร้างมิตรสัมพันธ์ระหว่างนักเรียนทุนแต่ก็ส่งผลต่อประสิทธิภาพในการเรียนภาษาและอาจจะละเลยการเรียนรู้และสัมพันธภาพกับนักศึกษาต่างชาติซึ่งมีวัฒนธรรมแตกต่างกันด้วย

การสอบเข้าโรงเรียนเตรียมมหาวิทยาลัย  โรงเรียนเตรียมมหาวิทยาลัยทั้งสายสามัญและสายอาชีพทั่วทั้งเยอรมันมีอยู่ด้วยกันทั้งหมด ๔๓ แห่งเท่านั้น  ซึ่งจำกัดอัตราการรับนักเรียนจากแต่ละประเทศ   ฉะนั้น นอกจากนักเรียนไทยจะต้องสอบแข่งขันกับนักเรียนต่างชาติแล้วยังต้องแข่งขันกับนักเรียนไทยด้วยกันเอง โดยทางมหาวิทยาลัยกำหนดให้แต่ละคนมีโอกาสสอบเข้าเพียง ๓  ครั้งเท่านั้น  นอกจากนี้ แต่ก่อนนั้นรัฐบาลไทยไม่เคยส่งนักเรียนนักศึกษาไปศึกษาในพื้นที่เยอรมันตะวันออก เพราะเป็นพื้นที่ที่มีความเสี่ยงที่ชาวต่างชาติอาจถูกทำร้ายได้ แม้ปัจจุบันจะลดน้อยลง แต่ทัศนคติของคนเยอรมันแถบนั้นต่อชาวต่างชาติยังคงไม่เป็นด้านบวกนัก  หากในที่สุดแล้วต้องส่งนักเรียนไทยโครงการนี้ไปเรียนในพื้นที่นั้นเพราะข้อจำกัดเรื่องอัตราที่นั่งในการเรียนทางฝั่งตะวันตก  ก็อาจเกิดเผชิญกับปัจจัยปัญหาอื่น  จนส่งผลต่อประสิทธิภาพในการเรียนได้   

ผู้ดูแลนักเรียนไทยในเยอรมัน ปัจจุบันในเยอรมันไม่มีสำนักงานผู้ดูแลนักเรียนไทยของก.พ. ตั้งอยู่ นักเรียนทุนรัฐบาลไทยล้วนอยู่ในความดูแลของอัครราชทูตฝ่ายการศึกษาประจำลอนดอน ซึ่งนอกจากจะอยู่ห่างไกลก็ยังมีภาระในการดูแลนักเรียนในอังกฤษเองกว่าหกร้อยคน  นักเรียนทุนในเยอรมันช่วงระยะสองปีแรกก่อนเข้ามหาวิทยาลัยจักอยู่ในความดูแลของบริษัทเอกชนที่รัฐบาลจ้างไว้โดยจ่ายเป็นรายหัว โดยมีผู้รับผิดชอบในการดำเนินงานเพียงหนึ่งคน  ซึ่งไม่อาจจะดูแลได้อย่างทั่วถึงได้ สถานทูตไทยในเยอรมันเองก็มีข้อจำกัดในการช่วยเหลือดูแลชาวไทยในเยอรมันหลายหมื่นคนอยู่แล้ว มิพักต้องกล่าวถึงการดูแลนักเรียนไทยด้วยซ้ำ นักเรียนทุนรัฐบาลร้อยกว่าคนและทุนส่วนตัวอีกหลายร้อยคนจำเป็นต้องดูแลและให้คำแนะนำกันเอง โดยมีสมาคมนักเรียนไทยฯ ในเยอรมัน เป็นศูนย์กลางการให้ข้อมูลการศึกษา ทั้งยังให้คำแนะนำและความช่วยเหลือกับนักศึกษาไทยที่ประสบปัญหาอีกด้วย แต่องค์กรก็มีข้อจำกัดทั้งด้านกำลังทุนและกำลังคนซึ่งเป็นนักศึกษาไทยที่เป็นอาสาสมัครมาดำเนินการ และยิ่งส่งนักเรียนทุนมาเป็นจำนวนเกือบร้อยคนในทีเดียวโดยปราศจากการพิจารณาเตรียมการเรื่องอัตราส่วนในการดูแลของเจ้าหน้าที่ภาครัฐ สถานการณ์ของนักศึกษาไทยในเยอรมันจึงถือได้ว่าปราศจากผู้รับผิดชอบดูแลโดยตรงอย่างเต็มที่และจริงจัง

ข้อเสนอแนะ

๑.  ขอให้รัฐบาลทบทวนระงับโครงการในลักษณะเดียวกันที่จะมีขึ้นในอนาคต  และหารูปแบบการดำเนินการใหม่ที่เหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นการจัดตั้งกองทุนกลางเพื่อให้ทุนให้เปล่าแก่นักเรียนที่สอบเข้าวิทยาลัยหรือมหาวิทยาลัยได้แล้วแต่ครอบครัวมีฐานะยากจน การเพิ่มเงินสนับสนุนให้กับสถาบันศึกษาเพื่อนำไปจัดสรรและมอบทุนการศึกษาให้กับนักเรียนนักศึกษาที่ยากจน การยกระดับมาตรฐานการศึกษาในท้องถิ่นให้ทัดเทียมกับในเมืองใหญ่หรือต่างประเทศ จัดตั้งวิทยาลัยและมหาวิทยาลัยในท้องถิ่นที่เก็บค่าเล่าเรียนแต่น้อยหรือไม่เก็บเลย ดังนี้ จึงจะเป็นการสร้างความยุติธรรมด้านโอกาสในการเข้าถึงการศึกษาที่มีมาตรฐานทั้งระดับโรงเรียน วิทยาลัยและมหาวิทยาลัย และเป็นการใช้เงินงบประมาณแผ่นดินอย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลตรงเป้าหมายตามปรัชญาการกระจายความเท่าเทียมทางการศึกษา

๒. การส่งนักเรียนไทยไปศึกษาต่างประเทศแม้จะมีข้อดีที่ได้เรียนรู้วิทยาการของประเทศอื่น แต่นักเรียนนอกก็ขาดความรู้ดั้งเดิมในประเทศตน การตัดต่อยอดความรู้จึงมิอาจกระทำได้หากขาดซึ่งรากฐานทางปัญญาที่เข้มแข็งในสังคม การศึกษาในประเทศจึงสมควรได้รับการสนับสนุนและปรับพื้นฐานให้แข็งแกร่งเพื่อปรับประยุกต์ได้กับความรู้จากต่างประเทศ ด้วยการให้งบสนับสนุนการวิจัยค้นคว้าในประเทศ จัดหางบเช่าซื้อการเข้าใช้ฐานข้อมูลวารสารวิชาการต่างประเทศและจัดตั้งศูนย์กลางแจกจ่ายข้อมูลไปยังมหาวิทยาลัยทั่วประเทศดังนี้ เราจึงจักสามารถสังเคราะห์ความรู้ของตนเอง ที่เหมาะสมและตอบสนองความต้องการของประเทศไทยได้

๓. การสนับสนุนเด็กนักเรียนที่เรียนดี มีความสามารถ ให้มีโอกาสได้มาศึกษาต่อในต่างประเทศเพิ่มมากขึ้นนั้น  สามารถดำเนินการจัดศูนย์สอบแข่งขันชิงทุนรัฐบาลในต่างจังหวัด จัดให้มีเงินสนับสนุนค่าใช้จ่ายเหล่านั้นให้กับนักเรียนยากจนที่ต้องการสมัครสอบ เพื่อลดค่าใช้จ่ายในขั้นตอนการสอบชิงทุน และเป็นขั้นตอนคัดเลือกที่มีมาตรฐานเป็นที่ยอมรับ สามารถคัดเลือกบุคคลที่มีศักยภาพในการเรียนการปรับตัว สามารถช่วยเหลือตนเองได้ ทั้งยังต้องจัดเจ้าหน้าที่ดูแลอย่างใกล้ชิดในอัตราส่วนที่เหมาะสมขณะที่ทำการศึกษา

สมาคมนักเรียนไทยฯ มุ่งหวังว่า ประเด็นปัญหา ข้อมูล และข้อเสนอแนะที่นำเสนอเหล่านี้จักช่วยเสริมสร้างความเข้าใจและเป็นประโยชน์ในการพิจารณาแนวทางแก้ไขปัญหาในระยะยาวได้

ขอแสดงความนับถือ

สมาคมนักเรียนไทยในสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมัน ในพระบรมราชูปถัมภ์ (สนทย.)