ปัญหามันคงไม่มากเท่านี้ ถ้าเรารู้จักวางชีวทัศน์ไว้ในกรอบใหญ่ระดับจักรวาล
ถ้ามีสำนึกเข้าใจว่าโลกมีอายุจำกัด เอกภพมีเวลาจำกัด และชีวิตคนเป็นเพียงพริบตาเดียวในห้วงยามเหล่านั้น บางทีเราอาจจะเบียดเบียนกันน้อยลง
ปีกลายนี้เขียนบทความไว้หลายสิบชิ้น เมื่อจัดหมวดหมู่แล้วก็พอจะแบ่งได้เป็นสี่ปัญหาใหญ่ คือ

ปัญหาแรกเป็นเรื่องเกี่ยวกับความเสื่อมทรุดของรัฐชาติ (Nation State) ในประเทศไทย ซึ่งทำให้สังคมของเราถูกอำนาจภายนอกผูกมัดไว้ด้วยเงื่อนไขเสียเปรียบหลายประการ

ปัญหาที่สอง การเมืองภาคประชาชน ซึ่งเกิดจากความล้มเหลวของแนวทางพัฒนาประเทศแบบรวมศูนย์ความได้เปรียบไว้ที่ส่วนกลาง และเกิดจากข้อบกพร่องของการเมืองภาคผู้แทน ที่ไม่สามารถแก้ไขโครงสร้างที่กดทับชาวบ้านได้

ปัญหาที่สาม ภาวะเน่าเสียของลูกหลานชนชั้นกลางทั้งในด้านการศึกษา วัฒนธรรม วิถีชีวิต และความคิดจิตใจ

สุดท้าย ความเสื่อมทรุดทางด้านจิตวิญญาณของคนไทยโดยทั่วไป ซึ่งแสดงออกมาอย่างมากในรูปของการแก่งแย่งชิงดีกัน ตั้งแต่บนท้องถนนไปจนถึงในห้องทำงาน

ประเด็นต่างๆ โดยแก่นแกนแล้วโยงใยกันอยู่ โดยมีทุนนิยมโลกาภิวัตน์เป็นแรงขับเคลื่อนสำคัญให้เกิดเรื่องพวกนี้ขึ้นมา
ทุนโลกภิวัตน์เกี่ยวอะไรกับสำนึกด้านกาลเวลา อาวุธหลักอย่างหนึ่งของระบบทุนปัจจุบัน คือข่าวสารที่เดินทางได้อย่างรวดเร็ว ซึ่งทำให้ผู้คนมึนชาทางความคิดไปไม่น้อย ในทุกเวลานาที ผู้คนได้ถูกกระตุ้นเร้าด้วยข่าวสารที่ถูกปล่อยออกมาอย่างมีแผนการ ชีวิตสับสนอลหม่าน ย่อยแยะอะไรไม่ทัน อย่าว่าจะไปคิดเรื่องบ้านเรื่องเมือง ความเร็วไม่ใช่อะไรอื่น หากคือการเดินทางข้ามระยะทางโดยสัมพันธ์กับเวลา เมื่อข่าวสารเดินทางด้วยเวลาเท่ากับความเร็วของแสง ความถี่ของข่าวที่เข้ามาสู่ผู้รับจึงมากมายมหาศาลจนแทบประมาณมิได้ หลายคนเลิกรับข่าวสารเพราะทนไม่ไหว บางคนเลือกบริโภคข่าวที่ทำให้ตนเองพอใจ และมีอยู่ไม่น้อยที่รับทุกอย่างแต่คิดตามไม่ทัน
ทุนระบบโลกาภิวัตน์ ได้ทำให้มนุษย์หันมาหมุนรอบตัวเองด้วยความเร็วสูง จนกระทั่งลืมโคจรข้ามเว้งฟ้าเพื่อชื่นชมจักรวาล

ปัญหาทั้งหมดที่เขียนมาในปีกลาย ถ้าจะสะสางกันจริงๆ คงต้องตั้งสติกันทั้งประเทศเลยทีเดียว ไม่ว่าจะเป็นการนิยามส่วนรวมใหม่แทนคำว่าชาติแบบกลวง ๆ การขยายกระบวนการประชาธิปไตยเพื่อให้ประชาชนมีส่วนร่วมมากขึ้น ตลอดจนการปฏิวัติระบบการศึกษาเพื่อสร้างวัฒนธรรมการเรียนรู้ หรือการถ่วงดุลลัทธิบริโภคนิยมด้วยวัฒนธรรมจิตวิญญาณก็ตาม ทั้งหมดนี้จำเป็นต้องอาศัยการลงลึกทางปัญญาทั้งสิ้น

ยังนึกไม่ออกว่าจะทำเช่นนั้นได้อย่างไร ถ้าไม่ตั้งจิตให้สงบเสียก่อน และวิธีหนึ่งที่ผมใช้ค้นหาความสงบก็คือ ต้องมองข้ามเหตุการณ์เบื้องหน้าไปสู่กรอบเวลาที่กว้างไกล ครับปีใหม่แล้ว… ผมอยากชวนทุกท่านมาลองทำแบบนี้ดู

เสกสรรค์ ประเสิรฐกุล

มติชนรายวันฉบับวันที่ 4 มกราคม 2546