Over bananen-veredeling
Foto's:
19-23 maart 2001: Bezoek aan het FHIA
FHIA betekent Fundacion Hondureņa para Investigacion Agricola. Hondurees Fonds voor Landbouwonderzoek. Hier heeft Phil Rowe meer dan 30 jaar met engelengeduld gewerkt aan de ontwikkeling van verbeterde banaanvarieteiten. Het was een grote eer hem nog te kunnen ontmoeten. Spijtig genoeg is deze 'vader van de bananenveredeling' op 25 maart 2001 overleden.
In het (heel) kort
een woordje uitleg over hoe klassieke veredeling bij banaan in zijn werk
gaat: De door de mens verbouwde banaan is zeer steriel en kan dus niet op
sexuele manier gekruist worden. Gelukkig maar voor de consument dat er
geen zaad in de vrucht zit want je zou je tanden breken op 5 mm grote
steenpitjes.
Wanneer de tros uitkomt, komen eerst vrouwelijke bloemetjes vrij, die
uiteindelijk tot bananen zullen uitgroeien, en pas enkele weken later de
mannelijke bloemetjes, in de zogenaamde mannelijke knop onderaan de tros.
Zelfbestuiving is dus ook niet mogelijk.
Er moet dus met de hand stuifmeel van die mannelijke bloemetjes verzameld
worden (van de plant die je in de kruising als vaderplant gebruikt) en
daarmee worden de moederplanten kunstmatig bestoven. En dan maar hopen
dat er echte zaden gevormd worden. Al het bananenpulp wordt gezeefd,
in een tros worden slechts enkele zaadjes gevonden. Als men erin slaagt deze
te doen kiemen dan groeit er een hybride plant uit, met kenmerken van zowel
vader als moederplant. Vervolgens kan men zich enkele jaren
bezighouden om van deze hybriden de goeie te selecteren. Elke hybride
plant moet vermenigvuldigd worden en gescreend worden op zijn resistentie
tegen allerlei ziekten en plagen . Natuurlijk moeten ook de
trosopbrengst en de vruchteigenschappen nagegaan worden. Als je weet
dat een cyclus van banaan gemiddeld een jaar is, dan is men gauw 10
jaar bezig met zo een selectie.
Voor de
volgzame greenpeace-fanaten: We werken dus met klassiek veredelde
hybriden, die niks te maken hebben met transgene planten of zogenaamde
Genetisch Gewijzigde Gewassen. (Alhoewel het protest tegen GGG's in het
geval van banaan totaal ongegrond is, maar dat is een andere discussie)
Om deze klassiek kruisingen uit te voeren wordt er wel beroep gedaan op
enkele technieken uit de biotechnologie.
1.- Als je zo een met veel geduld gevonden zaadje in de grond zou stoppen,
het zou niet kiemen. Daarom wordt het embryootje uit het zaadje gesneden en
in een proefbuis op een groeimedium opgekweekt. Dit is de
'embryo-rescue' techniek.
2.- Om dat ene gekiemde plantje wat sneller te vermeerderen, wordt het via
weefselkweek in het labo vermenigvuldigd. Dit is wat wij hier in Leon ook
doen om de zogenaamde in-vitro planten te kweken. Zo kan men op een
jaar 1000 plantjes maken terwijl in het veld slechts een 10-tal zijscheuten
van een plant kunnen gebruikt worden om te vermenigvuldigen.
Allerlei exotische
bananensoorten. Slechts vijf uit de honderden soorten die er bestaan: Een
schat aan waardevol genetisch materiaal dat in kruisingen gebruikt moet
worden.
Bestuiving van de vrouwelijke bloemetjes in de hoop dat er enkele zaadjes
gevormd worden in de bananen.
Embryo rescue: Ze hadden mij wel enkele slechte zaden gegeven, want de
goeie zijn te waardevol om mee te oefenen.
Kieming van het embryootje tot een jong plantje
FHIA-25: Resultaat van meer dan 30 jaar werk, een kook- en bakbanaan met
een enorm grote opbrengst en resistent tegen alle voornaamste ziekten en
plagen.
Ter illustratie nog enkel trossen van eetbare bananen bij ons in de collectie:
Caribe Rojo of Red Banana, zeer zoet, zeer lekker
Pelipita, ook wel guineo de chancho genoemd, of varkensbanaan, Hie zie je
mooi de mannelijke knop met de bloemetjes waarvan stuifmeel genomen wordt.
Pisang Lidi : Een klein dessertbanaantje, kleine tros maar je kan wel drie
keer per jaar oogsten.
Maia Maioli of Platano Hawaiano: Zeer lekker om te bakken, wordt ook vaak
chips van gemaakt
False Horn Plantain of Platano cuerno: Hier de klassieke plantaan om te
bakken.
Pisang Ceylan: Kort banaantje, lekker zoet
Meer over de chiquita banaan en over verschillende bereidingen met banaan op een andere pagina.