Rzym, 27 pazdziernika 2004 r.

Abp Janusz Bolonek
Nuncjusz Apostolski
w Urugwaju

Chce bardzo serdecznie podziekowac ksiedzu Arcybiskupowi Szczepanowi Wesolemu i ksiedzu arcybiskupowi Stanislawowi Dziwiszowi, Przewodniczacemu i Wiceprzewodniczacemu Rady Administracyjnej Fundacji Jana Pawla II, za braterskie zaproszenie na promocje ksiazki ksiedza Wladyslawa Mariana Zarebczana „Polacy w Watykanie”, która mam zaszczyt prezentowac na dzisiejszym, jakze milym spotkaniu, dla uczczenia 26. rocznicy pontyfikatu pierwszego Papieza sposród wielkiej rodziny narodów slowianskich.

Nie ukrywam, ze zaproszenie to przyjalem z uczuciem leku, dlatego, ze dotychczas nie mialem sposobnosci po temu, by prezentowac jakakolwiek publikacje, nawet gdyby to byla niewielka broszura o tresci religijnej, czy ksiazeczka z wesolymi powiastkami dla dzieci. Prosze mi zatem wybaczyc, jesli niniejsza prezentacja wypadnie nieudolnie, zwlaszcza ze mam do czynienia z ksiega liczaca 606 stronic, wydana w Pelplinie w ramach srebrnego jubileuszu diecezjalnego wydawnictwa „Bernardinum”.

Przede wszystkim gratuluje wydawnictwu tak starannego opracowania tej publikacji, która autor ofiaruje w holdzie Pasterzowi Kosciola Powszechnego. Zdobia to dzielo liczne i kolorowe zdjecia Ojca Swietego, dostojników koscielnych, duchownych diecezjalnych i zakonnych, sióstr z róznych zgromadzen, oraz osób swieckich, przede wszystkim zatrudnionych od lat w instytucjach i urzedach Stolicy Apostolskiej lub z nia zwiazanych, zdjecia glównie z obiektywu pana Grzegorza Galazki.

Do grona takich „robotników” w tej jedynej na swiecie „Winnicy Panskiej”, nalezy równiez autor tej ksiegi – ksiadz Wladyslaw Marian Zarebczan. Ma dopiero 47 lat, zdobyl dwa doktoraty: z filozofii i z teologii, spod jego pióra wyszlo juz 5 publikacji i mnóstwo artykulów drukowanych w prasie polskiej, wloskiej i polonijnej, o czym informuje nas jego biogram zamieszczony na stronie 564 i nastepnej, prezentowanej ksiazki.

Poznalem go kilkanascie lat temu, gdy zarzadzal sanktuarium „Maria Santissima ad Rupes” w Castel Sant’Elia. Wtedy dowiedzialem sie, ze pochodzi z Gronkowa niedaleko Nowego Targu; Gronków znalem juz wczesniej z racji moich urlopowych wedrówek po Pieninach i Podhalu. Nadto w mojej rodzinnej parafii dzielnie wtedy pracowal mlody wikary Boleslaw Kowalczyk, pochodzacy wlasnie z Gronkowa. Z ksiedzem Zarebczanem spotykalismy sie przelotem w sekcji polskiej Radia Watykanskiego. Nie mialem okazji zapoznac sie z jego praca w sekretariacie Komitetu Roku Swietego 2000, gdyz na poczatku Wielkiego Jubileuszu Chrzescijanstwa wyjechalem do nuncjatury w Montevideo, lecz z radoscia dowiedzialem sie, ze obecnie pracuje w Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów, gdzie na codzien chlonie uniwersalizm Kosciola Katolickiego. Bedac od kilku lat kaplanem diecezji Civita Castellana prowadzi wyklada z filozofii i teologii w Istituto di Cultura w Civita Castellana. Jest tez stalym wspólpracownikiem Instytutu Biografisty i Polonijnej w Paryzu i czlonkiem Polskiego Stowarzyszenia Autorów, Dziennikarzy i Tlumaczy w Europie.

To obcowanie z nauka i ludzmi pióra, zaowocowalo dzielem posiadajacym cechy pracy naukowej. Oprócz przejrzystego ukladu i bogatej tresci, ujetej w 15 rozdzialów, znalazlo sie w nim miejsce na bibliografie, gdzie podane sa glówne zródla i obszerna literatura oraz indeks nazwisk ulozony w porzadku alfabetycznym, co ulatwia uzytkowanie ksiazki. Cenne sa równiez noty biograficzne Polaków i osób polskiego pochodzenia, zwiazanych praca lub przynaleznoscia do róznych struktur watykanskich, w okresie biezacego pontyfikatu. Biogramy te otwiera Jan Pawel II, a zamyka Józef Zycinski, arcybiskup lubelski.

Podzielam opinie ksiedza kardynala Andrzeja Marii Deskura, wyrazona w Slowie wstepnym, ze – cytuje – „Ksiazka ks. Wladyslawa Zarebczana dostarcza podstawowych danych na temat niemal wszystkich struktur Stolicy swietej i polskich instytucji koscielnych w Rzymie, a takze Polaków i Polek z nimi zwiazanych. Autorowi udalo sie pokazac Watykan jako zywa, pulsujaca calosc oraz wspólnote dzialan wielu ludzi, pracujacych w „ jednosci Ducha swietego” dla dobra Kosciola i wszystkich tworzacych go wiernych”… (koniec cytatu).

Ze swej strony móglbym dodac, ze ogrom pracy – bez watpienia zmudnej i sumiennej – jaka wlozyl autor w redagowanie tej ksiazki – najlepiej obrazuja poszczególne rozdzialy, wprowadzajace czytelnika w historie i wspólczesnosc róznorodnych instytucji i urzedów Stolicy Piotrowej w Rzymie. Warto je wymienic po kolei: Synod Biskupów, Sekretariat Stanu, Kongregacje i stale komisje miedzydykasterialne, Trybunaly, Rady Papieskie, Urzedy, inne Instytucje Kurii Rzymskiej, Komisje, Komitety i Akademie papieskie, instytucje zwiazane ze Stolica Apostolska, relacje dyplomatyczne Stolicy Swietej, Panstwo Watykanskie i Wikariat Rzymski, uniwersytety i wyzsze uczelnie koscielne, polskie instytucje koscielne w Rzymie i polskie czasopisma koscielne wychodzace w Wiecznym Miescie.

Wobec tej ksiegi doznaje niemal wrazenia jakie wywolal na pewnym kompozytorze austriackim slynny wodospad Niagara (po angielsku Najagra). Gustaw Mahler (1860-1911) – bo tak sie nazywal ów muzyk i autor poteznych symfonii – gdy stanal w obliczu wodospadów Niagary, zakrzyknal: „Nareszcie prawdziwe fortissimo!” Sadze, ze wsród starszych i nowszych monografii, slowników i malych encyklopedii, publikacja ksiedza Zarebczana jest takim fortissimo o Polakach w Watykanie. Jestem swiecie przekonany, ze tego rodzaju ksiazka byla potrzebna i ze bedzie naprawde pozyteczna. Swoi i obcy beda z uznaniem i wdziecznoscia korzystac z ogromu wiadomosci w niej zawartych.

Co wiecej, dla mnie stwarza ona szanse poglebienia wiedzy o Polakach, którzy – jak napisano w zakonczeniu na stronie 380 – „przewijali sie przez urzedy papieskiej Kurii, pelniec w niej bardzo czesto odpowiedzialne funkcje. Wsród nich byli ludzie swieci, wybitnie utalentowani, gruntownie wyksztalceni, osoby zdolne do najwiekszych wyrzeczen”. Na tej samej stronicy wymieniono przykladowo kilku duchownych z dawnej i nowszej przeszlosci. Naleza do nich: Marcn Polak z zakonu braci kaznodziejów, patriarchowie Jerzy Laskarys i Wladyslaw Zaleski, kardynalowie Stanislaw Hozjusz, Wlodzimierz Czacki, Mieczyslaw Halka Ledóchowski, Adam Sapieha, Boleslaw Jan Filipiak, Wladyslaw Rubin, i wielu innych. W swym dzialaniu pozostali oni zawsze wierni Papiezowi i Polsce. Gdy patrze na ich posluge w Kurii rzymskiej, odczuwam mocno nieprzemijalnosc i naturalne dostojenstwo tego urzedu. W zawierusze nieustannych zmian w swiecie, w potoku niestalosci i doraznosci, od których nie sa wolne Koscioly lokalne i ich przywódcy, Papiez i jego Kuria, wyrazaja wszystko to, co mnie jako nuncjuszowi i Polakowi jest szczególnie bliskie i drogie. Wlasnie obecna publikacja wskazuje mi droge do dalszych poszerzonych badan, których pierwociny chcialbym tutaj pokrótce zarysowac.

Dzisiaj ogranicze sie do zaprezentowania trzech wybitnych osobistosci: arcybiskupa Marcina Polaka i patriarchów Jerzego Laskarysa i Wladyslawa Zaleskiego. O innych móglbym powiedziec znacznie wiecej, chyba na nastepnym spotkaniu.

Marcin Polak (+1279)

Marcin Polak, znany równiez pod lacinskim mianem Martinus Polonus lub Martinus Oppaviensis, czyli pochodzacy z Opawy w Czechach, w regionie pólnocnomorawskim, w poblizu granicy z Polska. Wedlug Jana Dlugosza, pochodzil z polskiego szlacheckiego rodu Strzemienczyków. Marcin wstapil do klasztoru dominikanów w Pradze, nalezacego od chwili powstania w dwudziestych latach XIII wieku do prowincji polskiej. W maju 1261, na zlecenie papieza Innocentego IV (1243-1254) byl penitencjarzem Kurii papieskiej. Grono penitencjarzy skladalo sie z zakonników zebrzacych z róznych krajów dzielacych obszar chrzescijanstwa miedzy siebie. Marcinowi przydzielony byl obszar Niemiec i krajów zachodniej Slowianszczyzny. Nieco pózniej zostal kapelanem papieskim. Papiez Mikolaj III (1277-1280) w roku 1278 mianowal zakonnika Marcina arcybiskupem gnieznienskim. Jednakze arcybiskup nominat nie zdolal objac biskupstaw w Gnieznie, gdyz zmarl w drodze do Polski, zatrzymawszy sie u dominikanów w Bolonii. Tam tez zostal pochowany.

Na szczegalna uwage zasluguje jego dorobek intelektualny jako prawnika i historyka. Pisal po lacinie: Margarita decreti seu tabula Martiniana, zawierajaca kompendium wiedzy prawniczej; Sermones de tempore et de sanctis – zbiór kazan na niedziele i oswietych; De diversis miraculis – czyli o rozmaitych cudach.

Najbardziej znane i wielokrotnie wydawane drukiem jest dzielo historyczne pod tytulem Chronica sommorum pontificum imperatorumque ac de septem aetatibus mundi – Kronika papiezy i cesarzy oraz o siedmiu wiekach swiata. Prawdopodobnie napisal je na zlecenie papieza Klemensa IV (1265-1268). Kronika papiezy i cesarzy byla przez dlugi czas najpopularniejszym zarysem dziejów powszechnych od Chrystusa do roku 1277, czyli do konca pontyfikatu Jana XXI /1276-1277). Obok wydan lacinskich pojawily sie w XIV i XV wieku tlumaczenia Kroniki na jezyki obce: niemiecki, francuski, czeski, wloski, hiszpanski i grecki.

Jerzy Hieronim Maria Wojciech Laskarys
(1706-1795)

Patriarcha Wladyslaw Michal Bonifacy Lubicz-Zaleski
(1852-1925)

Dziekuje za uwage.

Ksiazkowe Fotografie