นกน้อยทำรังแต่พอตัว
คนควรมีสันโดษตามอัตภาพของตัวเอง


นมยานกลิ้งอก จะกัดก็ตาย
จำเป็นต้องยอมรับ ตัดไม่ได้
ในขุนช้างขุนแผนพระพิจิตรพูดกับนายบุษบา
เมื่อทราบว่าพลายงามได้ศรีมาลาแล้วว่า
"เป็นนมยานกลิ้งชกอกของเรา
ทำเฉยเถิดเจ้าอย่าแพร่งพราย"


นอนสูงนอนคว่ำ นอนต่ำนอนหงาย
ให้ระวังอันตรายตลอดเวลา
ขุนช้างขุนแผนว่า "นอนสูงนอนคว่ำชำเลืองดู
มีเหตุก็จะรู้ซึ้งแยบคาย อนึ่งถ้านอนอยู่เบื้องต่ำ
ตำราพร่ำสั่งสอนให้นอนหงาย"


นายพึ่งบ่าว เจ้าพึ่งข้า
ผู้สูงกว่าก็ต้องพึ่งผู้ต่ำกว่า


นายว่า ขี้ข้าพลอย
นายนั้นเขาว่าด่าคนใดก็ได้ ตัวไม่มีสิทธิ์อย่างนั้น
จะพลอยไปว่าเขาด้วยไม่ได้


น้ำขุ่นไว้ใน น้ำใสไว้นอก
เก็บความโกรธไว้ในใจ
แสดงปราศรัยไมตรีให้ปรากฎภายนอก


น้ำเชี่ยวอย่าขวางเรือ
เมื่อผู้อื่นมีอำนาจโกรธ อย่าเข้าขวางหรือเข้าไปทัดทาน
เหตุการณ์รุนแรงอย่าเพิ่งด่วนขัดขวางปล่อยไปก่อน


น้ำตาลใกล้มด
มดชอบน้ำตาล เหมือนชายชอบหญิง
หญิงชอบชาย อยู่ใกล้กันอดรักกันไม่ใคร่ได้
สุนทรภู่ว่าไว้ในพระอภัยว่า
"อันน้ำตาลหวานวางไว้ข้างมด
มดจะอดได้หรือน้อง ตรึกตรองดู"


น้ำน้อยย่อมแพ้ไฟ
น้ำกับไฟมีลักษณะตรงกันข้าม
คือ เย็นกับร้อนใช้ต้านทานกันได้
ฝ่ายใดน้อยย่อมแพ้


น้ำนิ่งไหลลึก
คนไม่ใคร่พูดย่อมมีอุบายลึกซึ้ง


นินทากาเลเหมือนเทน้ำ ไม่ชอกช้ำเหมือนเอามีดมากรีดหิน
การนินทาไม่มีผลอะไรเหมือนเอามีดมากรีดหิน
หินก็ไม่เจ็บแสบหรือชอกช้ำอย่างไร


น้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่า
ต้องอาศัยซึ่งกันและกัน
แม่น้ำงามเพราะมีเรือเสือถ้าไม่มีป่าก็ถูกฆ่า


น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา
คนมีกาลเวลาเป็นของตัว
ใครมีโอกาสก็ฉวยประโยชน์โดยการเอาเปรียบคนอื่น
แล้วคนอื่นก็มีโอกาสเช่นนั้นเหมือนกัน


น้ำร้อนปลาเป็น น้ำเย็นปลาตาย
ให้เอาน้ำเย็นเข้าลูบ
ถ้ารุนแรงแก่ใครเขาก็รุนแรง
ถ้าเอาเย็นเข้าลูบเขาก็ย่อมตายใจ


น้ำลดตอผุด
พอหมดอำนาจ ความผิดก็โผล่ให้ปรากฏ


น้ำร้อนปลาเป็น น้ำเย็นปลาตาย
การจะเอาชนะต้องสุภาพอ่อนโยน ไม่รุนแรง


น้ำกลิ้งบนใบบอน
ตลบแตลง ยากที่จะรู้ทัน


เนื้อเต่ายำเต่า
กินหรือใช้ของส่วนกลาง


น้ำท่วมปาก
รู้อะไรแต่พูดไม่ได้


น้ำลอดใต้ทราย
แอบเข้ามาทำลายทีละน้อย


นิ้วไหนร้ายตัดนิ้วนั้น
คนไหนร้ายก็ตัดคนนั้นออก
ไม่ใช่ตัดทิ้งทั้งหมดทุกคน


นุ่งเจียมห่มเจียม
แต่งตัวสมฐานะ


เนื้อไม่ได้กิน หนังไม่ได้รองนั่ง เอากระดูกแขวนคอ
ไม่ได้ประโยชน์ใด ๆ กลับมีโทษ
สำนวนนี้มาจากโขยวัวควายเอาไปฆ่าเอาเนื้อกิน
เอาหนังไว้นั่งกระดูกไม่ต้องการ
แต่กลับเอามาแขวนคอให้ทรมาน