Chuyện Chúng Mình

---

Frida Kahlo

Một phim về nữ hoạ sĩ người Mễ Tây Cơ, Frida Kahlo, đang trình chiếu tại rạp chiếu bóng và được đề cử nhiều giải Oscars cho năm 2003, kể cả vai nữ chính xuất sắc nhất trong năm. Phim đã được dự định thực hiện từ mười năm trước, lúc đó nữ tài tử Salma Hayek, tuy đã có tiếng là một tài tử màn ảnh truyền hình tại xứ cô, nhưng là một tên tuổi còn quá mới trong làng điện ảnh Hollywood. Cô còn bị chê là quá trẻ cho vai trò. Sau mười năm chờ đợi - Salma Hayek không những có tiếng là một tài tử xinh đẹp, mà còn chứng tỏ có khả năng diễn xuất qua các vai nữ chính trong nhiều phim ăn khách - cô đào Mễ Tây Cơ này mới thành công trong việc thuyết phục đạo diễn và nhà sản xuất cho cô thủ vai Frida Kahlo, một nghệ sĩ tài ba rất đặt biệt.

Frida Kahlo là ai? Frida Kahlo ra đời vào ngày 6 tháng 7, 1906, và mất năm 1954. Lúc 6 tuổi Frida bị bệnh polio, căn bệnh đã để lại cho cô một chân nhỏ hơn chân kia, và năm 1925, lúc 19 tuổi, đã bị một tai nạn xe hơi rất nặng. Sau tai nạn này Frida đã phải nằm nhà thương cả tháng trời, tưởng không bao giờ có thể đi lại được. Với lòng quyết chí, Frida đã sử dụng được hai bàn chân của mình. Nhưng cả đời nàng phải trải qua nhiều cơn đau nhức triền miên vì bị mỗ tới 32 lần. Với tình trạng như thế, Frida đã sẩy thai nhiều lần và chịu nhiều cực hình thể xác trong suốt cuộc đời của nàng.

Trong lúc nằm dưỡng bệnh trên giường, bố của Frida đã tặng cho con gái giá vẽ và những cây cọ. Và từ đó một hoạ sĩ tài ba ra đời. Cá tính và hoàn cảnh đã tạo cho người họa sĩ này một cái nhìn lạ lùng, qua những bức tranh nồng nàn, dữ dội, đập vào mắt người thưởng ngoạn, nhưng rất khó đem về trang hoàng trong phòng khách.

Trước tiên, đây là một người phụ nữ mang nhiều nam tính. Từ thuở ấu thơ cô đã chứng tỏ rất độc lập, có hành vi đi ngược lại với những thói quen, tục lệ của xã hội. Thời kỳ trung học, Frida nhập với đám bạn trai, dự vào các cuộc phá phách các giáo sư trong trường. Vào thời điểm của đầu thế kỷ 19, ở trong một xứ công giáo bảo thủ, thế mà cô tuyên bố không có ý định lập gia đình, cho đó không phải là mục đích sống. Tuy vậy, khi được quen biết họa sĩ vẽ tường (muralist painter) nổi tiếng Diego Rivera, thì cô thay đổi ý, vì rất ngưỡng mộ tài năng của họa sĩ này. Hai người lấy nhau năm 1929, dù Diego Rivera đã có hai đời vợ. Bạn bè và thân thuộc gọi cặp vợ chồng này là "con voi cặp với con bồ câu", vì Rivera cao lớn, mập còn Frida lại bé nhỏ, gầy như con chim.

Ðây là một cuộc hôn nhân nhiều sóng gió, vì Rivera có nhiều mối tình ngoại hôn, một trong những mối tình này là với chị ruột của Frida. Hai người ly dị một lần, và sau lại trở lại với nhau, vì cả hai đều ngưỡng mộ tài nhau. Rivera không thể sống thiếu người đàn bà có cá tính mạnh mẽ, và cũng là bạn đồng hành, nguồn cảm hứng của ông. Cả hai chia sẻ quan điểm chính trị - hay nói đúng ra Diego Rivera đã giới thiệu triết lý Cộng Sản cho Frida. Xứ Mễ Tây Cơ là xã hội giàu nghèo chênh lệch, và nhất là với mốc điểm thời đó, những nghệ sĩ dễ xúc cảm như Diego và Frida bị ảnh hưởng lý thuyết Cộng Sản không là một chuyện lạ.

Với cá tính sẵn có, cộng thêm một tình duyên không trọn vẹn, những nỗi đau khổ về thể xác cũng như tinh thần đã tạo nên một Frida với cuộc sống rất buông thả. Frida thích tiếp đãi bạn bè qua những cuộc liên hoan suốt đêm. Cô có nhiều mối tình đồng tính với nhiều nữ nghệ sĩ tên tuổi, uống rượu như nước lã, say khướt để dịu đi những đau nhức về thể xác. Một trong những mối tình ngoại hôn của Frida là với chính trị gia cộng sản Leon Trotsky, là người đối nghịch với nhà độc tài Stalin.

Cuộc đời đặc biệt này tạo nên nhiều xúc cảm, và những xúc cảm này được nghệ sĩ Frida trình bày lên khung vải. Tranh cô vẽ là những diễn xúc nồng nàn, những bộc lộ thẳng thừng kỳ lạ, những đau khổ lê thê, bứt rứt, những xúc cảm mãnh liệt, đập vào thị hiếu người thưởng ngoạn. Không vẽ theo thị hiếu nhưng những gì xảy ra trong cuộc đời mình, Frida tả trên bức tranh. Qua các tranh tự hoạ, Frida trình bày hình ảnh một người đàn bà có cặp lông mày dài, rậm, châu vào nhau, ria mép lưa thưa, da ngăm đen, tóc và quần áo, cũng như nữ trang theo truyền thống Mễ Tây Cơ, màu mè, bắt mắt. Người nghệ sĩ này tạo nỗi xót xa cực độ cho người xem, khi nàng mang lên khung vải hình ảnh ngày nàng sẩy thai, nằm trên giường, máu me chan hòa, và đứa con còn trong trạng thái bào thai treo lưng lửng trên không trung. Thật là một diễn tả kinh hoàng qua cảm xúc mất mát, một tâm trạng đau đớn của người mẹ mất con. Lúc Frida bị chồng bỏ rơi, nàng diễn tả mình với bức tranh mặt mày điểm trang, quần áo đẹp đẽ nhưng lệ rơi lả chả trên má. Bức tranh Frida tự họa mình là con nai bị trúng chín mũi tên như muốn nói những vết thương trên thân hình là vết thương lòng nàng phải gánh chịu. Khi chồng không chịu mang nàng theo trong một chuyến đi xa, nàng đã họa bức tranh với một Frida tay bị trói và một quả tim khổng lồ rướm máu nằm cạnh trên sàn, đôi bên thân mình đều có một cái áo đợi sẵn ...

Thế đó, tính chất lạ lùng, bứt rứt trong tranh của Frida được thể hiện bởi những hình ảnh chân tay, bộ phận nằm ra ngoài thân thể, như hình ảnh quả tim nằm bên cạnh chân dung một Frida, mắt nhìn xa xăm, như thể đã bị ai lấy mất quả tim rồi!

Frida được coi như là một nghệ sĩ đi tiên phong với những cảm nghĩ của mình. Sáu mươi năm về trước, tranh của Frida đã gây chấn động mạnh cho người xem với các hình ảnh của bào thai, xác chết, những bộ phận con người nằm rời ra khỏi thân hình. Ðiểm đặc trưng này đã liệt Frida là nghệ sĩ đứng đầu cho khuynh hướng hiện đại. Rõ ràng là một nghệ sĩ rất cản đảm, đã dám đi ra ngoài những luật lệ thông thường của xã hội đương thời.

Trong tất cả các bức tranh của Frida Kahlo, có một bức tựa là: "The suicide of Dorothy" - Vụ tự tử của Dorothy: Bức họa này đặc biệt và nổi tiếng ở nhiều điểm.


Những chữ viết cuối bức tranh là bằng tiếng Tây Ban Nha. Hàng chữ được đọc như sau " Vào Ngày 21 tháng 10, năm 1983, vào 6 giờ sáng tại thành phố New York, bà Dorothy Hale đã tự vận bằng cách nhảy ra khỏi cửa sổ từ toà nhà tầng cao "Hampshire House". Hình ảnh này được ghi nhận lại để tưởng nhớ đến nàng - Frida Kahlo."

Chuyện của Dorothy Hale, được kể như sau: Dorothy Hale trước khi lấy chồng là một vũ công cho đoàn hát Ziegfeld và là bạn của Frida Kahlo. Đời sống của Dorothy Hale thay đổi đột ngột khi chồng bà mất bất ngờ, mà không để lại tiền bạc gì. Ý muốn bước vào nghiệp tài tử không có cơ phát triễn, vì chẳng được ai giúp đỡ, dù bà rất xinh đẹp. Dorothy quen một nhà chính trị gia có tiếng và giàu có, Harry Hopkins. Mối tình diễn ra tốt đẹp, Dorothy cầm chắc sẽ được Harry Hopkins cưới về làm vợ, nhưng vì quyền lợi chính trị mà cuối cùng ông đành bỏ rơi bà. Đang ở trong tình trạng thất vọng, thì Dorothy được bạn gái là Clare Luce, chủ bút tờ báo Vanity Fair, hứa giúp đỡ. Mặt khác, Dorothy cũng nhờ một người đàn ông có tiếng là Bernard Buruch giúp kiếm việc. Ông này bảo rằng bà đã lớn tuổi, khó có cơ hội tìm ra việc làm, bà chỉ có nước kiếm một ông chồng giàu mới có thể tài trợ cho bà với cuộc sống thượng lưu. Ông biếu bà $1000, với điều kiện bà hãy ra tiệm, đặt may một cái áo thật đẹp, để đi dự tiệc hầu câu cho được mấy ông nhà giàu.

Mấy ngày sau, tình cờ bà Clare Luce trông thấy một cái áo tuyệt đẹp nằm trong một tiệm thật sang trọng. Người ta cho bà biết người đặt may chiếc áo là bạn bà, Dorothy Hale, người bạn gái "nghèo" cần sự giúp đỡ của bà. Tất nhiên Clare Luce rất bực mình, nghĩ rằng Dorothy không cần tiền, và chỉ đóng trò, lợi dụng bạn mà thôi. Một vài ngày sau, khi Dorothy gọi bạn thì Clare làm mặt lạnh, và khi Dorothy rủ Clare tới dự buổi tiệc từ giã của Dorothy, thì Clare từ chối không đến, và còn đề nghị Dorothy nên bận chiếc áo nhung đen tuyệt đẹp tên gọi là "Madame X black velvet".

Sáng sớm sau buổi dạ tiệc giã từ, vào lúc 6 giờ sáng, Dorothy Hale đã bận chiếc áo nhung đen "Madame X" và nhảy xuống từ căn lầu cao nhất của tòa nhà Hampshire. Lúc đó giới thượng lưu quen biết với Dorothy, mới hiểu nỗi khổ của người đàn bà này. Nàng thật sự cần tiền và cần việc làm, nhưng không ai giúp đỡ thật tình cả.

Một thời gian ngắn sau vụ tự tử, Clare đến dự một buổi triễn lãm của họa sĩ Frida Kahlo. Frida nói chuyện với Clare và đề nghị vẽ lại hình ảnh của Dorothy, danh từ chuyên môn là recuerdo (Vẽ theo trí nhớ. Tưởng rằng Frida sẽ vẽ chân dung của Dorothy Hale theo trí nhớ, Clare chấp nhận lời đề nghị vì bà có ý định tặng bức hoạ cho mẹ của Dorothy. Khi bức tranh được gởi đến thì Clare Luce rất ngạc nhiên, Frida Kahlo đã vẽ bức tranh về vụ Dorothy Hale tự tử. Trên bức tranh còn có hàng chữ "Bức hoạ vụ tự tử của Dorothy Hale, theo lời đề nghị của Clare Boothe Luce, để tặng thân mẫu của Dorothy". Tất nhiên Clare rất ghê tởm bức tranh, đề nghị Frida xóa tên bà ra khỏi các hàng chữ, và Frida đã đồng ý.

Trên phương diện hội hoạ, bức tranh này được kể là một trong những bức tuyệt tác của Frida Kahlo. Bức họa đánh mạnh vào thị hiếu người xem, gây sự chú ý tức thời. Trong bức tranh, Frida đã diễn tả cái chết của Dorothy theo thời gian, như một cuốn phim quay chậm. Tuốt trên cao, ta có thể thấy Dorothy lúc mới nhảy ra khỏi cửa sổ. Chính giữa tranh, là hình ảnh Dorothy lưng chừng trong không gian, cũng là trạng thái tuyệt vọng của Dorothy, tất cả mọi chuyện trong đời nàng đang đà đi xuống. Cuối bức tranh là hình ảnh Dorothy nằm bất động. Cặp mắt nàng đang nhìn vào mọi người. Tuy nằm chết, sắc đẹp nàng vẫn hiện hữu rõ ràng trong tranh. Những đám mây trắng trong không gian tạo thêm nét huyền bí, ma quái của bức tranh.

Từ trước đến giờ, và sau khi Frida đã qua đời, không ai dám trình bày một bức họa như Frida. Tính cách lạ kỳ của người hoạ sĩ này vì thế sẽ tồn tại mãi với thời gian.

Tuy vậy, nhiều bức tranh của Frida ấm nồng màu sắc đặc thù dân tộc. Rất hãnh diện về nguồn gốc, văn hoá của xứ sở mình, Frida ăn mặc theo truyền thống dân tộc cổ xưa. Qua những bức tự họa, Frida đã giới thiệu cho thế giới thấy quần áo xứ Mễ Tây Cơ, với màu sắc rực rỡ, cùng với những nữ trang, dây chuyền hột lớn, bông tai, và tóc thắt con rết, hay bới cao, trông thật đặc biệt!

Người đời gán cho Frida là họa sĩ siêu thực, hiện đại nhưng Frida trả lời rất giản dị khi được hỏi về những "phương cách" cô dùng để vẽ: "Tôi chỉ mang lên giá vẽ những ý nghĩ của tôi mà thôi." Cảm nghĩ về danh hiệu, thì Frida tuyên bố: "Người ta cho rằng tôi là hoạ sĩ siêu thực, nhưng tôi chẳng bao giờ vẽ những giấc mơ, tôi chỉ vẽ thực tế về tôi mà thôi!" Frida được biết đến là nữ họa sĩ đầu tiên đứng ra làm một cuộc triễn lãm tranh cho riêng mình không những tại quê hương, thành phố Mexico mà cả tại New York nữa. Frida Kahlo còn là nữ họa sĩ đầu tiên được bảo tàng viện Louvre mua tranh.

Gần năm mươi năm sau khi Frida Kahlo mất, cuộc đời của người nghệ sĩ này được thực hiện qua màn ảnh lớn. Julie Taymor, đạo diện phim "Frida", đã từng lãnh giải Tony về viết kịch bản. Bà đã thành công khi hòa nhập những bức tranh hiện đại, đầy cảm xúc của Frida với những xảo thuật tân kỳ của điện ảnh ngày nay, tạo được cảm giác bồng bềnh chơi vơi, cảm xúc xót xa, bứt rứt mà khán giả nhận thấy được từ tranh của nữ họa sĩ, một người đàn bà đã phải gánh chịu nhiều đau khổ trong cuộc đời.

Cuốn phim rất lôi cuốn người xem. Được đề cử trong hai lãnh vực Nhạc và “Nghệ thuật Quay” (Art Direction), phim trình bày phong cảnh, kiến trúc Mễ Tây Cơ như một bức tranh vẽ nghệ thuật, khu vườn nhà trang hoàng với các chậu hoa tươi thắm, nằm cạnh các cây xương rồng sừng sững, chơ vơ, nhà cửa thoáng gió của một xứ nóng, bàn ghế, tường vôi sơn phết màu sắc rất vui mắt. Nhạc điệu mang dân tộc tính với tiếng đàn guitar nồng ấm, tiếng hát ray rứt "Người đàn bà than khóc" La llonora, trong một quán rượu tối, như nói lên tâm trạng của các phụ nữ với nhiều khổ đau. Phim không quên thời gian Frida và Diego chịu ảnh hưởng chính trị, vì đó là một phần cuộc đời của Frida. Trên màn ảnh lớn, khán giả còn có dịp biết sơ qua công trình hội họa của họa sĩ vẽ tường Diego Riveria, để ước ao ngày nào đó được xem tận mắt, vì các công trình hội họa này còn tồn tại khắp nơi trên Mễ Tây Cơ, mà nhiều nhất là tại thành đô Mexico city.

Frida Kahlo, một nghệ sĩ tài hoa, đã dùng hội họa để diễn tả cảm xúc của mình. Nàng đã hòa nhập được thực thể với vô hình. Khi sống, Frida đã sống hết mình với những gì trời ban. Chào từ giã thế gian, Frida nói: "Hãy vui đi trần thế, còn tôi thì chẳng bao giờ muốn trở lại".

Không luyến tiếc trần thế, nhưng thế gian luyến tiếc nàng, người nghệ sĩ đã để lại những dấu ấn đậm sau qua những bức tự họa - " Tôi vẽ tôi, vì tôi thường hay cô đơn mình tôi, và tôi là người biết rõ tôi nhất."

 Minh-Thanh