 |
Tết Nguyên
đán: Tết Nguyên đán
(Tết Cả) là lễ hội lớn
nhất trong các lễ hội truyền
thống Việt Nam từ hàng ngàn đời
nay, là điểm giao thời giữa năm cũ
và năm mới, giữa một chu kỳ
vận hành của đất trời, vạn
vật cỏ cây. Tết Nguyên đán
Việt Nam từ buổi "khai thiên lập
địa" đă tiềm tàng những giá
trị nhân văn thể hiện mối quan
hệ giữa con người với thiên nhiên,
vũ trụ qua bốn mùa xuân-hạ-thu-đông
và quan niệm "ơn trời mưa
nắng phải th́" tính chất phát
của người nông dân cày cấy ở
Việt Nam... Tết c̣n là dịp để
mọi người Việt Nam tưởng
nhớ, tri ân tổ tiên, nguồn cội, giao
cảm nhân sinh trong quan hệ đạo lư (ăn
quả nhờ kẻ trồng cây) và t́nh nghĩa
xóm làng ... Ông Táo hay thần bếp là người
mục kích sự làm ăn của mọi nhà.
Theo tập tục hàng năm ông Táo phải
thu xếp lên trời vào ngày 23 tháng chạp
để tâu bày mọi việc dưới
trần thế với Ngọc Hoàng. Bởi
thế nên, trong ngày này, mọi gia đ́nh người
Việt Nam đều làm mâm cơm đạm
bạc tiễn đưa "ông Táo ".
Ngày
ông Táo về chầu trời được
xem như ngày đầu tiên của Tết
Nguyên đán. Sau khi tiễn đưa ông
Táo người ta bắt đầu dọn
dẹp nhà cửa, lau chùi đồ cúng ông bà
tổ tiên, treo tranh, câu đối, và cắm
hoa ở những nơi trang trọng để
chuẩn bị đón tết. Cùng với
tranh (tranh dân gian, câu đối), hoa quả là
yếu tố tinh thần cao qúi thanh khiết
của người Việt Nam trong những ngày
đầu xuân. Miền Bắc có hoa Đào,
miền Nam có hoa Mai, hoa Đào, hoa Mai tượng
trưng cho phước lộc đầu xuân
của mọi gia đ́nh người Việt
Nam. Ngoài cành Đào, cành Mai, mấy ngày tết
người ta c̣n "chơi" thêm cây
Quất chi chít trái vàng mọng, đặt
ở pḥng khách như biểu tượng cho
sự sung măn, may mắn, hạnh phúc...
Tết trên bàn thờ tổ tiên của
mọi gia đ́nh, ngoài các thứ bành trái
đều không thể thiếu mâm ngũ
quả. Mân ngũ quả ở miền
Bắc thường gồm có: nải
chuối xanh, quả bưởi, quả cam (hoặc
quít), hồng, quất. C̣n ở miền Nam, mân
ngũ quả là dừa xiêm, măng cầu,
đu đủ, xoài xanh, nhành sung hoặc
một loại trái cây khác. Ngũ quả là
lộc của trời, tượng trưng
cho ư niệm khát khao của con người v́
sự đầy đủ, sung túc. Ngày
Tết, dân tộc ta có nhiều phong tục
hay, đáng được gọi là thuần
phong như khai bút, khai canh, hái lộc, chúc
tết, du xuân, mừng thọ... Từ
trẻ tới già ai ai cũng biết, sau
đây là một vài phong tục đáng
được duy tŕ phát triển
Tống
cự nghênh tân:
Cuối năm quét
dọn sạch sẽ nhà cửa, sân ngơ,
vứt bỏ những thứ rác rưởi,
cùng làng xóm dọn dẹp nhà thờ, lau
giặt, cắt tóc, may sắm quần áo
mới, trang trí bàn thờ, lau chùi bàn ghế
ấm chén và mọi thứ thức ăn
vật dụng.
Con cháu trong nhà từ
phút giao thừa trở đi được
nhắc nhở không được nghịch
nghợm, căi cọ nhau, không nói tục
chửi bậy... anh chị, cha mẹ cũng
không quở mắng, tra phạt con em, đối
với ai cũng tay bắt mặt mừng, vui
vẻ niềm nở, chúc nhau những điều
tốt lành
* Hái lộc,
xông nhà, chúc tết, mừng tuổi:
Cũn g
hy vọng một năm mới tài lộc
dồi dào, làm ăn thịnh vượng,
mạnh khoẻ, thành đạt hơn năm
cũ. Nhiều nhà tự đi hái lộc
ở chốn đ́nh chùa, nơi tôn nghiêm và
nhà cửa, tự xông nhà hay dặn trước
người "nhẹ vía" mà ḿnh thích
đến xông nhà. Nhiều người không
tin tục xông nhà nhưng cũng dè dặt,
chưa dám đến nhà ai sớm, sợ
trong năm mới gia đ́nh người ta
xảy ra chuyện ǵ không hay lại đổ
tại ḿnh "nặng vía". Chính v́
vậy, sáng mùng Một lại ít khách. Sau
giao thừa ca tục mong tuổi chúc Tết.
Trước hết con cháu mừng tuổi ông
bà cha mẹ. Ông bà cũng chuẩn bị ít
tiền để mừng tuổi con cháu trong
nhà và con cháu hàng xóm láng giềng, bạn bè
thân thích. Lời chúc tết thường là
sức khoẻ, phát tài phát lộc, những
người năm cũ gặp rủi ro th́
động viên nhau "tai qua nạn
khỏi"hay "của đi thay người"
nghĩa là trong cái hoạ cũng t́m thấy
cái phúc, hướng về sự tốt lành.
Nhưng nh́n chung trong những ngày đầu
năm, người ta thường kiêng không
nói tới điều rủi ro hoặc
xấu xa.Phong tục ta ngày Tết
việc biếu quà Tết, tỏ ân nghĩa
t́nh cảm, học tṛ mừng tuổi
thầy giáo, bệnh nhân cám ơn thầy
thuốc, con rể chúc tết bố mẹ
vợ... quà biếu, quà tết không nên đánh
giá theo giá cả thị trường. Nhưng
cũng đừng nên
g̣ bó câu nệ sẽ
hạn chế t́nh cảm, không có quà
ngại không đến... ở nước ta,
vào dịp đầu xuân thường tổ
chức mừng thọ lục tuần,
thất tuần, bát tuần, cửu tuần...
tính theo tuổi âm lịch. Ngày tết ngày Xuân
cũng là dịp mọi người đang rănh
rỗi, con cháu tụ tập đông vui. Cũng
vào dịp đầu Xuân, người có
chức tước khai ấn, học tṛ, sĩ
phu khai bút, nhà nông khai canh, người buôn bán
mở hàng lấy ngày. Sĩ, Nông, Công, Thương
"Tứ dân bách nghệ" của dân
tộc ta vốn cần cù, ai cũng muốn
năm mới vận hội hành thông, làm
ăn suông sẻ. Sau ngày mùng Một tết,
dù có mải vui tết cũng chọn ngày
"Khai nghề", "Làm lấy ngày".
Nếu như mùng Một tốt th́ chiều
mùng Một bắt đầu. Riêng khai bút th́
giao thừa xong, chọn giờ Hoàng đạo
không kể mùng Một là ngày tốt hay
xấu. Người thợ thủ công
nếu chưa ai thuê nướn đầu năm
th́ cũng tự làm cho gia đ́nh một
sản phẩm, một dụng cụ ǵ đó.
Người buôn bán, v́ ai cũng chọn ngày
tốt nên phiên chợ đầu xuân vẫn
đông, mặc dầu người bán
chỉ bán lấy lệ, người đi
chợ phần lớn là đi chơi xuân
*
Cờ bạc:
Ngày xưa các gia đ́nh
có nề nếp quanh năm cấm đoán
con cháu không được cờ
bạc rượu chè nhưng trong
dịp tết, nhất là tối 28, 29,
gia đ́nh quây quần bên nồi bánh
chưng th́ người bố cho phép
vui chơi. Tam cúc, cờ gánh, cờ
nhảy, cờ tướng, kiệu,
chắn, tổ tôm... ai thích tṛ nào chơi
tṛ ấy. Đến lễ khai hạ,
tiễn đưa gia tiên, coi như
hết Tết th́ xé bộ tam cúc, thu bàn
cờ tướng, cất bộ tổ
tôm hoặc đốt luôn hoá vàng.
* V́ sao có tục
kiêng hốt rác đổ đi trong ba
ngày Tết:
Trong "Sưu
thần kỳ" có chuyện người
lái buôn tên là Âu Minh đi qua hồ
Thanh Thảo được thuỷ
thần cho một con hầu tên là Như
Nguyên, đem về nhà được vài
năm th́ giàu to. Một hôm, nhân ngày mùng
Một Tết, Âu Minh đánh nó, nó chui
vào đống rác mà biến mất,
từ đó nhà Âu Minh lại nghèo
đi. Kể từ đó kiêng không
hốt rác ngày Tết.
|
|