นิยายเรื่อง ไพร่ฟ้า หรือ Der Untertan ของไฮน์ริค มันน์ เล่มนี้ ได้รับการยกย่องว่าเป็นเรื่องเสียดสีการเมืองสมัยพระเจ้าไกเซอร์วิลเฮล์มที่ ๒ ของเยอรมัน ที่โดดเด่นที่สุด หนังสือเล่มนี้ไม่ได้รับอนุญาตให้ตีพิมพ์ในประเทศเยอรมัน จึงตีพิมพ์ครั้งแรกเป็นภาษารัสเซียในปีค.ศ. ๑๙๑๕ ภายหลังสงครามโลกครั้งที่หนึ่งเสร็จสิ้น และพระเจ้าไกเซอร์วิลเฮล์มที่ ๒ สละราชสมบัติ ลี้ภัยไปอยู่ฮอลแลนด์ นิยายเล่มนี้จึงถูกตีพิมพ์จำหน่ายอย่างเป็นทางการครั้งแรกในปีค.ศ. ๑๙๑๙ ภายในหกสัปดาห์ก็ผ่านการพิมพ์ซ้ำถึงเจ็ดครั้ง และยอดพิมพ์รวมกันสูงเกินหนึ่งแสนเล่ม ถือว่าได้รับการตอบรับอย่างแพร่หลาย และก่อให้เกิดการถกเถียงในวงกว้าง จากผู้อ่านและนักวิจารณ์วรรณกรรมในยุคนั้น

ภาพชีวิตของชาวเยอรมันในยุคของเผด็จการและผู้จงรักภักดี เรื่องราวของความดิบทางจิตวิญญานและความศรัทธาในศาสนา เป้าหมายของชีวิตที่ไร้ความกล้าหาญทางจริยธรรม ตัวอย่างชีวิตของประชาชนภายใต้การปกครองของพระเจ้าไกเซอร์วิลเฮล์มที่ ๒ ล้วนปรากฎอยู่อย่างครบถ้วนในนิยายเรื่องนี้

ชีวิตของชาวเยอรมันอย่าง ดี๊ดเดอริค เฮ็สลิง บุตรชายของเจ้าของโรงงานทำกระดาษเล็ก ๆ ในเมืองเน็ตซิก ผู้ซึ่งได้รับการอบรมเลี้ยงดูอย่างเข้มงวด แม้จะมีความเคารพเชื่อฟังต่อบิดามารดาแต่ก็มีทัศนะหมิ่นหยามผู้หญิงยิ่ง กระทั่งผู้เป็นมารดาของตน เขาเข้ารับการศึกษาในมหาวิทยาลัยที่แบร์ลิน พักในหอพักยุวชนที่เน้นความรักระหว่างพวกพ้อง มีรักแรกกับบุตรสาวแห่งมิตรสนิทของบิดา ก่อนจะทอดทิ้งเธอไปอย่างไม่ดูดำดูดีเมื่อจบการศึกษา และเดินทางกลับมายังบ้านเกิด สานต่อกิจการของบิดาผู้ถึงแก่กรรมไปแล้ว

ความทะเยอทะยานทั้งธุรกิจ การเมือง และความรัก ของดี๊ดเดอริค ประกอบไปด้วยความยะโสดื้อรั้นถือดี ความเป็นผู้นิยมระบบสมบูรนาญาสิทธิราชอย่างสุดโต่งของเขา ทำให้ไม่อาจประนีประนอมกับผู้นิยมประชาธิปไตย หรือสังคมนิยมไปได้ ผู้มีความเห็นทางการเมืองแตกต่างไปจากเขา ถูกถือว่าเป็นผู้ทรยศชาติ ตัวเขาเองเป็นพยานสำคัญของคดีหมิ่นพระบรมราชานุภาพ ความจงรักภักดีต่อกษัตริย์อย่างคลั่งไคล้ เป็นอาวุธสำคัญทางการเมืองของเขา ในการไต่เต้าไปสู่ตำแหน่งที่สูงขึ้น และใช้อำนาจที่ได้มาในการฉ้อฉลเพื่อเอื้อประโยชน์ทางธุรกิจของตน เขาใช้เล่ห์เหลี่ยมแย่งชิงคู่หมั้นของผู้อื่นมาแต่งงานด้วย ทำทุกวิถีทางเพื่อแสดงออกถึงความจงรักภักดีในทุกที่และทุกเวลา รวมถึงการใช้เงินบริจาคของเมืองมาสร้างอนุสาวรีย์กษัตริย์แทนโรงเลี้ยงเด็กกำพร้า และการกล่าวเท็จให้ร้ายป้ายสีผู้อื่นเพื่อปกปิดความผิดตน

ควร์ต ทูโคลสกี นักเขียนบทละครผู้มีชื่อเสียงได้กล่าวไว้ว่า “ชีวิตของดี๊ดเดอริคนั้นแท้จริงแล้ว ก็คือชีวิตของพระเจ้าไกเซอร์นั่นเอง เป็นอวตารของความคิดทางการเมืองในเยอรมันยุคนั้น เป็นพระราชาน้อย ๆ อีกพระองค์หนึ่งที่ดำเนินชีวิตอยู่นับร้อยนับพันในเยอรมัน เป็นตัวแทนของผู้มีอำนาจและผู้สยบยอมต่ออำนาจ”

เนื้อหาแบ่งเป็นหกบทใหญ่ แต่เดิมมีชื่อบทอยู่ อย่างไรก็ตามไฮน์ริค มันน์มิได้ตั้งชื่อบทไว้ครบทุกบท บทที่สาม ว่าด้วยคดีลืคนั้น ถือว่าเป็นบทวิพากษ์พระเจ้าไกเซอร์โดยตรง จากเหตุการณ์ที่สั่งทหารยิงคนงานที่เดินขบวนประท้วง นับว่าเป็นบทวิจารณ์การเมืองที่กล้าหาญตรงไปตรงมาที่สุดในยุคนั้นทีเดียว

ภาษาเขียนของไฮน์ริค มันน์ ออกจะอ่านเข้าใจง่ายกว่าของโธมัส มันน์ มาก การเล่าเรื่องออกจะเรียบง่าย แต่ให้ภาพอารมณ์ของผู้คนและเหตุการณ์ได้อย่างค่อนข้างครบถ้วนแจ่มชัด ตัวละครค่อนข้างมาก แต่ก็ปรากฏตัวเท่าที่จำเป็น ทำให้ไม่สับสนมากนัก ข้าพเจ้ารู้สึกเหมือนเพิ่งได้สัมผัสนิยายเยอรมันชั้นดี ที่เขียนแบบอ่านง่ายเป็นครั้งแรก สำหรับผู้สนใจวรรณกรรมเยอรมัน เล่มนี้คงเหมาะสำหรับการเริ่มอ่านเสียยิ่งกว่าบุ๊ดเดนบรูคส์ นิยายของโธมัส มันน์ ที่มีชื่อเสียงในยุคสมัยเดียวกัน และน่าแปลเป็นภาษาไทยเสียยิ่งกว่านิยายเล่มนั้น สังคมไทยคงตื่นเต้นไม่น้อย ว่าสิ่งที่เกิดขึ้นในเยอรมันเมื่อราวหนึ่งร้อยปีที่แล้ว ออกจะใกล้เคียงกับยุคสมัยปัจจุบันของสังคมไทยมากทีเดียว

เกี่ยวกับผู้เขียน

ลูอีซ ไฮน์ริค มันน์ ถือกำเนิดที่เมืองลือเบ็ค เมื่อวันที่ ๒๗ มีนาคม ค.ศ. ๑๘๗๑ ปีเดียวกับการก่อตั้งราชอาณาจักรเยอรมันภายใต้การปกครองของปรัสเซีย โดยมีบิสมาร์กเป็นนายกรัฐมนตรี ไฮน์ริคเป็นบุตรชายคนแรกของ โธมัส โยฮัน ไฮน์ริค มันน์ กับยูเลีย สี่ปีหลังจากนั้นโธมัส มันน์ผู้เป็นน้องชายจึงได้ถือกำเนิด ฐานะครอบครัวตระกูลมันน์ถือว่าอยู่ในขั้นดี มีบริษัทเป็นของตัวเอง บิดาได้รับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาเมืองลือเบ็ค เมื่ออายุได้สิบสามปี ไฮน์ริคได้เดินทางไปเมืองซังค์ ปีเตอร์สบวร์ก รัสเซีย เริ่มเขียนหนังสือเมื่ออายุสิบสี่ และหัดแต่งกวีนิพนธ์เมื่ออายุสิบหก ภายหลังจบการศึกษาระดับมัธยมปลาย ก็ไปเป็นเด็กฝึกงานในร้านหนังสือที่เมืองเดรสเดน ช่วงปีค.ศ. ๑๘๙๑ – ๑๘๙๒ เป็นอาสาสมัครทำงานในสำนักพิมพ์ เอส ฟิชเฌอร์ เมืองแบร์ลิน พร้อมกันนั้นก็เรียนที่มหาวิทยาลัยฟรีดดริค-วิลเฮล์ม ไปด้วย

หลังจากบิดาถึงแก่กรรม บริษัทประจำตระกูลก็ปิดตัวลง ตัวเขาเองก็ออกเดินทางและไม่มีที่พำนักเป็นหลักแหล่ง แต่ก็มีงานเขียนตีพิมพ์ออกมาอย่างสม่ำเสมอ บ้างก็เขียนร่วมกับน้องชาย โธมัส มันน์ ผู้ซึ่งมีชื่อเสียงโด่งดังจากนิยายเล่มแรก บุ๊ดเดนบรูคส์ ตั้งแต่ปีค.ศ. ๑๙๐๑ เคยขัดแย้งทางความคิดทางการเมืองระหว่างกันถึงกับไม่พูดจากันร่วมเจ็ดปี ตัวเขาเองได้รับเลือกให้เป็นประธานฝ่ายกวีนิพนธ์ สถาบันศิลปะของปรัสเซีย ที่แบร์ลิน ในปีค.ศ.๑๙๓๑ นิยายเรื่อง ศาสตราจารย์ขยะ ที่ตีพิมพ์ตั้งแต่ปีค.ศ. ๑๙๐๕ ถูกนำไปดัดแปลงเป็นภาพยนต์ (ภายใต้ชื่อว่า นางฟ้าสีน้ำเงิน นำแสดงโดย มาร์เลน ดีททริค) ทำให้เขามีชื่อเสียงโด่งดังระดับโลก

การแสดงความเห็นทางการเมืองของเขา ที่ต่อต้านลัทธิชาตินิยมในเยอรมัน พร้อมกับปัญญาชนคนอื่น ทำให้ต้องระเห็จหนีออกนอกประเทศไปอยู่ที่ฝรั่งเศส สเปน และโปรตุเกส ตั้งแต่ปีค.ศ.๑๙๓๓ และถูกถอดสัญชาติเยอรมัน ไม่นานนักเขาก็เปลี่ยนสัญชาติเป็นเชคโกสโลวาเกีย ในปีค.ศ. ๑๙๔๐ ก็ย้ายไปอยู่ที่แคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา สิบปีหลังจากนั้นเขาได้รับตำแหน่งเป็นประธานสถาบันศิลปะในแบร์ลิน เยอรมันตะวันออก และเตรียมตัวเดินทางกลับมา แต่ก็เสียชีวิตเสียก่อนที่ซานตา โมนิคา ในลอส แองเจลิส

ไฮน์ริค ผ่านชีวิตแต่งงานสองครั้ง แต่งงานครั้งแรกกับมาเรีย คาโนวา นักแสดงละครชาวปร๊าก เมื่อปีค.ศ. ๑๙๑๔ และแยกจากกันสิบห้าปีหลังจากนั้น ก่อนที่จะแต่งงานครั้งใหม่กับเนลลี เคริกเกอร์ ภรรยาคนที่สอง

เมื่อเทียบกับโธมัส มันน์ แล้ว แม้จะมีชื่อเสียงน้อยกว่า แต่ไฮน์ริค มันน์ก็มีงานเขียนค่อนข้างมากและหลากหลายกว่า ประกอบกับเขามีความสนใจทางการเมืองและสังคมค่อนข้างมาก จึงมีบทบาทหลากหลายนอกเหนือจากการเป็นนักเขียน

งานเขียนสำคัญ