CÜMLEDE ANLAM

CÜMLE

Bir duyguyu,düsünceyi, istegi, durumu, olayi anlatan –yargi degeri tasiyan- sözcük veya sözcük dizisidir.
Cümlede anlam konusu iki baslik altinda incelenebilir.

ANLAM ILISKILERINE GÖRE CÜMLELER

ES ANLAMLI CÜMLELER

Ayni düsüncenin, es veya yakin anlamli sözcükleri kullanarak, en az iki ayri biçimde ifade edilmesidir. Cümle hangi sözcüklerle ve nasil kurulursa kurulsun, biz verilen cümlelerdeki düsünceyi aramaliyiz. Bunun için o cümledeki anahtar sözcükleri dogru tespit etmek ayrica, cümlede kullanilan edat ve baglaçlara da dikkat etmek gerekir.
Gelismis dillerde ayni duygu, ayni düsünce veya ayni durum farkli cümlelerle anlatilabilir.

• Bir siirin güzelligi, disinda biraktigi kelimelerin sayisi ile dogru orantilidir.
• Bir siirde kullanilan kelime sayisi ne kadar az ise, siir o kadar güzel olur.
• En iyi siir en az sayida kelimeyle yazilir.

• Bu bardagin yarisi suyla dolu.
• Bu bardagin yarisinda su yok.

YAKIN ANLAMLI CÜMLELER

Es anlamli cümlelerde, biri digerinin yerini tutabilecek iki cümle söz konusu idi. Yakin anlamli cümlelerde ise ayni özü, ayni ruhu tasiyan iki cümle vardir.
• Hayatini insanlarin mutluluguna adamisti.
• Insanlari mutlu etmek için ömür boyu çalismaktan zevk aldi.

Bu cümlelerin ikisinde de söz konusu kisinin ömür boyu insanlarin mutlulugu için çalistigi ifade edilmektedir. Buraya kadar es anlamlilik söz konusudur. Ancak ikinci cümlede “bu çalismadan zevk almak” gibi bir ayrinti vardir. Bu ayrinti sebebiyle bu cümlelere yakin anlamli cümle diyoruz.
• Gerçekten kitap okumak isteyenler, degisik yollara basvurarak kitabin aydinligindan yararlanabilirler.
• Örnegin kitaba ödenecek para, kitapseverler arasinda bölüsülerek okumanin tadina varmak, hiç de düsünülmeyecek bir yöntem degildir.(1996/ÖYS)

• Kimi sairler zaman geçtikçe siirlerinde hep ayni düsüncelere ve hayallere yer verirler.
• Bir süre sonra özgünlüklerini yitirerek kaliplasan sairler de vardir.

KARSIT ANLAMLI (ZIT ANLAMLI) CÜMLELER

Anlamca birbirinin ziddi olan sözcüklerin kullanilmasiyla kurulan cümlelerdir. Bu durum iki cümle arasinda da söz konusu olabilir.
Karsit durumlarin bir arada verilmesi anlatilan durum veya eserin iki yönünün de gösterilmesini saglar ve anlatimi tekdüzelikten, monotonluktan kuratrir.
• Dostunuzu, bir gün kendisinden nefret edecekmis gibi sevin; ondan, bir gün kendisini sevecekmis gibi nefret edin.
• Bugün sevindigim seye yarin üzülebilirim.
• Disarisi günlük güneslik, simsicak, halbuki burada paltolarimiz bile bizi isitmaya yetmiyor.

Karsitlik ile olumsuzluk birbirinden farkli kavramlardir. Bu nedenle bir sözcügün olumsuzu ile olumsuzu arasinda zitlik yoktur. Çünkü zitlik, farkli iki kavram arasinda olur:
Merdivenden iniyordu.
Merdivenden inmiyordu.(olumsuz)
Merdivenden çikiyordu.(karsit)