www.turkce.com

AMAÇ CÜMLESI

Yargilardan biri diger yarginin gerçeklestirilmesiyle ulasilmak istenen amaci gayeyi hedefi ifade edebilir.
Çok yargili cümlelerde cümle içinde amaç-sonuç iliskisi bulunabilecegi gibi bir parçada cümlelerden biri bazen birden fazlasi diger bir cümlede ya da diger cümlelerde belirtilen eylem ile ulasilmaya çalisilan amaca belirtebilir.
Amaç-sonuç iliskisi çogunlukla –mek için, -mek üzere, diye ilgeçleri kullanilarak kurulur. Bu iliskiyi bulmak için ne amaçla? Sorusunu kullanabiliriz.
• Daha güzel, daha nitelikli bir dergi çikarabilmek için okurla isbirligi yaptik. Amaç Sonuç
• Anlatimini tekdüzelikten kurtarmak adina çesitli yollara basvurmus. Amaç Sonuç
• Günes tutulmasini izlemek üzere Harput’a dogru yola çiktik. Amaç Sonuç

• Biz gelecekte baris içinde yasayalim diye savas yapariz. Amaç Sonuç
• Ödevimi yetistirebilmek için gece gündüz çalistim. Amaç Sonuç
• Ona ulasmak için her yolu denedim. Amaç Sonuç

NEDEN - SONUÇ CÜMLELERI

Yüklem durumundaki eylemin, asil anlatilmak istenen yarginin gerçeklesme sebebinin belirtildigi cümlelerdir.
Bu cümlelerin yüklemine “niçin?” , “neden?” sorulari soruldugunda bu sorular cevapsiz kalmaz.
Yan cümle temel cümlede anlatilan eylemin niçin gerçeklestigini ya da gerçeklesmedigini belirtir.
Neden-sonuç cümlelerinde sebep edatlari kullanilir.
• Sana yardim etmek için geldim.
• Okullarin açilmasiyla masraflar artti.
• Bir daha görüsemeyiz diye üzülüyor.
• Seni uyandirmayalim diye radyoyu açmadik.
• Derse yetismek için erken kalktim.
• Konusmasini yapmak üzere kürsüye geldi.
Bazi zarf-fiil ekleri ve isim çekim ekleri kullanilir.
• Fazla isik gözlerime zararli oldugundan perdeleri çektim.
• Misafir geldiginden sinemaya gidemediler.
• Soguklardan elleri ince ince yarilmisti.
Sebep-sonuç iliskisi bagimsiz iki cümle ile de ifade edilebilir.
• Çiçekleri gece sula; daha çabuk büyür.
• Bir daha böyle konusma; beni üzüyorsun.
• Su an bir sey söyleyemem; kitabi henüz bitirmedim.
Bu örneklerde birinci cümlede ifade edilen eylem, ikinci cümlede ifade edilen eylemin nedeni durumundadir. Buna “gerekçe” de denmektedir. Bu tür ifadelerde sebep cümlesi ile sonuç cümlesinin yerleri degistirilebilir.

“Yukaridaki numaralanmis cümlelerden hangisi kendinden önceki cümlenin gerekçesi durumundadir?” türünde çikan sorulari dogru cevaplamak için söyle bir yola basvurulabilir:
Eger bir cümlede ifade edilen eylemin nedeni soruluyorsa bu eyleme “Niçin?”, “Neden?” sorulari sorulur. Hangi cümle bu sorunun cevabi ise sebep veya gerekçe olan cümle budur.

KOSUL CÜMLELERI

Birinin gerçeklesmesi digerinin gerçeklesmesi kosuluna bagli cümlelerdir.
Kosullu cümlelerde birinci bölüm kosul, ikinci bölüm de o kosula bagli olarak ortaya çikan sonuçtur.
Kosul anlami-se(-sa), ise ve bazi zarf-fiil ekleriyle (-dikça, -dikçe) saglanir.
• Beni arasa, kendisiyle görüsürüz.
• Ne demek istedigimi, bu siiri okursa anlar.
• Güldükçe güller açilir, agladikça inciler saçilir.

Cümleye istek, dilek anlami katan –se, -sa ile kosul anlami veren –se, -sa’yi karistirmamak gerekir.
Istek cümlelerinde –se, -sa eki almasina ragmen, kosul anlami yoktur.
Otobüsle gelmese de trenle gelse.
Öyle yapmasa da böyle yapsa.